Filosofie (begrippen) - deel 3

Mensvisie

Elk ontwerp vertrekt vanuit een historisch en geografisch bepaalde mensvisie, aangezien je niet alleen ruimtes ontwerpt, maar ook de mogelijkheden van de mensen die in de ruimtes zullen verblijven.

Monotheïsme

Ontstond bij woestijnvolkeren in het midden-oosten (Jodendom), waaruit later het christendom en de islam voortkomen. Ze drukten hun stempel uit op het Europees denken via verspreiding van joden, islamitische stammen in Spanje en de verspreiding van Christendom. Om verlossing te bereiken moest de mens zich onderwerpen aan 1 God die zich heeft geopenbaard aan profeten en wiens woord neergeschreven werd in een heilig boek. Deze god gaat een uniek verband aan met de gelovigen: het goddelijke manifesteert zich niet alleen als kracht, maar ook als partner in een persoonlijke relatie.

Mystieke liefde

Religieuzen (Jan van Rusbroec & Hadewijch) vertaalden deze seculiere hoofse codes naar de mystieke relatie met God. Cultivering van de persoonlijke religieuze ervaring waarbij de ziel werd gezien als de bruid van de goddelijke bruidegom, een beeldspraak ontleent aan een bijbels hooglied.

Mythos

Het mythisch denken.

Naastenliefde

Ethische houding van zorg, gastvrijheid en solidariteit tegenover de ander, vooral tegenover de kwetsbare of vreemdeling, gebaseerd op het religieuze gebod om de ander te helpen alsof men God zelf ontvangt.

Nihilisme

Een wereld voorbij waarheid en fictie, voorbij goed en kwaad: mens en maatschappij worden bepaald door uiteenlopende, oms conflicterende krachten, die alleen naar macht streven. Elke overtuiging is een fictie die een zeker machtstreven dient. Het is de taak van de filosoof om al deze krachten en de ficties die ze scheppen kritisch te evalueren met het eigen lichaam als maatstaf en alle ongezonde, verlammende en verbitterende affecten uitbannen en de actieve, gezondmakende krachten stimuleren.

Nomadisch

Sedentair wonen betekent altijd een verhouding zoeken tot het andere. Zowel het tastbare (klimaat, fauna, flora en andere mensen) en het ontastbare (alles wat het prille zelfbewustzijn van de mens overrompelt zoals dood, ziekte, extase en natuurverschijnselen).

Non-lieux

Een plek heeft nood aan verhalen om psychisch bewoonbaar te zijn. In het cultuurlandschap wordt dit bewaard via straat-en plaatsnamen, roddels, legendes, geschiedenis, persoonlijke herinneringen en lokale gebruiken. Het wordt bedreigd door de homogenisering van het landschap , wat zorgt voor de toename van plekken zonder eigen verhalen. Niet plaatsen zoals luchthavens, internationale winkelketens en hotelketens.

Objectieve cultuur (moderne tijd)

De objectieve cultuur is zo omvangrijk geworden dat het object ze niet meer volledig kan eigen maken.

Objectieve vs. subjectieve cultuur (Simmel)

Stelt dat een maatschappij cultuurobjecten (objectief, materieel) produceert die het subject helpen zich te verbeteren, te ontwikkelen (subjectief, geestelijk). Door industrialisatie ontstaat er een ongebreidelde toename van beschikbare, uiteenlopende producten (meer beschikbaar dan ik mij financieel, praktisch, intellectueel en emotioneel kan toe-eigenen), dit leidt tot frustratie en onvrede. Het subject wordt ten dienste gesteld van de interne ontwikkelingslogica van de objectieve cultuur (de mens wordt slaaf van dingen ipv omgekeerd).

Omnipolis

Virilio gebruikt het begrip voor de uitdijende stad, die overal en nergens is: permanente mobilisatie, permanente bereikbaarheid, permanente angst voor een mogelijk dodelijke technologische catastrofe (autocrash, wereldwijd virus, beurscrash, milieuramp).

Onbewuste (Freud, moderne tijd)

Obv de analyse van dromen, versprekingen, tics en fobieën ontdekte Freud dat de mens onderhevig was een onbewuste processen (ik is geen baas in eigen huis). Onbewuste complexen en seksuele driften bepalen onze verhouding tot onze familie (ook in het privé-leven wordt de mens bestookt door krachten die hij niet kan controleren. Het unheimliche is het angstig gevoel dat ontstaat wanneer iets van ons onbewuste op de buitenwereld wordt geprojecteerd. Het onbekende wordt vreemd en het vreemde lijkt ons bekend.

Onbewuste (Carl Gustav Jung)

Een reservoir aan archetypische structuren die vaak complementair zijn aan de eenzijdige opvattingen van het bewuste ik en verschijnen in dromen, mythes, kunst en verhalen. Mentale problemen ontstaan wanneer het ik vervreemd geraak van bepaalde voor hem of haar belangrijke archetypische structuren of er niet in slaagt ze creatief te integreren in zijn leven.

Ontwerpfilosofie

Vanuit welke denkbeelden ontwerp je? Welke denkbeelden zullen mensen geneigd zijn te koesteren in die ontworpen ruimtes? Zoals filosofie van de gezondheid of totalitaire machtsuitoefening. Ontwerpvisie op de toekomst door klimaatverandering, hoe wonen in de 21ste eeuw?

Ontwerp (existentialisme)

Ik ben in het leven geworpen afh. van omgevingsfactoren, maar ik wordt hierdoor niet volledig bepaald. Ik richt me op de toekomst en de nog onbekende toekomstmogelijkheden. De mens als een ontwerp van/voor zichzelf. Dit veroorzaakt een zekere angst.

Onzichtbare hand

Adam Smith (18e eeuw) lanceert het idee van de onzichtbare hand. Deze theorie stelt dat als iedereen zijn eigenbelang mag nastreven, de gemeenschap daar in zijn geheel beter van wordt. Het individu moet dus alle kansen krijgen om het te maken.

Pathos van de distantie

Gericht op een steeds hernieuwende vergroting van distantie binnen de ziel zelf, de ontwikkeling van steeds hogere, zeldzamere, vreemdere, verder strekkende, meer omvattende toestanden, kortom de verbetering van het type mens, de voortgezette overwinning van de mens om een morele formule in bovenmorele zin te gebruiken.

Permanente mobilisatie

Door technologische en communicatiemiddelen wordt er een permanente snelheid en informatieoverdracht verwacht, wat leidt tot onrust en verlies van stabiliteit.

Plezier van de architectuur

Tschumi geeft aandacht aan het erotische plezier van de architectuur, zowel in de gebruikte materialen en vormen, als in het volgen en overtreden van ontwerp- en gebruiksregels van gebouwen (herbestemming). De ruimte is niet belangrijk, maar wel de acties erin: belang van het programa, de uitvoering van een reeks handelingen of gebeurtenissen die al dan niet stroken met de beoogde functie van die ruimte.

Polis

In de Griekse oudheid, de stadstaat met een eerste (zeer beperkte) vorm van democratie.

Privacy

Een moderne waarde ontstaan met de burgerlijke woning: de behoefte aan een persoonlijke, afgeschermde ruimte.

Psychogeografie

Dérive is het drijven doorheen een stedelijk weefsel met als resultaat een psychogeografie die bestaat uit onverwachte ontmoetingen, ervaringen en toevallige gebeurtenissen. Verzet zich tegen de dominantie van het nuttigheidsdenken en de totale commercialisering van de publieke en private ruimte: het leven hoort niet louter te bestaan uit nuttig produceren en voortdurend consumeren, maar dient te worden ervaren als spel.