Prawo Konstytucyjne - UKSW

Flashcards with vocabulary terms and definitions related to constitutional law in Poland, based on lecture notes.

Prawo konstytucyjne (wąska definicja)

Zbiór norm zawartych w konstytucji.

Prawo konstytucyjne (szeroka definicja)

Zbiór norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.

Konstytucja w ujęciu formalnym

Ustawa zasadnicza w państwie, regulująca podstawy ustroju politycznego i gospodarczego oraz prawa człowieka, o najwyższej mocy prawnej.

Konstytucja w ujęciu materialnym

Faktycznie działający ustrój państwa, bez względu na to, czy jest on uregulowany w akcie prawnym.

Konstytucja elastyczna

Tryb zmiany w zwykłym procesie legislacyjnym.

Konstytucja sztywna

Istnieje szczególny tryb zmiany konstytucji.

Konstytucja oktrojowana

Konstytucja narzucana.

Charakterystyka Konstytucji RP

Uchwalona przez ZN 02.04.1997, referendum 25.05.1997, wejście w życie 17.10.1997, 13 rozdziałów, poprzedzona wstępem, 243 artykuły.

Nadrzędność Konstytucji

Najwyższa moc prawna przepisów; wyrażona w zasadzie konstytucjonalizmu (art. 8), zasadach bezpośredniego stosowania przepisów konstytucji i domniemania konstytucyjności prawa.

Zasada konstytucjonalizmu

Konstytucja jest najwyższym prawem i jako dokument prawny ma cechy właściwe ustawie zasadniczej.

Zasada bezpośredniego stosowania konstytucji (wąskie rozumienie)

Na jej podstawie wydawane są rozstrzygnięcia w indywidualnych sprawach. Działa głównie w przypadku przepisów samowykonywalnych.

Zasada bezpośredniego stosowania konstytucji (szerokie rozumienie)

Prokonstytucyjna wykładnia ustaw.

Aksjologia Konstytucji RP

Oddaje stan aksjologiczny państwa i społeczeństwa, zawarta w preambule i ogólnej systematyce konstytucji.

Zasady naczelne konstytucji

Normy szczególnie doniosłe, pełniące funkcję drogowskazu w systemie prawa.

Zasada pomocniczości

Gwarancja, że Państwo nie ingeruje apodyktycznie w działania organów samorządowych.

Demokratyczne państwo prawnego (w znaczeniu materialnym)

Demokratyczne państwo prawne, w którym obywatel ograniczony będzie jedynie prawem.

Zasada suwerenności narodu

Władza najwyższa w państwie przysługuje narodowi, który jest wspólnotą prawną tworzoną przez wszystkich obywateli.

Zasada przedstawicielstwa politycznego

Naród nie sprawuje władzy bezpośrednio, lecz przez przedstawicieli.

Zasada pluralizmu politycznego

Wolność tworzenia partii politycznych i równorzędna rywalizacja różnych ugrupowań.

Dualizm/dychotomia systemu źródeł prawa w RP

Źródła prawa dzielimy na powszechnie obowiązujące, wewnętrznie obowiązujące.

Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego

Powszechne obowiązywanie prawa znaczy, że ten system obowiązuje wszystkich pod władzą RP.

Ustawa

Źródło prawa powszechnie obowiązujące, o mocy prawnej niższej od Konstytucji, wydawany przez Sejm w szczególnej procedurze.

Rozporządzenie (rozporządzenie wykonawcze)

Źródło prawa powszechnie obowiązujące o mocy prawnej niższej niż ustawa, wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Charakterystyka rozporządzenia z mocą ustawy jako źródła prawa

Moc równa ustawie, wydawane wyłącznie w okresie stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, wydaje Prezydent Na wniosek RM.

Akt prawa miejscowego jako źródło prawa

Prawo miejscowe może być wydawane tylko na podstawie i w granicach ustaw

Wyrok TK sygn. K 18/04

Traktat o przystąpieniu Polski do Unii

Ratyfikacja

Ostateczna zgoda państwa na związanie się umową międzynarodową

Zatwierdzenie umowy międzynarodowej

Ostateczna zgoda państwa na związanie się umową.

Pojęcie wolności

Wolność sumienia, zrzeszania się; cechuje się nieingerencją państwa.

Pojęcie prawa

Prawo do życia, do głosowania; nakaz pozytywnego działania.

Prawo do wolności

Swoboda decydowania o własnym postępowaniu, jest przyrodzona

równość wobec prawa

Dotyczy stosowania prawa.

Równość w prawie

Dotyczy tworzenia prawa.

Dyskryminacja

Szczególna nierówność, pozbawiona argumentów za zróżnicowaniem

Pierwsza generacja wolności i praw

Wolność słowa, wyznania, równość wobec prawa, bezpieczeństwo osobiste, prawo własności

Druga generacja wolności i praw

np. prawo do nauki, pracy, zabezpieczenia społecznego, ochrony zdrowia

Trzecia generacja wolności i praw

ochrona danych osobowych, prawo do czystego środowiska, do demokracji, dostępu do info publicznej i do dobrej administracji

Zasady polityki państwa

np. art. 71,74,75,76

Prawo podmiotowe

Korzystna sytuacja podmiotu czy grupy podmiotów, w jakiej znajdują się one z powodu obowiązującego prawa

Normy programowe

Są to takie normy, które w sposób ogólny wyznaczają kierunki działania poszczególnych organów państwowych.

Zasada proporcjonalności

Test proporcjonalności – celowość, konieczność, czy jest proporcjonalne sensu stricto; nie może naruszyć istoty wolności albo praw

Prawo do sądu

Art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny bezstronny i niezawisły sąd.

