Lipidy i kwasy tłuszczowe

czym są lipidy? jaką mają budowę i czemu ulegają?

grupa organicznych związków naturalnych występujących we wszystkich organizmach żywych, mają złożoną i różnorodną budowę i ulegają wielu przemianom

czym są tłuszcze? gdzie są obecne?

są wieloskładnikową mieszaniną różnych lipidów, są obecne z tkankach zwierzęcych (smalec, tran) ale i również w nasionach roślin ( oleje, masło kakaowe)

jak zbudowane są tłuszcze- z jakich 2 składników?

mają:

• Hydrofobowe łańcuchy węglowodorowe -CH2- (rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych)

• Hydrofilowe grupy polarne np. karboksylowe, fosforanowe, wodorotlenowe, aminowe (zdolne do oddziaływania z wodą)

jak nazwiemy związki które zawierają w swoim składzie zarówno część hydrofilową jak i hydrofobową? podaj przykład związków

jak zmydlamy tłuszcze? czym jest mydło?

Związki amfifilowe (lub amfipatyczne) - np. tłuszcze

tłuszcz( trójgliceryd, ester glicerolu) + zasadowe środowisko NaOH→ mydło (sól kwasu tłuszczowego) + glicerol

w czym rozpuszczają się lipidy a w czym nie? (4)

nie rozpuszczają się w rozpuszczalnikach polarnych bo są hydrofobowe (niepolarne) więc rozpuszczają się w niepolarnych substancjach np.

benzyna,chloroform,aceton, etanol

podaj 7 funkcji lipidów

-źródło energii (wolne kwasy tłuszczowe i acyloglicerole- utlenienie 1g tłuszczu do CO2 i H2O dostarcza 37 kJ/g energii)

-rola strukturalno-budulcowa komórek (glikocerofosfolipidy, sfingolipidy)

-funkcja regulacyjna (metabolizm)

-izolacja i ochrona narządów

-prekursory hormonów steroidowych (choleserol) i hormonów tkankowych (kwasy tłuszczowe)

-substraty dla syntezy kwasów tłuszczowych i niektórych witamin

-biorą udział w zjawiskach immunologicznych

jak dzielą się lipidy- 3 kategorie i czym są

na lipidy:

• proste (estry kwasów tłuszczowych z alkoholami)

• złożone (estry kwasów tłuszczowych z alkoholami zawierającymi dodatkowe grupy funkcyjne)

• prekursory i pochodne lipidów

Na jakie 2 kategorie dzielimy lipidy proste?

tłuszcze właściwe (acyloglicerole), woski

kwasy tłuszczowe włściwe wchodzące w skład tych lipidów prostych dzielimy na jakie 2 grupy? podaj po 2 przykłady do każdego

-nasycone kwasy tłuszczowe (np. palmitynowy i stearynowy)

-nienasycone kwasy tłuszczowe (np. arachaidowy, oleinowy)

jakie dodatkowe kwasy występują w lipidach prostych i czym się charakteryzują+ przykład oraz czego jest przedstawicielem

3. dodatkowe kwasy polienowe- zawierają więcej niż jedno wiązanie podwójne np. kwas linolowy przedstawiciel NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych)

czym są woski? podaj 2 przykłady

estry wyższych kwasów tłuszczowych i wyższych alkoholi jednowodorotlenowych (innych niż glicerol), np. alkohol cetylowy C16, alkohol cerylowy C26

czym różnią się kwasy tłuszczowe nienasycone i nasycone?

Cecha	Nasycone	Nienasycone
Wiązania	Brak podwójnych	1 lub więcej podwójnych
Stan skupienia	Stałe (np. tłuszcze zwierzęce)	Ciekłe (np. oleje roślinne)

Lipidy złożone- podaj na jakie 3 grupy się dzielą i podaj przykład każdego

• fosfolipidy (lipidy zawierające kwas fosforowy) np. sfingofosfolipidy

• glikolipidy- związki zawierające przynajmniej jedną resztę cukrową połączoną wiązaniem glikozydowym z częścią lipidową np. glikosfingolipidy

• inne lipidy złożone- np. sulfolipidy aminolipidy, lipoproteiny

Prekursory i pochodne lipidów- co do nich należy? (9) podaj chociaż 4 xd

kwasy tłuszczowe

glicerol

steroidy

alkohole

aldehydy tłuszczowe

ciała ketonowe

węglowodory

witaminy rozpuszczane w tłuszczach

hormony

gdzie występują lipidy złożone? podaj 5 miejsc i co ich właściwości im umożliwiają?

