Dierkunde practicum context info

Economisch belang van zeesterren/ Echinodermata

1. predator: voeden zich met traagbewegende organismen zoals mollusken, Crustacea en andere zeesterren → economische schade aan mossel- en oesterbanken
   Predateren op koralen, dit is niet per sé negatief: eten vooral snelgroeiende koralen → balans tussen snel- en traaggroeiende koralen

2. Necrofagen: voeden zich met dode organismen

3. Dienen zelf als voedsel: gonaden van zee-egel, zeekomkommers

Wat is er zo speciaal aan het fylum van de Echinodermata?

Het is een overgangsfylum van de invertebraten naar de vertebraten:

• geen segmentatie meer (zoals bij de invertebraten)

• geen exoskelet (←→ invertebraten)

• endoskelet (zoals vertebraten)

• geen chorda dorsalis (←→ vertebraten)

• endoskelet van mesodermale oorsprong (zoals vertebraten)

voedingswijze van de rode zeester

1. spieren trekken samen → coeloomvocht komt onder druk te staan → ventrale maagverdieping wordt naar buiten geperst door mondopening

2. uitgestulpte maag wordt boven voedsel gedrapeerd
   Pylorische caeca excreteren spijsverteringsenzymen. Deze enzymen moeten eerst door de dorsale maagverdieping om tot aan ventrale maagverdieping te raken (buiten het lichaam). Dit is extracorporale vertering.

3. d.m.v. trilhaarwerking wordt de brij in het lichaam gebracht

4. verdere afbraak door pylorische caeca

   1. absorptie door pylorische caeca: producten worden opgeslagen in de cellen van de pylorische caeca of worden onmiddelijk vrijgegeven in het coeloomvocht

Hoe plant de rode zeester voor?

Geslachtelijk: Epidemisch kuitschieten: heel veel zeesterren gaan tegelijkertijd zaadcellen en eicellen lozen in het water, getriggerd door omgevingsprikkels
Ongeslachtelijk: afbreken van een arm (waaruit dan een komeetvorm groeit) of scheurt in twee en er groeien 2 gelijke helften terug aan

Bloedvatenstelsel bij de rode zeester

Zeer rudimentair, pseudohemaalkanaal in de armen van de zeester.

hoe gebeurt het transport van voedingsstoffen in de rode zeester?

Wordt geregeld door het coeloomvocht: voedingstoffen in het coeloomvocht worden van cel naar orgaan getransporteerd. Dit kan doordat het vocht in continue beweging is door de trilharen op het peritoneum.

Hoe wordt zuurstof opgenomen en worden afvalstoffen afgegeven bij de rode zeester?

Via de kieuwblaasjes (dit is een uitstulping van het peritoneum)

en via de zuigvoetjes (bevatten kleine bloedvaatjes in hun celwand)

Wat zijn de verschillen en gelijkenissen tussen voetblaasjes en zuigvoetjes

voetblaasjes komen in het lichaam voor, zuigvoetjes zitten aan de buitenzijde van het lichaam in de ambulakraalgroeve. Ze vormen 1 gesloten geheel met een klep tussen de twee deeltjes voor druk te kunnen opbouwen. ze bevatten spiertjes in hun wanden.

Hoe beweegt de rode zeester voort?

1. De spieren van de ampullae (de voetblaasjes) trekken samen → vloeistof wordt in de zuigvoetjes geduwd. Nu is het zuigvoetje langer en schuin uitgestrekt.

2. Zuignapwerking door spiervezels in het zuigvoetje: het centrale deel van het zuigvoetje wordt naar binnen getrokken waardoor je een onderdruk creëert = vasthechting aan het substraat

   1. Door vele zuigvoetjes tegelijkertijd en gecoördineerd te laten werken kan de zeester zich verplaatsen

Hoe eet de rode zeester schelpdieren op?

Het drapeert zich over het schelpdier en hecht zijn zuigvoetjes vast op de schelpen en trekt eraan om de sluitspieren van de mossel te overwinnen

Hoe is de lichaamswand van de rode zeester opgebouwd?

1. epidermis= opperhuid: 1 laag cellen met trilharen, deze laag bedekt ook de kalkstekels !

   1. lederhuid: deze huid bevat het endoskelet, de kalkplaten die onderling verbonden zijn met spiervezels en relatief flexibel zijn

wat zijn pedicellariën?

Het zijn kleine structuurtjes die voorkomen rond het mondveld en op de aborale zijde van de zeester. Ze hebben een reinigende rol en dienen ook om het lichaamsoppervlak te beschermen. Er zijn 2 soorten pedicellariën: rechte (= de grootste) en gekruiste pedicellariën.

