Geografi - kapittel 5

Global oppvarming

Stigning i jordas gjennomsnittstemperatur

Førindustriell tid

Før den industrielle revolusjon

Ekstremvêr

Uvêr som er farlig for mennesker og verdier

Den vesle istida

Kjøleg periode frå 1300-talet og fram mot 1900-talet. Inga eigentleg istid

Milanković-syklus

Regelmessige endringar i Jordas bane rundt Sola og Jordas rotasjonsakse, har samanheng med dei store klimatiske variasjonar på Jorda

Platedrift

At jordskorpeplater beveger seg i forhold til kvarandre

Asteroide

Større enn meteorar. Småplanetar, spesielt dei som finst i det indre solsystemet. Dei største av desse har også blitt kalla planetoider.

El Niño

Perioder med uvanleg høg overflatetemperatur i det sentrale og austlege Stillehavet nær ekvator.

La Niña

Perioder med spesielt lav overflatetemperatur i området som vert varma opp under El Niño.

Klimagassar

Gassar som påverkar klimaet ved å verke på Jordas og atmosfæras strålingsbalanse.

Karbonlager

Oppsamling av karbonsambindingar i jord, hav, fjell, skog osv. skjer naturlig eller med hjelp av menneske

Klimamodell

Dataprogram brukte til å berekne tilstanden til klimaet. Tek utgangspunkt i korleis endringar i forhold som drivhusgassar og solinnstråling verkar på vêrstatistikken, det vil seie klimaet. Dei gjengir t.d. temperatur, lufttrykk, vind og luftfuktigheit.

Iskjerneprøver

Prøver av is, teke opp fra innlandsis, iskapper og isbrear ved kjerneboring. Frå prøvene kan ein måle og analysere tidlegare tiders klimahistorie og atmosfære-samansetjing.

Utsleppsscenario

Venta klimaendringar basert på ulike nivå av utslepp av klimagasser.

Havforsuring

Nedgang i havets pH-verdi, saman med andre kjemiske endringer (i karbonnivå og bikarbonat-ioner), over ei lengre tidsperiode. Forårsaka av CO2-opptak frå atmosfæren. Arktiske havområde er særleg utsett, sidan kaldt vatn kan ta opp meir CO2 enn varmare vatn.

Djupvassdanning

Danning av djupvatn ved at relativt kaldt og salt vatn i overflatelaget vert nedkjølt og sekk ned til 2000-4000 meter djupne

Klimatilpassing

Forstå konsekvensane av klimaendring og iverksetje tiltak for å å hindre eller redusere skade, og ev.utnytte moglegheiter endringane kan innebere.

Tilbakekopling

Prosess som gjer at effekten av endra klimapådriv vert forsterka eller dempa.

Vippepunkt

Mekanismer som fører til at klimaet vert endra frå éin stabil tilstand til ein annan og som vert utløyste når temperaturane når eit visst nivå. Endringane kan vere brå og irreversible.