Lipidy złożone są budulcem

błon komórkowych,

osłon nerwów;

obecne w mózgu,

krwi, limfie,

wątrobie i żółtku jaj.

Dzięki właściwościom hydrofobowym i hydrofilowym tworzą półprzepuszczalne błony komórkowe.

podaj gdzie występuje cholesterol (3) czego prekursorem jest?

Cholesterol –

• składnik błon biologicznych,

• w osoczu krwi występuje w lipoproteinach

  prekursor hormonów sterydowych,

  kwasów żółciowych i witaminy D;

SAFA co to jest? i czym się charakteryzują?

wolne kwasy tłuszczowe nasycone

brak wiązań podwójnych między węglami i wszystkie atomy węgla są połączone z atomami wodoru

MUFA i PUFA czym są i czym się charakteryzują?

nienasycone kwasy tłuszczowe

MUFA - mają jedno wiązanie podwójne wiązanie między dwoma sąsiednimi atomami węgla

PUFA - mają co najmniej dwa podwójne wiązania

jak dzieli się pufa? i przykłady

• omega 6- kwas linolowy, kwas arachidynowy, kwas Ɣ linolenowy (LA) w żółtkach jaj i mięsie

• omega 3-

  ALA (kwas α-linolenowy)

  

  EPA (kwas eikozapentaenowy)

  DHA (kwas dokozaheksaenowy)

jakie mamy 3 kwasy należące do kwasów tłuszczowych omega-3 podaj ich nazwy pełne i skróty

kwas:

• a-linolenowy ALA

• eikozapentaenowy EPA

• dokozaheksaenowy DHA

podaj Wzór ogólny nasyconych kwasów tłuszczowych oraz przykład

• kwas palmitynowy (C15H31COOH) - nasycony, brak podwójnych wiązań

Dla nienasyconych kwasów tłuszczowych wzór zależy od liczby wiązań podwójnych i ich rozmieszczenia podaj ten wzór i dwa przykłady kwasów

• kwas oleinowy (C17H33COOH) - jedno podwójne wiązanie (nienasycony)

• kwas linolowy(C17H31COOH) - dwa podwójne wiązania (wielonienasycony)

Właściwości biologiczne SAFA podaj 3

• Stabilne chemicznie, brak wiązań podwójnych.

• Obecne głównie w tłuszczach zwierzęcych.

• Mniej podatne na utlenianie.

jak powstają wolne kwasy tłuszczowe WTK?

podczas hydrolizy tłuszczów właściwych

tłuszcz+ woda= gliceryna + kwasy tłuszczowe

jak liczba atomów węgla wpływa na formę i temperaturę topnienia kwasu tłuszczowego?

im więcej atomów węgla tym wyższa temperatura topnienia i bardziej stała struktura kwasu

Kwasy tłuszczowe nienasycone

jakimi kwasami jest MUFA podaj przykład i ile jest wiązań podwójnych
?

• MUFA (monoenowe, np. kwas oleinowy): 1 wiązanie podwójne.

Kwasy tłuszczowe nienasycone

jakimi kwasami jest PUFA podaj przykład i ile jest wiązań podwójnych
?

PUFA (polienowe, np. omega-3, omega-6): 2 lub więcej wiązań podwójnych

czego składnikami są kwasy tłuszczowe nienasycone?

• Są składnikami błon komórkowych.

czym są pufa i kogo?

• PUFA są prekursorami eikozanoidów (prostaglandyn, leukotrienów) – hormonów tkankowych.

Rola w organizmie

Kwasy nasycone podaj 2 zastosowania

• Źródło energii (szczególnie w tłuszczach zapasowych).
  
  

• Wpływają na skład mleka i mięsa u przeżuwaczy.
  
  

podaj 3 role MUFA

• MUFA:
  
  

  • Dobre źródło energii.
    
    

  • Wpływają pozytywnie na jakość mięsa, mleka, jaj.
    
    

  • Wspierają zdrowie układu krążenia.

podaj 4 role PUFA

• Budują błony biologiczne (nerwowe, odpornościowe).
  
  

• Regulują procesy zapalne i odporność (poprzez eikozanoidy), wspierają zdrowie układu sercowo-naczyniowego
  
  

• Wspomagają rozwój zarodków, tworzenie siatkówki oka.
  
  

• Korzystnie wpływają na płodność i stan skóry/sierści.

NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe):podaj 5 zastosowań

• Zdrowie dla skóry i sierści - niezbędny do prawidłowego nawilżenia skóry,

• Wspiera wzrost i rozwój - kluczowy dla młodych zwierząt,

• Wpływa na odporność i regenerację - bierze udział w stanach zapalnych i gojeniu się ran,

• Poprawia jakość mięsa - wpływa na ilość tłuszczu śródmięśniowego

NNKT czy organizm je sam syntezuje? jak to są szczególnie kwasy?

