Sesja - barok (całość)

Stiuk

materiał zdobniczy nakładany na ściany i elementy architektoniczne wnętrz (rzadziej elewacji); w skład stiuku wchodzi wapno, sproszkowany marmur, gips, klej i ewentualnie barwniki; z stiuku kształtuje się motywy figuralne, ornamentalne, a nawet architektoniczne np. pilastry czy archiwolty

Sztukaterie

Dekoracje wykonane ze stiuku

Katedra pw. św. Szczepana w Pasawie, Carlo Lurago, 1668–1693 

Katedra w Trewirze, Johann Georg Judas, 1719

Katedra w Trewirze, Johann Georg Judas, 1719

Groteska

Kartusz z ornamentem zwijanym

Arabeska

Kandelabrowy

roślinny z motywem akantu

chrząstkowo - małżowinowy

Okuciowy

małżowinowo chrząstkowy

małżowinowo chrząstkowy

Motyw akantu

Cechy rzeźby barokowej

•Rzeźba bazuje na wzorach antycznych

•Dynamika kompozycji często oparta na linii diagonalnej lub spiralnej

•Ruchliwość form

•Akcentowanie kontrastów

•Ekspresja

•Mocne efekty światłocienia

•Przeważała tematyka religijna i mitologiczna, np. rzeźby ogrodowe

•Teatralne i wyraziste gesty, pozy i mimika, wyrażające uczucia, emocje i stany duszy ludzkiej

•Postacie w obfitych szatach

•Łączenie elementów

•Główne materiały: marmur, stiuk, brąz drewno

•Podobnie jak w arch.: rzeźba w „krajach kontrreformacji” (np. Włochy) jest bardziej dynamiczna, ekspresyjna, emocjonalna; w krajach protestanckich, gdzie pozycja kościoła nie jest tak znacząca (np. Francja) rzeźba wyróżnia się spokojem i elegancją

Barok wczesny

•1570 – 1630: powstają rzeźby inspirowane antykiem, formy są delikatne odchodzi się od idealizmu na rzecz realizmu. Artyści: Alessandro Vittoria, Pietro Bernini, Stefano Maderno.

Barok dojrzały

•1630 – 1700: formy stają się monumentalne, rzeźbiarze pragną zadziwić widza, ceni się dramatyczny światłocień oraz ruch. Artyści Gianlorenzo Bernini, Ercole Ferrata, Alessandro Algardi.

Barok późny

1700 – 1780: dominują wpływy francuskie, rzeźby stają eleganckie i delikatne. Artyści: Camillo Rusconi, Giovanni Battista Foggini, Giacomo Serpotta, Pierre Lengros

Stefano Maderno

•1576-1639

•Uważany za prekursora rzeźby barokowej

•Najsłynniejsze dzieło: Męczeństwo św. Cecylii z kościoła Santa Cecilia in Trastevera w Rzymie

•Późniejsze dzieła nie zdobyły takiej sławy

Męczeństwo św. Cecylii z kościoła Santa Cecilia in Trastevera w Rzymie, Stefano Maderno, 1599-1607

Pietro Bernini

•1562-1629

•Początkowo związany był twórczo z Neapolem, od 1605 roku pracował w Rzymie

•Główni zleceniodawcy: Scipione Caffarelli-Borghese, papież Paweł V, papież Urban VIII

•Ojciec Gianlorenza Berniniego

•Kompozycja „wieżowa”

Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem, Pietro Bernini, 1 poł. XVII wieku

Chłopiec ze smokiem, Pietro Bernini, ok. 1517

Fontana della barcaccia, Piazza di Spagna, Pietro Bernini, 1627

Bianlorenzo Bernini

•1598 – 1660

•Urodził się w Neapolu

•W roku 1605 wraz z rodziną przeprowadził się do Rzymu, gdzie kształcił się pod okiem ojca

•Geniusz baroku – „Michał Anioł swojego stulecia”

•Zajmował się głównie rzeźbą i architekturą, próbował sił również w malarstwie

•Zróżnicowana twórczość: popiersia, rzeźby wolnostojące, grupy

•Inspirował się starożytną rzeźbą grecką, głównie epoki hellenistycznej – Grupa Laokoona, Tors belwederski

•Pracował jako konserwator dzieł antycznych

Popiersie Giovanniego Battisty Santoni, Bianlorenzo Bernini, 1609-1612, Bazylika św. Praksedy, Rzym

Koza Amaltea z Zeusem i satyrem, Bianlorenzo Bernini, 1611-1612, Galeria Borghese

