barok

pochodzenie terminu barok

po włosku Barocco-dziwność, nietypowość

w portugalii: perła o nieregularnym kształcie

ramy czasowe (europa)

od końca 16 wieku do połowy 18

ramy czasowe (polska)

od końca 16 wieku (śmierć Kochanowskiego w 1584)

do połowy 18 wieku (w 1794 S.A. Poniatowski wstępuje na tron)

tło historyczne epoki

-niespokojne czasy:

→sobór trydencki, kontrreformacja( napięcia i prześladowania religijne)

→wybuch wojny 30l

→umocnienie się władzy absolutnej we Francji i w Rosji

→ w Polsce Potop szwedzki

kontrreformacja- definicja

[pojęcia kluczowe]

• działania podjęte przez kościół katolicki mające na celu zwalczanie reformacji

• początek; sobór trydencki podczas którego ustalono główne kierunki działania instytucji koscielnych

• najważniejsze zadania mieli realizować jezuici (prowadzenie szkół katolickich, misji i głoszenie kazań)

• proba odzyskania straconych (i pozyskania nowych) przez Kościół wyznawców

• skutek= fala nietolerancji, prześladowań,indeksy ksiąg zakazanych, procesy przeciwko heretykom (wyznającym poglądy sprzeczne z główna religią)

teatralizacja życia- definicja

[pojęcia kluczowe]

• w baroku- rozkwit wystawnych form życia publicznego

• codzienne czynności i zwyczaje nabierają cech rytuału, ceremonii z teatralną oprawą i dekoracjami

• zjawisko powiązane: ze stylem życia dworów (Król słońce),obrzędowością kontrreformacyjnego kościoła, zabawami na dworkach magnackich

• noszono peruki, bogate stroje, używano dużej ilości perfum i pudru

• popularne były bale, maskarady,pokazy sztucznych ogni, widowiska, procesje

metafizyka- definicja

[pojęcia kluczowe]

• W człowieku narastało uczucie lęku, zagrożenia i zagubienia przez spory światopoglądowe, nietolerancje, wojny religijne i choroby

• metafizyka oznacza wszystko co poza materią: nauka o bycie, duszy, relacji człowiek-bóg

sarmatyzm- definicja

[pojęcia kluczowe]

• przekonanie, że polska szlachta pochodzi od starożytnego ludu dzielnych sarmatów

• przypisywali sobie pozytywne cechy dawnych wojowników, roszcząc sobie prawo do nieograniczonej wolności i przywilejow

• przywiązanie do tradycji rycerskiej i dawnych zwyczajów , skłonność do hucznych zabaw i przepychu

• sarmatyzm podtrzymywał nastawienie patriotyczne, ducha walki i kult wolności

• z czasem zaczął być utożsamiany z zacofaniem, konserwatyzmem, ksenofobią , sporem do bijatyk i pijaństwa.

• sarmaci byli presądni, powierzchownie religijni, słabo wykształceni i mało tolerancyjni

filozofia w baroku- charakterystyka i tendencje

• filozofia kształtuje się pod wpływem burzliwych okoliczności historycznych i spolecznych

• mało elementów optymistycznych, wyraźny odwrót od humanistycznego antropocentryzmu ku teocentryzmowi

ważne kierunki filozoficzne (2)

• racjonalizm (Kartezjusz)

• sceptycyzm (Blaise Pascal)

racjonalizm- przedstawiciel, motto i cechy (3)

• Kartezjusz

• “Myślę wiec jestem”

• (z łac. ratio ‘rozum’ ) w procesie poznawania rzeczywistości, naczelną rolę pełni ludzki umysł

• wątpienie jest podstawa rozważań

• otaczający nas świat może być snem, nasz własny umysł tez może podlegać złudzeniom

sceptycyzm- przedstawiciel, motto i cechy (2)

• Blaise Pascal

• “Człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie ale trzciną myślącą”

• wiara jest najbardziej prawdopodobna droga do prawdy

• Człowiek zakładający istnienie Boga jest w korzystniejszej sytuacji niż ten, który tego nie robi (tzw. zakład pascala)

mistycyzm

• wpływowy prąd filozoficzno religijny w baroku

• przyjmuje on możliwość bezpośredniego łączenia się duszy ludzkiej z Bogiem za pomocą intuicji lub objawienia

sztuka barokowa cechy

• podważono starożytny kanon estetyczny

• fascynacja tym co tajemnicze, wyrafinowane, efektowne

• celowe zaburzenie proporcji, hiperbolizacja, nadmiar,asymetria

• zainteresowanie duchowością, przemijaniem, kruchością istnienia i marności doczesnych dóbr

egzystencjalna, refleksyjna

[cechy literatury barokowej]

• poruszała zagadnienia związane z:

  → ważnymi aspektami ludzkiej egzystencji,

  → przemijaniem,

  → niestałością dóbr doczesnych

  → upływem czasu

  → wiarą

  → śmiercią

oparta na koncepcie

[cechy literatury barokowej]

• posługiwała się zaskakującymi pomyslami

• wykorzystywała niezwykle skojarzenia, porównania i metafory

• operowała kontrastem i paradoksalnymi zestawieniami aby zadziwić odbiorcę

wyrafinowana

[cechy literatury barokowej]

• kunsztownie skomponowana

• wykorzystująca bogate obrazowanie poetyckie, liczne figury stylistyczne, środki składniowe (paralelizmy, inwersje)

najwybitniejsi barokowi twórcy i ich dzieła (Europa)

• William Szekspir (Makbet,Romeo i Julia, Hamlet)

• Molier (skąpiec, świętoszek)

• Pierre Corneille (Cyd)

• Jean Racine (Fedra)

najwybitniejsi barokowi twórcy i ich dzieła

(Polska)

• Mikołaj Sęp Szarzyński (“Rytmy”, “wiersze polskie”)- porusza typowe tematy barokowe, metafizyczne

• Daniel Naborowski “Krótkość żywota”-szybkość upływania czasu

• Jan andrzej Morsztyn “Kanikuła”- wiersze miłosne

• Jan Chryzostom Pasek “Pamiętniki”

• Wacław Potocki: “wojna chocimska”-epos historyczny (wojna z turkami pod Chocimiem) oraz “nierządem POlska stoi, pospolite ruszenie”-wiersze dydaktyczne, wady i słabości Sarmatów, które prowadza Polskę do upadku

nurty poezji barokowej (3)

• poezja dworska→ marinizm, konceptyzm

• poezja metafizyczna

• poezja szlachecko-ziemiańska→ sarmatyzm

poezja dworska- charakterystyka

poezja metafizyczna- charakterystyka

poezja szlachecko-ziemiańska - charakterystyka

typy bohaterów barokowych (3)