• Szczególnie omega-6 i omega-3.
  
  

• Organizm nie syntetyzuje ich samodzielnie – muszą być dostarczone z pożywieniem.

Występowanie w żywności/paszach

Kwasy tłuszczowe nasycone (SAFA) podaj 4 źródła

• Naturalne źródła: tłuszcze zwierzęce (np. łój wołowy – 15–30% kwasu stearynowego), pasze roślinne.
  
  

• Sztucznie dodawane do pasz: olej palmowy, olej kokosowy.

MUFA i PUFA obecne w: podaj 4

• • olejach roślinnych (słonecznikowy, lniany, rzepakowy),
    
    

  • tłuszczach rybnych (szczególnie omega-3),
    
    

  • nasionach i

  • orzechach.

jak uzupełniane są pufa?

• PUFA często uzupełniane w diecie poprzez dodatki paszowe.

Znaczenie KT dla zwierząt

podaj 7

• Źródło energii – dostarczają dużo kalorii, ważne w laktacji, tuczu, pracy.

• Budowa błon komórkowych – wpływ na funkcjonowanie komórek (szczególnie nerwowych i odpornościowych).

• Regulacja procesów – NNKT są prekursorami związków regulujących stan zapalny, odporność, rozród.

• Rozwój młodych – wspomagają rozwój mózgu, siatkówki i odporności.

• Zdrowie skóry i sierści – poprawiają nawilżenie, wygląd i kondycję okrywy włosowej.

• Jakość produktów – wpływ na smak, tłustość i skład mięsa, mleka, jaj.

• Rozród – wspierają płodność, rozwój zarodków, implantację.

w jakich miejscach kolejno przebiega trawienie tłuszczów pokarmowych?

jama ustna→ żołądek→ jelito cienkie→ dwunastnica

co się dzieje w jamie ustnej i żołądku podczas trawienia tłuszczy?

• Jama ustna - wydzielanie enzymu - lipazy ślinowej, rozdrobnienie, mieszanie ze śliną i przeżuwanie za pomocą zębów i języka.

• Żołądek - lipaza żołądkowa zapoczątkowuje trawienie tłuszczów. Rozszczepia ona wiązania estrowe. Działalność lipazy żołądkowej jest w żołądku mocno ograniczone z powodu odczynu środowiska

co się dzieje w jelicie cienkim i dwunastnicy podczas trawienia tłuszczy?

• Jelito cienkie - dalsze trawienie przebiega w jelicie cienkim.

• Dwunastnica - treść pokarmowa jest partiami przekazywana do dwunastnicy.

Trawienie lipidów jak nazywamy i gdzie się zaczyna?

lipoliza - rozpoczyna się w żołądku.

co się dzieje z produktami trawienia i przykłady takich produktów

Produkty trawienia ( cholesterol, kwasy tłuszczowe, monoglicerydy) łączą się z solami żółciowymi i tworzą micelle - małe struktury transportowe, które są wchłaniane w jelicie cienkim (enterocytach - komórki nabłonka j. cienkiego)

jakie mamy 3 enzymy trzustkowe i co rozkładają?

Enzymy trzustkowe:

Lipaza trzustkowa - rozkłada trójglicerydy do monoglicerydów i wolnych kwasów tłuszczowych

Fosfolipaza A2 - rozkłada fosfolipidy

Cholesterolaza - hydrolizuje estry cholesterolu do wolnego cholesterolu i kwasów tłuszczowych.

jakie zwierzęta lepiej trawią tłuszcze nienasycone? co może powodować nadmiar Safa?

zwierzęta monogastryczne- konie psy świnie drób) lepiej trawią tłuszcze nienasycone, -nadmiar Safa w diecie może prowadzić do otyłości i problemów metabolicznych szczególnie u zwierząt monogastrycznych

na jakie dwie rodziny dzielimy kwasy polienowe PUFA? czym się różnią?

rodziny kwasów n-6 i n-3, n-6 mają ostatnie wiązanie podwójne przy 6 od końca atomie węgla, a n-3 mają ostatnie wiązanie podwójne przy 3 od końca atomie węgla

rozrysuj i rozpisz utlenianie glicerolu

co się dzieje?