św. Wawrzyniec, Bianlorenzo Bernini, 1616, Galeria Uffizi

Eneasz, Anchizes i Askaniusz, Bianlorenzo Bernini, 1618-1619, Galeria Borghese, grupa rzeźb wykonana na zamówienie Scipione’a Borghese

Dawid, Bianlorenzo Bernini, 1623-1624

Pluton i Prozerpina, Bianlorenzo Bernini, 1621-1622

Apollo i Dafne, 1622-1624, Bianlorenzo Bernini, Galeria Borghese

“Przeklęta dusza”, Bianlorenzo Bernini, 1619, Galeria Borghese

“Błogosławiona dusza”, Bianlorenzo Bernini, 1619, Galeria Borghese

Popiersie Scipione Caffarelli-Borghese, Bialorenzo Bernini, 1632, Galeria Borghese

Popiersie Costanzy Bonarelli, Bianlorenzo Bernini

Św. Sebastian, Bianlorenzo Bernini, 1619, Muzeum Thyssen w Madrycie

Baldachim nad grobem św. Piotra, Bianlorenzo Bernini, 1624-1633, Bazylika św. Piotra

Metoda traconego wosku

•Technika odlewnicza, w której najpierw wykonuje się model z wosku(nieco mniejszych rozmiarów niż planowany odlew), a następnie pokrywano go gipsem. Po usunięciu wosku powstawała forma, którą wypełniano płynnym brązem, a atak powstały odlew poddawano dalszej obróbce

Cathedra Petri, Bianlorenzo Bernini, 1657-65, Bazylika św. Piotra, Watykan

Św. Longin, Bianlorenzo Bernini, 1629-1638, Bazylika św. Piotra

Nagrobek papieża Urbana VIII, Bianlorenzo Bernini, bazylika św. Piotra

Motywy vanitas:

•Vanitas – łac. marność

•Motywy wanitatywne

•Vanitas vanitatum et omnia vanitas – Marność nad marnościami i wszystko marność (Koh 1,2 BT) – Księga Koheleta

•Popularny motyw w sztuce barokowej, wyraża przemijanie

•momento mori – przypomnienie o kruchości i celu życia

•Np.. czaszka, zepsute lub więdnące owoce, zegary i klepsydry, instrumenty muzyczne

Ekstaza św. Teresy, Bianlorenzo Bernini, 1647-52, kaplica Coronaro, Santa Maria della Vittoria, Rzym

Bł. Ludovica Albertoni, Bianlorenzo Bernini, 1671- 1674, San Francesco a Ripa, Rzym

Popiersie Armanda Richelieu, Bianlorenzo Bernini, 1640-41, Luwr

Popiersie Ludwika XIV, Bianlorenzo Bernini, 1665, Wersal

Salvator Mundi, Bianlorenzo Bernini, 1680, San Sebastiano Fuori le Mura, Rzym

Fontana del Tritone w Rzymie, Bianlorenzo Bernini, 1642-1643

Mała architektura

•Niewielkie budowle wznoszonych w celu zagospodarowania terenu. Np. kapliczki, fontanny itd…

Fontanna Czterech Rzek, Bianlorenzo Bernini, 1650-1651, Rzym

Dunaj z Fontanny czterech rzek

Ganges z Fontanny czterech rzek

Nil z Fontanny czterech rzek

Rio de la Plata z Fontanny czterech rzek

Wąż morski z Fontanny czterech rzek

Lew z Fontanny czterech rzek

Słoń i obelisk, Proj. Bernini, wyk. Ercole Ferrata, 1655-1667, Piazza Santa Maria sopra Minerva, Rzym

Ercole Feratta

•Pochodził z niewielkiej wsi na północy Włoch

•Początkowo związany z Genuą, a od 1647 roku z Rzymem

Współpracownik Berniniego

Ercole Ferrata, śmierć św. Agnieszki

Fontanna di Trevi, 1735-1776, Niccolo Salvi

Fontanna di Trevi

•Okeanos – postać z mitologii greckiej, bóstwo oceanów, syn Uranosa i Gai

•Trytony – w mitologii greckiej pół ludzie, pół ryby

•Hippokampy - w mitologii greckiej pół konie, pół ryby, z parą końskich nóg

•Obfitość i Zdrowie

•Personifikacje pór roku

Barok - nazwy

BARROCO - PORTUGALSKI – NIEREGULARNA PERŁA

BAROCCO – DZIWACZNY, BEZŁADNY

NEGATYWNY WYDŹWIĘK W XIX WIEKU – „ZEPSUTY RENESANS”

