h5 voedsel - biologiepagina begrippenlijst

havo 5 tw 1

ADH

aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van een voedingsstof

ADP

adenosinedifosfaat, een stof waarvan elk molecuul twee fosfaatgroepen bevat die gebonden zijn met een energierijke binding. Uit ADP ontstaat door toevoeging van anorganisch fosfaat en een bepaalde hoeveelheid energie ATP. Hydrolyse van ATP levert anorganisch fosfaat, ADP en een bepaalde hoeveelheid energie. ADP speelt een grote rol in stofwisselingsprocessen.

Aeroob

met behulp van zuurstof

Alcoholgisting

C6H12O6 (glucose) --> 2 C2H6O (ethanol) + 2 CO2 + energie. Deze reactie vindt plaats bij gistcellen en bij kiemende zaden. Bijv. gebruikt bij productie van brood, bier en wijn.

Aminozuur

organische stoffen met carboxyl- en aminogroepen. Ongeveer 20 aminozuren spelen een rol als grondstof voor de synthese (vorming) van eiwitten

Anaeroob

zonder behulp van zuurstof

Assimilatie

de opbouw van organische moleculen uit kleinere moleculen (van anorganische stoffen of andere organische stoffen)

ATP

adenosinetrifosfaat. Stof, waarvan elk molecuul drie fosfaatgroepen bevat die gebonden zijn door een energierijke binding. ATP ontstaat uit ADP door toevoeging van energie en anorganisch fosfaat. Het loskoppelen van de fosfaatgroep uit ATP levert vrije energie, die gebruikt wordt voor allerlei energieverbruikende processen in de cel.

Bastvaten

transportkanalen in de bast, vooral bedoeld om suikers te vervoeren die gevormd zijn in het blad

Beperkende factor

factor die de snelheid van een proces laag houdt

Capillaire werking

opstijging van een vloeistof (meestal water) in nauwe kanalen door onderlinge aantrekking van moleculen. In de bodem heeft dit stijging van het grondwater tot gevolg. In planten gaat het water in de houtvaten door capillaire werking omhoog.

Cellulose

moeilijk verteerbare koolhydraat in planten

Chlorofyl

groene kleurstof (bladgroen) in een chloroplast

Chloroplast

bladgroenkorrels, hierin vindt fotosynthese plaats

Compensatiepunt

punt waarop de zuurstofproductie van de fotosynthese exact gelijk is aan het zuurstofverbruik door dissimilatie

CP

creatinefosfaat, leveren enkele seconden de energie in spiervezels

Cuticula

waslaagje aan buitenkant van een blad

Dissimilatie

de afbraak van organische moleculen tot kleinere moleculen, met als doel energie vrijmaken

Eiwit

proteïne of eiwit is een stof waarvan elk molecuul is opgebouwd uit veel aminozuur-eenheden

Essentieel aminozuur

aminozuur dat je perse via je voedsel moet binnen krijgen en niet zelf kunt aanmaken

Fosfaat

anorganische stof met het element fosfor (P)

Fosfaataccu

de ATP voorraad en CP voorraad samen

Fotosynthese

proces, waarbij water en koolstofdioxide met behulp van het zonlicht worden omgezet in zuurstof en glucose

Glucose

belangrijk monosachararide met 6 C-atomen, wordt gevormd bij de fotosynthese en afgebroken bij de dissimilatie.

Glycerol

een vetmolecuul is opgebouwd uit 1 glycerol en 3 vetzuurstaarten

Glycogeen

door veel glucose aan elkaar te koppelen als glycogeen kan dit worden opgeslagen in lever en spieren

Houtvaten

transportkanaal voor water en zouten, soms ook voor organische stoffen. Bij het ontstaan van houtvaten worden de wanden tussen in elkaars verlengde liggende cellen opgeruimd, waarna de cellen sterven

Huidmondjes

openingen in de opperhuid van planten, bestaande uit twee sluitcellen rond een regelbare spleet. De huidmondjes dienen voor de gaswisseling.

Klassieke biotechnologie

gebruik maken van bacterien en schimmels voor het bereiden van voedsel

Koolstofassimilatie

de vorming van glucose uit koolstofdioxide en water m.b.v. energie. (Bijv. Fotosynthese)

Lactose

melksuiker

Lignine

houtstof

Lipide

ander woord voor vetten

Melkzuur

organische stof, die ontstaat bij de anaerobe dissimilatie van glucose in spieren en micro-organismen.

Melkzuurgisting

C6H12O6 (glucose) --> 2 C3H6O3 (melkzuur) + energie. Deze reactie vindt plaats door melkzuurbacterien en in spieren. Bijv. Gebruikt bij de productie van yoghurt en zuurkool.

Monosacharide

suikers met één ringstructuur in het molecuul, veelal met vijf of zes C-atomen, zoals glucose, fructose en ribose. Uit monosachariden worden di- en polysachariden opgebouwd.

Nettoproductie

brutoproductie van een plant min de dissimilatie

Parenchym

vulweefsel in een plant, zoals spons en pallisade parenchym

Pectine

tussencelstof die cellen aan elkaar vast plakt

Ruststofwisseling

de stofwisseling van een organisme in rust, hoeveel brandstof heb je nodig in rust

Sluitcel

opvallend gevormde epidermiscel om een regelbare opening in de epidermis. De opening en sluitcellen vormen samen het huidmondje.

Stofwisseling

het totaal van alle chemische processen in de cellen van een organisme

Vaatbundel

verzameling houtvaten en bastvaten en ander weefsel in kruidachtige stengels en bladeren

Vet

organische stof waarvan elk molecuul ontstaat door het binden van een glycerolmolecuul en drie vetzuurmoleculen.

Vetzuur

een vetmolecuul is opgebouwd uit 1 glycerol en 3 vetzuurstaarten

Voedingsvezels

cellulose, lignine en pectine zijn voedingsvezels, de onverteerbare delen van een plant

Voortgezette assimilatie

omzetting van producten van de koolstofassimilatie in andere organische stoffen, zoals de fotosynthese

Zetmeel

polysacharide, ontstaan door aaneenkoppelen van glucose, is een reservestof voor energie.