Sądowy tryb wyborczy

Używany, gdy w kampanii rozpowszechniane są fałszywe informacje.

Protest wyborczy

osoba uprawniona do ich wnoszenia, zakres dopuszczalnych zarzutów, termin wnoszenia

Demokracja pośrednia

rodzaj demokracji, gdzie decyzje podejmują przedstawiciele społeczeństwa wybrani w wyborach

Prawo wyborcze w znaczeniu przedmiotowym

ogół norm prawnych dotyczących wyborów

Prawo wyborcze w znaczeniu podmiotowym

jedno z praw obywatelskich politycznych, dzielone na prawo do wybierania i bycia wybieranym (czynne i bierne)

System wyborczy

prawne i pozaprawne reguły dotyczące wyborów

Cisza legislacyjna w odniesieniu do prawa wyborczego

czas, w którym nie można uchwalać żadnych istotnych zmian

Rejestr wyborców

obejmuje wszystkich osób posiadających czynne prawo wyborcze, jest prowadzony stale przez gminę

Spis wyborców

sporządzany przez gminę ad hoc, przed każdymi wyborami na podstawie rejestru wyborców

Obwody głosowania

teren, na którym mieści się jeden lokal wyborczy, ustalone są w ten sposób, by jak najwięcej osób mogło oddać głos

Większość względna

wygrywa ten, kto uzyskał najwięcej głosów

Większość bezwzględna

wygrywa ten, kto zdobędzie ponad połowę oddanych głosów

Formuła d'Honta

polega na dzieleniu liczby wszystkich głosów przez kolejne liczby naturalne (tyle dzielników, ile mandatów), mandaty są przydzielane według największych ilorazów.

Formuła St. Lague

polega na dzieleniu głosów przez kolejne liczby nieparzyste, mandaty przydziela się według największych ilorazów..

Formuła Hare-Niemeyera

liczbę głosów zdobytą przez dany komitet i pomnożoną przez liczbę mandatów dzielimy przez liczbę wszystkich głosów.

Kadencja

czas określony w Konstytucji RP, w którym parlament działa zasadniczo w składzie pochodzącym z jednych wyborów

Zasada dyskontynuacji prac parlamentu

sprawy niezałatwione w Sejmie do końca kadencji uważa się za niebyłe (niedoszłe do skutku) – nie przechodzą one do Sejmu kolejnej kadencji

Zasada wolnych wyborów

korzystanie z praw wyborczych bez żadnego przymusu, swobodne zgłaszania kandydatur, uczciwość i jawność procedur

Jawność

Jawność posiedzeń Sejmu (art. 113) i Senatu (art. 124)

Zasada permanencji

Oznacza, że:Sejm obraduje w dowolnym momencie swojej kadencji, Posiedzenia zwołuje organ wewnętrzny (Marszałek Sejmu)

Marszałek Sejmu

powoływany przez sejm i odwoływany przez Sejm (od 2009 roku tzw. konstruktywne odwołanie marszałka Sejmu, czyli przy złożeniu wniosku o odwołanie wskazywana jest kandydatura na nowego marszałka)

Autonomia parlamentu

każda z izb ustawodawczych samodzielnie decyduje o sprawach zawiązanych ze swoją organizacją i funkcjonowaniem

Urząd Prezydenta RP

utworzono – nowela kwietniowa 1989, efekt porozumień okrągłego stołu.

Kontrasygnata

podpis Prezesa Rady Ministrów na akcie urzędowym Prezydenta, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność polityczną przed Sejmem

Prerogatywa

akt urzędowy Prezydenta, który dla swojej ważności nie wymaga kontrasygnaty

Kompetencje pochodne od prerogatyw

kompetencja wynikająca z prerogatywy

Zakres odpowiedzialności prawnej Prezydenta RP

odpowiada wyłącznie przed Trybunałem Stanu

Konstytucyjne kompetencje Rady Ministrów

Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.

DOMNIEMANIE kompetencji RM

sprawy polityki państwa

Akty normatywne

władcze rozstrzygnięcia organu władzy publicznej – władzy wykonawczej, zawierające normy postępowania skierowane do ogólnie wskazanego adresata w sytuacji abstrakcyjnej.

Wotum zaufania w toku funkcjonowania Rady Ministrów

Prezes Rady Ministrów może zwrócić́ się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania.

Tryb udzielania wotum nieufności wobec Rady Ministrów

Wniosek składany przez co najmniej 46 posłów, głosowanie większością ustawową, czyli 231 głosów za.

Rada Ministrów

Jest to organ władzy wykonawczej, organ kolegialny, ponosi odpowiedzialność polityczną przed Sejmem.

Tworzenie Rady Ministrów – tzw. 1. krok konstytucyjny

Prezydent desygnuje (wskazuje kandydata) Prezesa Rady Ministrów na to stanowisko.

Sądy powszechne

Hierarchiczność instancji: rejonowy/okręgowy (instancja merytoryczna) —>sąd okręgowy (II instancja kontrolna) —> sąd apelacyjny

Niezawisłość sędziowska

Art. 178 ust. 1 -niezawisły=podejmuje decyzje tylko na podstawie systemu prawa, a odpowiada tylko przed innym sądem

Krajowa Rada Sądownictwa (pozycja ustrojowa, skład)

Krajowa Rada Sądownictwa (KRS) – organ konstytucyjny zobowiązany do stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Sądowa kontrola konstytucyjności prawa

Sądowa kontrola konstytucyjności prawa

Prezydent

wyłącznie przed Trybunałem Stanu

KRRiT

działanie i zakres