„SZTUKA JEZUICKA”

„SZTUKA KONTRREFORMACJI”

Sobór Trydencki - daty

1545-1563

Sobór Trydencki - rola

SOBÓR MIAŁ ZA ZADANIE ZNALEŹĆ ROZWIĄZANIE NA SZERZĄCĄ SIĘ W EUROPIE REFORMACJĘ

POCZĄTKI KONTRREFORMACJI

SZTUKA STAŁA SIĘ POTĘŻNYM NARZĘDZIEM W RĘKACH KOŚCIOŁA

DELECTARE PERMOVERE DOCERE DEINDE PERSUADERE

ZACHWYCAĆ, WZRUSZAĆ, NAUCZAĆ,

POTEM PRZEKONAĆ

Dzieło totalne

Gesamtkunstwerk

Rola zakonu Jezuitów

Towarzystwo Jezusowe

Zakon założony przez Ignacego Loyolę

Rok założenia: 1534

Kościół: Il Gesú w Rzymie

(nowy układ kościoła – układ jezuicki)

Zakon rozpowszechniający sztukę baroku na świecie

Architektura

kościoły i pałace;

wykorzystywanie elementów architektury antycznej;

chęć połączenia architektury, rzeźby i malarstwa w całość

Rzeźba

rzeźba architektoniczna, dekoracje kościołów i pałaców,

rzeźba pomnikowa i nagrobna;

główny materiał marmur,

rzeźby wzorowane na antycznych, jednak lżejsze, bardziej dynamiczne

Malarstwo

powrót do tematyki religijnej, nieco rzadziej tematyka mitologiczna; tematyka historyczna sceny rodzajowe, pejzaże, martwe natury.

Pięć pojęć Wölfflina

Linearyzm - malarskość, płaszczyzna - głębia, forma zamknięta - otwarta, wielość - jedność, jasność - ciemność

Barok we Włoszech - daty

1575 – 1770 wczesny (do ok. 1650) pełny (do 1720) schyłkowy (do 1770)

Theatrum sacrum

Idea, w której sztuka skłania do głębokich duchowych przeżyć

Cechy kościołów barokowych

Monumentalna budowla

Dynamika,

zestawianie elementów, tak by sprawiały wrażenie ruchu

Teatralne wrażenie - skupienie wzorku na ołtarzu głównym – podkreślenie roli eucharystii

Bogaty rzeźbiarsko-malarski wystrój wnętrza

Rozczłonkowanie przestrzeni kolumnami, pilastrami, stosowanie wielkiego porządku

Kompozycje tworzone z powyginanych, płynnych linii

Budowle na planie podłużnym i centralnym, pojawiają się plany oparte na elipsie

Aedicula/Edykula

Konstrukcja złożona z dwóch podpór dźwigających belkowanie

Klatka schodowa w Biblioteca Medicea Laurenziana

Il Gesù w Rzymie Giacomo della Porta (fasada), Jacopo de Vignola (plan)

.

.

Sklepienie kolebkowe z lunetami

Giovanni Lorenzo Bernini

1598-1680

Mecenasi: Urban VIII, Aleksander VII

Scala Reggia – schody królewskie

Giovanni Lorenzo Bernini

Perysteza

Rząd kolumn połączonych ze sobą belkowaniem lub łukami arkadowymi

Plac przed bazyliką św. Piotra w Rzymie

Giovanni Lorenzo Bernini

Fasada bazyliki św. Piotra na Watykanie

Projekt: Carlo Maderno

Giovanni Lorenzo Bernini

Kościół di Saint’ Andrea al Quirinale (świętego Andrzeja na Kwirynale)

Giovanni Lorenzo Bernini

Palazzo Barberini

Projekt: Carlo Manderna

Zlecenie: Urban VIII

Giovanni Lorenzo Bernini

Francesco Borromini

1599–1667

Rywal Berniniego

Kościół San Carlo alle Quattro Fontane

Francesco Borromini

Oratorium Filipinów w Rzymie

Francesco Borromini

Sant’Ivo alla Sapienza

Francesco Borromini

Sant'Agnese in Agone

Francesco Borromini

Galleria Palazzo Spada

Francesco Borromini

Pietro da Cortona, Santa Maria della Pace

Francesco Borromini

Santi Luca e Martina

Francesco Borromini

Kościół Sant'Andrea della Valle

Francesco Borromini

Giacomo della Porta

Carlo Maderno

Carlo Rainaldi

San Marcello al Croso

Francesco Borromini