Nhận thức dược liệu

Bách bộ

*Stemona tuberosa* Stemonaceae

Củ

Alkaloid (Stemonin, tuberostemonin)

Chữa ho, chữa giun

Bình vôi

*Stephania glabra* Menispermaceae

Củ

Alkaloid (palmatin, rotundin)

An thần, giảm đau, trị nhức mỏi

Cà phê

*Coffea canephora* Rubiaceae

Hạt phơi khô của quả chín

Caffein, theophyllin, acid chlorogenic

Trợ tim, kích thích thần kinh, lợi tiểu

\

Cau

*Areca catechu* Arecaceae

Quả

Arecolin, tanin

Chữa giun, đại tiện không thông, tiểu khó

Câu đằng

*Uncaria rhynchophylla* Rubiaceae

Đoạn cành với gai 2 bên

Alkaloid: rhynchophyllin

Hạ huyết áp, trẻ em kinh giật, co quắp

Diên hồ sách

*Corydalis turtschaninovii* Papaveraceae

Rễ củ

Alkaloid: Corydalin; Canadin

Hoạt huyết, chữa đau nhức

Hồ tiêu

*Piper nigrum* Piperaceae

Quả

Alkaloid: Piperin, Piperidin; Tinh dầu

Trợ tiêu hóa, kháng khuẩn, chữa cảm sôt

Hoàng bá

*Phellodadron chinense* Rutaceae

Vỏ thân

Alkaloid: Palmatin, Beberin

Chữa tiêu chảy, kiết lỵ

Ích mẫu

*Leonurus heterophyllus* Lamiaceae

Toàn cây trên mặt đất

Leonurin, tinh dầu: caryophyllane

Chữa đau bụng kinh, điều hòa kinh nguyệt

Hoàng liên chân gà

*Coptis quinquesecta* Ranunculaceae

Thân rễ

Alkaloid: Palmatin, Beberin

Chữa tiêu chảy, kiết lỵ

Khiên ngưu

*Ipomoea nil* Convolvulaceae

Hạt phơi khô

Resinglycosid: pharbitin; Glycerid

Nhuận tràng tẩy xổ, lợi tiểu, tiêu sưng, trừ giun

Khoản đông hoa

*Tussilago farfara* Asteraceae

Nụ hoa

Alkaloid: Senkirkin, tissulagi; Flavonoid; tinh dầu

Trị hen suyễn, viêm phế quản, NT phổi

Long đởm

*Gentiana scabra* Gentianaceae

Thân rễ và rễ phơi khô

Polysaccharid, secoiridoid: gentiopicrosid, triterpen

Tiêu hóa, chữa sốt, đau mắt đỏ nhức, an thần

Ma hoàng

*Ephedra sinica* Ephedraceae

Toàn cây trên mặt đất

L-ephedrin, L-norephedrin

Chữa cảm mạo, viêm phổi, hen suyễn

Mã tiền

*Strychnos nux-vomica* Loganiaceae

Hạt

Strychnin, brucin

Bệnh suy nhược, viêm dây thần kinh do nghiện rượu, chất bổ đắng

Ô đầu

*Aconitum fortunei* Ranunculaceae

Rễ củ

Aconitin

Trị ho, ra mồ hôi, nhức mỏi

Hồi dương cứu nghịch

Phòng kỷ

*Stephania tetrandra* Menispermaceae

Rễ củ

Tetrandrin

Trị thủy thũng, phong thấp, huyết áp

Tâm sen

Nelumbo nucifera Nelumbonaceae

Tâm sen

Alkaloid: Nuciferin

Chữa sốt khát nước, huyết áp cao, mất ngủ

Táo ta

Ziziphus jujuba Rhamnaceae

Nhân hạt

Protein, chất béo, vitamin A

An thần, chữa mất ngủ, giảm đau

Bán hạ Việt Nam

Typhonium trilobatum Araceae

Thân rễ

Alkaloid, flavonoid, phenol

Trị ho, chống nôn, trợ tiêu hóa

Bán hạ Bắc

Pinellia ternata Araceae

Thân rễ

Alkaloid, tinh dầu, sterol

Trị ho, chống nôn, hen suyễn, đau dạ dày

Cúc hoa

*Chrysanthemum indicum* Asteraceae

Hoa

Flavonoid, tinh dầu

Thanh nhiệt, giải độc

Ké đầu ngựa

*Xanthium strumarium* Asteraceae

Quả

Serquiterpen lacton (xanthinin, xanthanol), hydroquinon, iod hữu cơ

Trị mề đay, tê thấp, bướu cổ, đau răng

Mạn kinh tử

*Vitex trifolia* Lamiaceae

Quả, lá, rễ

Tinh dầu (di,serquiterpen)

Cảm sốt, đau đầu, tê thấp, tiêu chảy

Thạch hộc

*Dendrobium sp.* Orchidaceae

Bỏ lá rễ và phơi khô

Alkaloid (dendrobin), hợp chất phenol

Chữa sốt nóng, khát nước, suy nhược TK

Thần thông

*Tinospora sinensis* Menispermaceae

Thân và rễ

Alkaloid, diterpen: tinosinensid A

Chữa đau xương khớp

Vàng đắng

***Coscinium fenestratum*** **, Menispermaceae**

Thân và rễ

Alkaloid (beberin, palmatin)

Tiêu chảy, lỵ, đau mắt

Bạch truật

***Atractylodes macrocephala*** **, Asteraceae**

Thân rễ

Terpen: atractylenoid

Thuốc bổ, trợ tiêu hóa, động thai

Đương quy

*Angelica sinensis* Apiaceae

Rễ củ

Tinh dầu, acid ferulic

Bổ máu, trị bệnh phụ nữ

Hương phụ

*Cyberus rotundus* Cyperaceae

Thân rễ (củ)