Wat is de chorda dorsalis?

Het is een elastische weefselstreng die in de as van het lichaam gelegen is. Het maakt deel uit van het endoskelet. De chorda dorsalis bestaat uit gevacuoliseerde cellen omgeven door een chordaschede, dit zorgt voor een bepaalde stevigheid en toch flexibel. F

Functie van de chorda dorsalis?

Vormbehoud door de turgordruk van de gevacuoliseerde cellen.

Vasthechtingsplaats voor spieren

Wanneer wordt de chorda dorsalis gevormd?

Tijdens de embryonale ontwikkeling van alle gewervelde dieren/ alle vertebraten

synoniem voor chorda dorsalis

notochorda

Chorda dorsalis bij Agnatha²

Agnatha= primitieve vissen

de chorda dorsalis is een functioneel steunende as

chorda dorsalis bij hogere gewervelden

de chorda dorsalis wordt gedeeltelijk of volledig vervangen door een (kraak)benige wervelkolom

latijnse naam voor de (kraak)benige wervelkolom?

columna vertebralis l

ligging van het centraal zenuwstelsel ten opzichte van de chorda dorsalis

CZS ligt “op” de chorda dorsalis: meer dorsaal dan chorda dorsalis F

Functies van de kieuwdarm met faryngeale spleten

Bij chordata, waterorganismen:
Voedsel en water via de mond binnen, voordat deze de slokdarm passeren wordt zuurstof eruit gefilterd door de kieuwdarm in de spleten met vele kieuwaders

Bij chordata, landorganismen:
de kieuwdarm komt voor bij het embryo maar deze verdwijnt bij de ontwikkeling en de longen splitsen af van de farynx

Wat is het belang van haaien (-)?

In onze streken zijn de haaien onschadelijk.

Australië, Zuid-Afrika: Carcharodon carcharias = grote witte haai
heeft grootste bijtkracht van alle dieren
→ plaag voor vissers: verstrikt in netten en stelen aas Wa

Wat is het belang van haaien (+)?

Belangrijke rol in de voedselketen als toppredator → eliminatie van de zwakke dieren

voedsel: goedkope “zeepaling”

Industrie: droge huid met plakoïdschubben = schuurpaper
: droge huid zonder schubben = leer
: haaienlever voor olie (squaleen): cosmetica

Toerisme: cage diving

Hoe is de huid van de hondshaai opgebouwd?

Lederachtige huid met plakoïdschubben.

Wat zijn plakoïdschubben?

het is een soort tand bestaande uit dentine met glazuur rond. De basale plaat zit ingebed in de dermis

Heeft een hondshaai oogleden?

Ja, maar deze kunnen niet volledige gesloten worden

Wat zijn de ampullae van Lorenzini?

het zijn receptoren die ventraal en lateraal rond de kop voorkomen.

Deze receptoren registreren elektrische velden van de omgeving → zo kan de hondshaai een prooi lokaliseren onder het zand (=via elektroreceptie)

Belang van de zijlijnen van de hondshaai?

De zijlijnen vormen sensorische kanalen door neuromastcellen.
Het neemt trillingen met een lage frequentie waar

Het kan stromingsverschillen waarnemen

het kan drukveranderingen waarnemen

en het zou misschien ook een rol kunnen spelen in de elektroreceptie

Hoeveel geslachtsopeningen heeft de zeester en waar bevinden deze zich?

5 geslachtsopeningen in de interradiiw

waar heeft de hondshaai smaakpapillen

op de lippen, in de mond en op de slokdarmwand

Wat is de pylorus ?

een cirkelvormige sluitspier tussen de maag en darm, regelt de doorgang van het deels verteerde voedsel naar de darm

Wat is er zo speciaal aan de darm van de hondshaai?

De darm heeft spiraalplooien, dit zorgt voor een oppervlaktevergroting

Hoe gebeurt de osmoregulatie van de hondshaai?

Overtollig zout wordt afgescheiden door de rectaalklier.

Wat is de functie van de lever ?

het produceren en opslaan van galzouten

Wat zijn galzouten?

Galzouten zijn emulgatoren, ze lossen vetdeeltjes op tot kleinere vetdruppels

Functie van de alvleesklier/ panreas?

het afscheiden van verteringssappen en het neutraliseren van het maagzuur

Functie van de milt bij de hondshaai en de haring?

