Wirusy – budowa, cykle infekcyjne i profilaktyka

Zestaw fiszek słowniczkowych obejmujący budowę wirusów, ich cykle infekcyjne (lityczny, lizogeniczny, retrovirus), dualizm natury oraz przykłady chorób wirusowych z metodami profilaktyki.

Wirus

Molekularny pasożyt zbudowany z kwasu nukleinowego (DNA lub RNA) i kapsydu białkowego, namnażający się wyłącznie wewnątrz komórek gospodarza.

Wirion

Kompletna, pozakomórkowa cząstka wirusa zdolna do zakażania nowych komórek.

Materiał genetyczny wirusa

Kwas nukleinowy DNA lub RNA przenoszący informację genetyczną patogenu.

Kapsyd

Białkowa osłonka chroniąca materiał genetyczny wirusa.

Otoczka lipoproteinowa

Dodatkowa zewnętrzna warstwa niektórych wirusów, zbudowana z lipidów i glikoprotein pochodzenia gospodarza.

Forma helikalna kapsydu

Spiralna struktura kapsydu typowa dla wielu wirusów roślinnych.

Forma ikozaedralna (kulista)

Bryłowa, dwudziestościenna forma kapsydu spotykana m.in. u adenowirusów.

Forma złożona (bryło-spiralna)

Kapsyd łączący główkę ikozaedralną i ogonek helikalny, charakterystyczny dla bakteriofagów.

Adsorpcja

Przyłączenie wirusa do receptorów na powierzchni komórki gospodarza – pierwszy etap infekcji.

Cykl lityczny

Namnażanie bakteriofaga zakończone lizą komórki i uwolnieniem nowych wirionów.

Cykl lizogeniczny

Faza, w której DNA fagowe integruje się z genomem bakterii (profag) i replikuje się wraz z nim, nie powodując lizy.

Profag

Zintegrowany z genomem bakterii materiał genetyczny bakteriofaga.

Retrovirus

Wirus RNA wykorzystujący enzym odwrotną transkryptazę do przepisania RNA na DNA w komórce gospodarza.

Odwrotna transkryptaza

Enzym katalizujący syntezę DNA na matrycy RNA; jego niedokładność zwiększa zmienność genetyczną wirusów.

Integracja (prowirus)

Wbudowanie wirusowego DNA do genomu komórki podczas cyklu retrowirusa.

Replikacja wirusowego DNA

Powielanie materiału genetycznego wirusa z udziałem polimeraz gospodarza lub wirusa.

Transkrypcja wirusa

Synteza mRNA wirusowego na matrycy DNA w jądrze lub cytoplazmie komórki gospodarza.

Translacja wirusa

Wytwarzanie białek wirusowych na rybosomach gospodarza.

Składanie wirionów

Łączenie nowo powstałych kapsydów i kwasów nukleinowych w kompletne cząstki wirusa.

Uwolnienie (liza lub pączkowanie)

Opuszczenie komórki przez wiriony; może prowadzić do jej rozpadu.

Dualizm natury wirusów

Brak procesów życiowych poza komórką, lecz zdolność do samopowielania się w jej wnętrzu – trudność w klasyfikacji jako żywe lub martwe.

Wścieklizna – profilaktyka

Unikanie kontaktu z dzikimi zwierzętami oraz szczepienia ochronne.

AIDS (HIV) – profilaktyka

Rutynowe badania krwi i stosowanie bezpiecznych praktyk seksualnych.

HPV – profilaktyka

Dbałość o higienę, bezpieczny seks oraz szczepienia przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego.

Grypa – profilaktyka

Coroczne szczepienia dostosowane do aktualnych szczepów wirusa.

MMR (odra, różyczka, świnka) – profilaktyka

Szczepienie skojarzone chroniące jednocześnie przed trzema chorobami wirusowymi.

WZW A i B – profilaktyka

Przestrzeganie higieny, bezpieczne kontakty seksualne oraz szczepienia ochronne.