Tinh dầu: cyberol, cyberen

Điều hòa KN, trị đau bụng kinh

Mộc hương

***Saussurea costus*** **, Asteraceae**

Rễ

tinh dầu: costus lacton

alkaloid: saussarin

đau bụng, khó tiêu, nôn mửa, bí tiểu

Ngải cứu

*Artemisia vulgaris* Asteraceae

Phần trên mặt đất

Tinh dầu (cineol, borneol), flavonoid

Trị đau bụng kinh, kinh nguyệt không đều

Nha đảm tử

*Brucea javanica* Simaroubaceae

Quả

Bruceatin, brusatol

Lị amib, giun đũa, sốt rét

Thỏ ty tử

*Cuscuta australis* Cuscutaceae

Hạt

(hong biết huhu, t tra mplant không có)

Tục đoạn

*Dipsacus japonicus* Caprifoliaceae

Rễ

acid phenolic, iridoid terpenoid

Mạnh xương khớp, trị chảy máu phụ khoa

Xuyên khung

*Ligusticum striatum* Apiaceae

Thân rễ

Tinh dầu, alkaloid, các phthalid

Trị nhức đầu, cảm mạo, cao huyết áp, nhức mỏi

Đại hồi

*Illicium verum* Schisandraceae

Quả

Tinh dầu (trans anethol)

Trợ tiêu hóa, trị đau dạ dày

Địa liền

*Kaempferia galanga* Zingiberaceae

Thân rễ

Tinh dầu (p-methoxycinnamat)

Trợ tiêu hóa, chữa tê thấp, nhức đầu

Đinh hương

*Syzygium aromaticum* Myrtaceae

Nụ hoa

Tinh dầu: eugenol, acetyl eugenol

Trợ tiêu hóa, chữa phong thấp

Nga truật

*Curcuma zedoaria* Zingiberaceae

Củ

Tinh dầu: zingiberen, curzeneron

Trợ tiêu hóa, trị đau bụng kinh

Nhân trần bắc

*Artemisia capillaris* Asteraceae

Toàn cây

Tinh dầu, polyphenol

Lợi mật, trị viêm gan vàng da, giải nhiệt

Nhân trần tía

*Adenosma bracteosum* Plantaginaceae

Toàn cây trừ rễ

Tinh dầu, polyphenol

Trị cảm, sốt, viêm gan vàng da, trợ tiêu hóa

Thiên niên kiện

*Homalomena occulta* Araceae

Thân rễ

Tinh dầu: *l*-linalol

Bổ xương khớp

Vỏ quýt

*Citrus reticulata* Rutaceae

Vỏ quả

Tinh dầu: limonen, linalool

Trị ho, nhiều đờm, đau tức ngực, RLTH

Bạch giới tử

Sinapis alba Brassicaceae

Hạt

Sinalbin, chất nhầy, enzyme myrosinase

Trị ho hen, nhiều đờm, đau tức ngực

Đại phong tử

*Hydnocarpus anthelminthicus* Achariaceae

Hạt

Acid hydnocarpic, anthelminthicin

Trị hủi, lao da

Nhục đậu khấu

*Myristica fragrans* Myristicaceae

Nhân hạt, áo hạt

Tinh dầu, chất nhựa, chất béo, tinh bột

Chữa các bệnh đường tiêu hóa, biếng ăn, sốt rét

Sa nhân

*Amomum villosum* Zingiberaceae

Quả

Tinh dầu: bornyl acetat, camphor

Trợ tiêu hóa

Quế

*Cinnamomun cassia* Lauraceae

Vỏ thân

Tinh dầu: aldehyd cinnamic

Trợ tiêu hóa, cảm mạo; hồi dương cứu nghịch

Thảo quả

*Amomum aromaticum* Zingiberaceae

Quả

Tinh dầu: cineol, genraniol, 2-decanol

Trợ tiêu hóa, chữa đau răng

Chủ yếu dùng làm gia vị

Tiểu hồi

*Foeniculum vulgare* Apiaceae

Quả

Tinh dầu: anethol

Trợ tiêu hóa, giảm đau

Thạch xương bồ

*Acorus gramineus* Acoraceae

Thân rễ

Tinh dầu: Asaron

Trị cảm, phong thấp, tiêu hóa kém

Thủy xương bồ

Acorus calamus Acoraceae

Thân rễ

Tinh dầu: Asaron, acorenon

Trị cảm, trợ tiêu hóa, viêm phổi, viêm khí quản

Tỏi

*Allicium sativum* Alliaceae

Thân hành

Allicin

Kháng khuẩn, hạ choles, chống xơ vữa động mạch

Bạch cương tằm

*Bombyx mori* Bombycidae

Xác tằm đã hóa vôi

Amino oxalat, Protid, corticoid,…

Chữa co giật ở trẻ em, khí hư, mề đay

Mè

*Sesamum indicum* Pedaliaceae

Hạt

Protid, lipid, glucid, xơ, vitamin

Bổ dưỡng, lợi sữa, chữa táo bón

Mơ

*Prunus armeniaca* , Rosaceae

Quả, hạt

Quả: acid hữu cơ (acid citric, acid tartric), cartenoid, flavonoid, vitamin C \n Nhân hạt: chứa dầu béo

Trị ho, lỵ và tiêu chảy mãn tính, trị đau bụng và nôn do giun

Thuyền thoái

*Cryptotympana pustulata* , Cicadidae

Xác lột của ấu trùng ve sầu

Chitin, các dẫn chất N-acetyldopamin

Trị ho, cảm sốt, thuốc trấn kinh, trị nhọt độc