Węgry i Rumunia

Miklos Horthy

lata 20: zostaje regentem, po traktacie z Trianon, jego głównym cele staje się rewizja jego postanowień i odzyskanie terenów.
lata 30: Chęć rewizji granic pcha Horthiego do sojuszu z III Rzeszą.

lata 40: Węgry dołączają do państw Osi. Odzyskują utraconą cześć Siedmiogrodu, jednakże po 42’ gdy wojna zaczyna być przegrana rośnie opozycja dot. sojuszu z Niemcami.

Ferenc Szalasi

Założyciel węgierskiej faszystowskiej Partii Strzałokrzyżowców - faszystowskie, narodowosocjalistyczne, skrajnie prawicowe, antykomunistyczne i antysemickie ugrupowanie założone w 1935 roku na Węgrzech przez Ferenca Szálasiego, w czasie II wojny światowej kolaborujące z III Rzeszą.

Przejęcie władzy przez Szalasiego i zostanie premierem oraz “Wodzem Narodu” po zamachu stanu zorganizowanego przez Niemcy.

Horthy został zmuszony do abdykacji, a Szalasi objął pełnię władzy jako głowa państwa i premier.

• Jego rządy to jedna najkrwawszych fal represji w historii Węgier, gdyż -> kontynuował i przyśpieszył deportacje węgierskich Żydów do obozów zagłady.

-> zezwolił na egzekucję tysięcy Żydów w Bukareszcie.

-> rządził do 45' aż do pojmania przez wojska amerykańskie w Austrii.

Bela Miklos

premier tymczasowy, poradzieckiego rządu Węgier w ostatnich miesiącach wojny. Pełnił funkcję w okresie przejściowym, między upadkiem rządów faszystowskich a utworzeniem komunistycznej republiki.

Powołanie na premiera Bele Miklosa

16 grudnia 1944 - powołanie na premiera: Rząd wspierany był przez ZSRR i działał równolegle do faszystowskiego rządu Szalasiego .

premier tymczasowy, poradzieckiego rządu Węgier w ostatnich miesiącach wojny. Pełnił funkcję w okresie przejściowym, między upadkiem rządów faszystowskich a utworzeniem komunistycznej republiki.

Rządy Szalasiego i Beli Miklosa

Istniały więc dwa rządy jednocześnie:

→ Faszystowski - Szalasiego

→ Proradziecki - Beli Miklosa

1945

Po zdobyciu Budapesztu przez Armię Czerwoną, rząd Miklos uzyskał faktyczną kontrolę nad większością kraju.

-> rozpoczyna się proces denazyfikacji i odbudowy administracji.

-> Miklos współpracuje z ZSRR, lecz sam nie jest komunistom.

-> w 45' ustępuje z stanowiska i przejmuje je Ferenc Nagy.

Zoltan Tildy

- działał w Partii Drobnych Posiadaczy - ugrupowaniu centroprawicowym, antyfaszystowskim i antykomunistycznym.

- W pierwszych formalnie wolnych wyborach po II wś. Partia Drobnych Posiadaczy zdobyła większość.

Matyas Rakosi -

- uznawany za "stalinowskiego namiestnika" w kraju - sprawował władzę niemal absolutną w latach 1949-56.

• "pełzający zamach stanu“ - komuniści, pod jego kierownictwem, eliminowali inne partie - głównie Partię Drobnych Posiadaczy.

• taktyka “salami“

Taktyka Salami

określenie praktyki stopniowego eliminowania (krok po kroku) przedstawicielstwa partii demokratycznych oraz przejęcia władzy przez komunistów w państwach zajętych podczas II wojny światowej przez Armię Czerwoną i znajdujących się odtąd w strefie wpływów ZSRR. Definicja stalinowskiego planu została określona przez węgierskiego komunistę Mátyása Rákosiego.

-> tysiące procesów pokazowych, tortur.

-> sfałszowanie wyborów, hiperinflacja, ogromne prześladowania

Odsunięcie od władzy Rakosiego:

1956

- Pod presją ZSRR Rakosi zostaje odsunięty od władzy i w lipcu zostaje zesłany na przymusową emeryturę do ZSRR.

- W październiku 56' wybuchła rewolucja węgierska, której był jednym z głównym symboli nienawiści.