1. glicerol przy użyciu ATP i kinazy glicerolowej staje się glicerolo-3-fosforanem

2. glicerolo-3-fosforan jest utleniany przez NAD+ i dehydrogenazę do fosfodihydroksyacetonu DHAP

3. Fosfodihydroksyaceton idzie albo do glukoneogenezy i jako glukoza wychodzi albo do glikolizy gdzie staje się pirogronianem

4. pirogronian przekształcany jest w acetylo CO-A

5. acetylo COA jest kompletnie utleniony i powstaje CO2 i H2O i idą do krebsa <3

źródła cholesterolu u człowieka egzogenne i endogenne, gdzie jest głównie syntezowany

egzogenne

z pokarmem

endogenny

z biosyntezy

produkcja głównie w wątrobie, jelitach i w skórze, syntezoway jest z acetylo-CoA,

źródła egzogenne i endogenne glikolipidów podaj po 3

EGZOGENNE:

mleko głównie kobiece, jogurty kefiry,

ENDOGENNE:

proces zachodzi w błonie komórkowej gdzie lipidy są łączone z cukrami proces katalizowany przez enzymy

napisz szlak przemian wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3 (6 kroków co się dzieje) co robi desaturaza? a co robi elongaza?

• ALA (kwas α-linolenowy) – 18:3 n-3
  ⬇ Δ6-desaturaza

• SDA (kwas stearydonowy) – 18:4 n-3
  ⬇ elongaza

• ETA (kwas eikozatetraenowy) – 20:4 n-3
  ⬇ Δ5-desaturaza

• EPA (kwas eikozapentaenowy) – 20:5 n-3
  ⬇ elongaza

• DPA (kwas dokozapentaenowy) – 22:5 n-3
  ⬇ Δ4-desaturaza

• DHA (kwas dokozaheksaenowy) – 22:6 n-3

desaturaza dodaje wiązanie podwójne

elongaza dodaje 2 węglowy fragment

napisz szlak przemin wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 6 (6 kroków co się dzieje)

1. LA (kwas linolowy) – 18:2 n-6
   ⬇ Δ6-desaturaza

2. GLA (kwas γ-linolenowy) – 18:3 n-6
   ⬇ elongaza

3. DGLA (kwas dihomo-γ-linolenowy) – 20:3 n-6
   ⬇ Δ5-desaturaza

4. AA (kwas arachidonowy) – 20:4 n-6
   ⬇ elongaza

5. DTA 22:4 n-6 (kwas dokozatetraenowy)
   ⬇ Δ5- lub Δ4-desaturaza

6. DPA 22:5 n-6 (kwas dokozapentaenowy)

Acyloglicerole- jakie są 2 inne nazwy? jakie występują najczęściej w przyrodzie?

triglicerydy/triacyloglicerole, najczęściej są acyloglicerole mieszane gdzie glicerol jest zestryfikowany z różnymi kwasami tłuszczowymi

jak otrzymujemy acyloglicerole?

poprzez reakcje estryfikacji między

glicerolem (alkoholem trójwodorotlenowym) i trzema cząsteczkami wyższych kwasów tłuszczowych nasyconych lub nie

glicerol+kwas stearynowy→ tristerynian glicerolu

czym są glikolipidy?

związki zawierające co najmniej jeden cukier (glukoza galaktoza laktoza) połączony wiązaniem glikozydowym z częścią lipidową (kwas tłuszczowy połączony z alkoholem)

z jakich 4 składników zbudowane są FOSFOLIPIDY- Glicerofosfolipidy???

glicerol, dwie reszty kwasów tłuszczowych, ortofosforan

czym są lecytyny? czego składnikiem są sfingomieliny?

maziste higroskopijne substancje barwy żółto-brunatnej dobrze rozpuszczalne w eterze etanolu chlorofomie

osłonek mielinowych włókien nerwowych i składnik mózgu

jaką ważną rolę pełni fosfatydyloinozytol? do czego potrzebna jest fosfatydyloetanoloamina?

fosfatydyloinozytol pełni ważną rolę w wewnątrzkomórkowym szlaku przekazywania sygnałów, fosfatydyloetanoloamina jest składnikiem substancji mózgowe i osłonek mielinowych

z jakich 3 części zbudowane są FOSFOLIPIDY- sfingofosfolipidy?

sfingozyny, gługołańcuchowy kwas tłuszczowy, ortofosforanu

czym są grangliozydy? gdzie głównie występują

gdzie występują fosfolipidy podaj 3 źródła

czego składnikiem są sfingomieliny?

pochodne glukozyloceramidu zawierające kwas sialowy, głównie w komórkach szerej substancji mózgu- funkcje receptorowe

żółtka jaj, nabiał, ryby i owoce morza,

osłonek mielinowych włókien nerwowych i składnik mózgu