Havo Hoofdstuk 3 India en Groot-Britannië als voorbeeld

§3.1 t/m §3.3

afzetmarkt

Het aantal klanten dat producten wil kopen.

analfabetisme

Het percentage van de bevolking ouder dan 15 jaar dat niet kan lezen of schrijven.

bevolkingsdiagram

Staafdiagram over de leeftijdsopbouw van de bevolking: piramide, granaat en urn.

bevolkingsdichtheid

Het gemiddelde aantal inwoners per vierkante kilometer (inw/km2).

bevolkingsgroei

Toename of afname van de bevolking door geboorte, sterfte, emigratie en immigratie.

bevolkingsspreiding

De verdeling van mensen over een land of gebied.

bruto binnenlands product (bbp)

De totale geldwaarde van alle goederen en diensten die binnen de staatsgrenzen van een land in een jaar worden geproduceerd.

bruto nationaal product (bnp)

De totale geldwaarde van alle goederen en diensten die alle staatsburgers van een land in een jaar produceren.

bruto regionaal product (brp)

De totale geldwaarde van alle goederen en diensten die een regio in een jaar produceert.

centrum

Begrip uit het centrum-periferiemodel: hoogontwikkeld, rijk land of gebied met veel economische en politieke macht.

de-industrialisatie

Afname van de productie en de werkgelegenheid in de industrie (onder andere door verplaatsing van het werk naar landen met lagere kosten en minder strenge wetgeving).

dekolonisatie

Het politiek onafhankelijk worden van een voormalige kolonie.

demografische druk

De verhouding tussen de productieve leeftijdsgroep (20 - 65 jaar) en de niet-productieve groepen (0 - 20 jaar en 65+).

demografische transitie model

Model dat de overgang laat zien van hoge geboorte en sterftecijfers naar lage geboorte- en sterftecijfers.

exploitatiekolonie

Een overzees gebiedsdeel dat dient als leverancier van goedkope grondstoffen en arbeidskrachten voor het moederland en als afzetgebied van de producten uit het moederland.

gemiddeld inkomen

Het bbp van een land gedeeld door het aantal inwoners van dat land.

grijze druk

De verhouding tussen de groep 65-plussers en het aantal 20- tot 65-jarigen.

groene druk

De verhouding tussen de groep 0- tot 20-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen.

human development index (hdi)

Cijfer dat aangeeft hoe hoog een land scoort op het bnp per inwoner, de levensverwachting en het analfabetisme.

industrialisatie

Periode waarin een samenleving voor zijn inkomen steeds sterker afhankelijk wordt van industrie in plaats van landbouw.

informele sector

Ongeschoold, slechtbetaald werk in de dienstensector dat niet officieel wordt geregistreerd. Mensen betalen geen belasting, maar hebben ook geen recht op uitkeringen.

koopkracht

Het aantal goederen of diensten dat iemand van zijn geld kan kopen.

Kolonialisme

Heerschappij van een land (moederland) over een ander land (kolonie), waarbij de (economische) belangen van het moederland vooropstaan.

leeftijdsopbouw

De verdeling van de bevolking over verschillende leeftijdsklassen, vaak weergegeven in een bevolkingsdiagram.

metropool

Heel grote stad die op mondiale schaal een rol van betekenis speelt op het gebied van economie, cultuur en politiek. Heet ook global city of wereldstad.

multiculturele samenleving

Samenleving van mensen uit verschillende culturen.

multinational / multinationale onderneming (mno)

Onderneming met vestigingen in ten minste twee landen.

ontwikkelingskenmerk

Kenmerk waarmee je de armoede of rijkdom in een gebied kunt meten.

opkomend land

Land dat nog niet echt ontwikkeld is, maar dat wel een snelle economische groei doormaakt. Heet ook groeiland.

Offshoring

Het verplaatsen van werkzaamheden naar lagelonenlanden.

periferie

Begrip uit het centrum-periferiemodel: minder ontwikkeld gebied of land dat wordt gekenmerkt door afhankelijkheid, nadelige handelsrelaties, gebrekkige technologie en een lage productie.

regionale ongelijkheid

Situatie waarin er sociaal-economische ongelijkheid bestaat tussen regio's.

ruilvoet

Verhouding tussen het prijspeil van de exportproducten en het prijspeil van de importproducten.

samenstelling van de beroepsbevolking

Procentuele verdeling van de werkende bevolking over de primaire, secundaire en tertiaire sector.

semiperiferie

Begrip uit het centrum-periferiemodel: gebied dat een tussenpositie inneemt tussen het centrum en de periferie. Het zijn vaak opkomende landen door de groei van de industrie.

sociale ongelijkheid

Situatie waarin er verschillen in welvaart en ontwikkelingskansen zijn tussen groepen mensen in een gebied.

speciale economische zone (sez)

Gebied waar buitenlandse ondernemingen zich vrij mogen vestigen en weinig belasting betalen.

vergrijzing

Toename van het aandeel ouderen (65+) in de totale bevolking.

vergroening

Toename van het aandeel jongeren (onder de 20 jaar) in de totale bevolking.

verstedelijking

Toename van het percentage mensen dat in de steden woont. Heet ook urbanisatie.

vestigingskolonie

Een overzees gebiedsdeel waar kolonisten (meestal Europeanen) zich blijvend vestigen.

vrijemarkteconomie

Economisch systeem waarin bedrijven eigendom zijn van personen en de ondernemers zelf bepalen wat ze maken of welke diensten ze aanbieden.

wereldsysteem

Indeling van de wereld volgens een bepaald model, zoals het centrum-periferiemodel, om de economische en politieke machtsverhoudingen uit te drukken.

zakelijke en financiële dienstverlening

Bedrijfstak die zich bezighoudt met het leveren van financiële en andere diensten aan bedrijven of de overheid.

zware industrie

Bedrijven die veel (ruwe) grondstoffen gebruiken, zoals steenkool, ijzererts of ruwe olie.