Rewolucja Węgierska

23 paź. - 10 listop. 1956 r. była masowym, antykomunistycznym i antyradzieckim powstaniem społecznym i politycznym. Rozpoczęła się w Budapeszcie, ale szybko rozlała się na cały kraj. Skierowana przeciwko:

-> autorytarnym rządom Matyasa Rakosiego i stalinowski terror.

-> powstanie miało charakter zarówno narodowowyzwoleńczy jak i demokratyczny.

Czym zainspirowana była Węgierska Rewolucja:

• Polskim październikiem 56’

- Powstanie zostało bardzo protesty zostały bardzo krwawo stłumione (2700 zabitych i 20 000 rannych).

--> Wsparcie dla Węgier było praktycznie zerowe, jedyny kraj, który pomógł to Polska, wysyłając bandaże oraz krew (braterstwo krwi).

Janosz Kadar

Po 56' staje się przywódcą kraju. Początkowo uznany za zdrajcę rewolucji 56', a następnie za architekta stabilizacji i "miękkiego komunizmu".

Gulaszowy komunizm / kadaryzm

Był to unikatowy komunizm wprowadzony przez Janosza Kadara, który wprowadzał większe swobody: zezwolenia na drobną własność prywatną, np. małe gospodarstwa, zakłady usługowe, lepszy dostęp do towarów konsumpcyjnych, mieszkań, wyjazdów zagranicznych.

skutki gulaszowego komunizmu / kadaryzmu:

Polityka Kadara zakończyła się wielkim kryzysem w latach 80' i 90' przez wysokie zadłużenie na Zachodzie, by zapewnić wzrost konsumpcji i podnieść poziom życia. Ludzie żyli lepiej niż w innych krajach bloku wschodniego, jednakże poskutkowało to wysokim długiem publicznym.

Blok Partii Demokratycznych (Rumunia):

- Koalicja partii kontrolowanych lub wspieranych przez komunistów.

- Komuniści tworzyli formalnie szeroki front polityczny, ale w rzeczywistości stopniowo eliminowali konkurencję.

Bukowina i Besarabia - ZSRR:

-> W wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow (1939) i późniejszych działań wojennych Rumunia utraciła Bukowinę i Besarabię na rzecz ZSRR.

-> To pogorszyło stosunki z ZSRR, ale też zwiększyło zależność Rumunii od Niemiec - do czasu zmiany frontu.

Przewrót Michała I na Ion Astonescu:

Przewrót 23 sierpnia 1944:

- W tym dniu król Michał I przeprowadził zamach stanu i obalił pronazistowski rząd generała Antonescu, który współpracował z Hitlerem.

- Rumunia przeszła na stronę aliantów - ważny moment zwrotny w historii kraju podczas II wś.

Front Oraczy:

- Nazwa komunistycznej "przybudówki" - partii rolniczej, której celem było zdobycie poparcia na wsi.

- Kierował nią Petru Groza, który był pierwszym premierem powojennej Rumunii kontrolowanej przez komunistów.

Petru Groza

Pierwszy premier powojennej Rumunii kontrolowanej przez Komunistów.

Petru Groza vs. Michał I:

-> Groza jako pierwszy premier ograniczył wpływy monarchy, a ZSRR wspierał jego rząd.

-> Król Michał I został zmuszony do abdykacji w 1947 r., co przyczyniło się do ogłoszenia Rumunii republiką ludową.

Oficjalny koniec monarchii w Rumunii:

30 grudnia 1947

- ogłoszenie Republiki Ludowej Rumunii.

- Początek komunizmu na pełną skalę.

Nicolae i Elena Ceausescu:

- Nicolae Ceausescu - sekretarz generalny partii komunistycznej (od 1956), późniejszy prezydent - symbol dyktatury w Rumunii.

- Wraz z żoną Eleną stworzył Kult jednostki - byli przedstawiani jako niemal boscy przywódcy narody.

"Słońce Karpat":

- Propagandowy przydomek Ceausescu - pokazywał go jako zbawcę narodu. Nazwa, którą Caucescu sam sobie nadał.

- W rzeczywistości jego rządy doprowadziły kraj do głębokiego kryzysu gospodarczego, terroru politycznego i masowej inwigilacji.

Żywe pochodnie:

Popularmy w tamtych czasach sposób protestowania: np.

• Ryszard Siwiec

• Jan Palach

• Oskar Brusewitz