Opslag van lymfocyten

functie van de milt bij het kuiken en de rat?

het produceren van witte bloedcellen en het afbreken van rode bloedcellen

wat zijn de lobus olfactorius en bulbus olfactorius

dit zijn sterk ontwikkelde delen van het brein van de hondshaai die rechtstreeks in contact staan met reukzakjes

de 6 zintuigen van de hondshaai

1. zicht: ogen

2. smaak: smaakpapillen in mond, op lippen en slokdarm

3. reuk: geurzakjes + lobus olfactorius en lobus olfactorius

4. gehoor + evenwicht: binnenoor bestaat uit 3 halfcirkelvormige kanalen en de utriculus= holte

5. gevoel: zijlijn met neuromastcellen

   1. elektroreceptie: ampullae van Lorenzini

Waarom is de haring bedekt met een slijmlaag?

waterhuishouding

hydrodynamica: minder wrijvingsweerstand door glad oppervlak

barrière tegen micro-organismen

wat zijn ctenoïde schubben?

schubben die ctenii (een soort tandjes) bevatten op de schubrand

wat is het operculum?

Het kieuwdeksel, het beschermt en bedekt de kieuwen

Hoe is het oog bij de haring opgebouwd?

1. cornea= taai doorzichtig hoornvlies

2. zilverkleurige iris met iridocyten

3. bolvormige lens

waarom is de iris bij de haring onbeweeglijk?

omdat er in open water weinig lichtsterktevariaties zijn

hoe kan de iris van de haring zilverkleurig zijn?

dit kan omdat de iris iridocyten bevat

wat zijn iridocyten?

dit zijn cellen die guaninekristallen bevatten. Guanine is een afvalproduct van de stofwisseling dat licht reflecteert en dus voor een zilverglans zorgt

Hoe wordt de lens van de haring scherpgesteld?

aangezien de lens zelf niet van vorm verandert moet de lens in zijn geheel naar voor en naar achter kunnen bewegen. Dit gebeurt met behulp van de processus falciformes

hoe zijn de schubben van de haring opgebouwd?

de schubben bestaan uit doodmateriaal, het zijn cycloïde schubben die deels in de lederhuid (corium) ingebed zijn
Het aantal schubben blijft hetzelfde, de schubben groeien mee

Hoe komt de haring aan zijn typisch uiterlijk?

de donkere rug van de haring komt door de hogere concentratie aan melaninen in die schubben

de zilvere kleur is afkomstig van de iridocyten => dit is GEEN pigment, maar een afvalstof (guanine)

Wat is de zwemblaas (van de haring)?

het is een zilverkleurig orgaan dat als hydrostatische stabilisator dient. Door het vullen of legen kan de haring stijgen of dalen in het water (of stagneren), het staat ook in verbinding met een gehoororgaan dus functioneert ook als klankkast voor het opvangen van trillingen

van wat is de zwemblaas een onderdeel?

dit is een uitstulping van de slokdarm

er zijn 2 soorten zwemblazen, welke soorten en welke komt voor in haring?

physostome zwemblaas: zwemblaas staat in verbinding met de slokdarm

physoclyste zwemblaas: heeft geen verbinding met de slokdarm (in volwassen stadium), wordt gevuld/ geleegd via bloedvatenstelsel

vanuit welke structuren evolueren de ureters?

De kanalen van Wolff

Gonadoducten zijn…

nieuwgevormde kanalen en geen geëvolueerde vorm van de kanalen van Wolff

wat is het kieuwapparaat van de haring

dit zijn de 4 paar kieuwen bedekt door het operculum

opbouw van een kieuw (van de haring)?

• kieuwboog= tongbeen

• kieuwdoornen op de kieuwboog

• 2 kieuwplaten per kieuwboog

wat zijn de pterygopodiën?

copulatieorganen die tijdens de copulatie in de genitaalopening van het wijfje gebracht worden

wat is de axiaal sinus

een vlies dat de kalkringen van het steenkanaal bij elkaar houdt bij de rode zeester

functie van de lichaampjes van Tiedemann

vorming van amoebocyten voor de vloeistof in het ambulakraalstelsel

Hoe kan je seksen bij het kuiken

Binnen de eerste zes uur heeft mannetje een doorntje aan de dorsale kant van de cloaca

verschil in veerlengte: mannetjes hebben veren van gelijke lengte, bij vrouwtje heb je een langer veertje afwisselend met een korter veertje

niet-invasief seksen in het ei: door straling ofzo?

Invasief seksen in het ei: vloeistofname om te analyseren

wat is het GFP-gen en wat doet het?

GFP green fluorescent protein- gen, kan binden aan het mannelijke geslachtschromosoom, zou kunnen helpen voor het seksen

wat is de membrana nictitans

het knipvlies van het kuiken, dit is het derde ooglid dat ter bescherming dient voor wanneer de kip/ het kuiken het hoofd beweegt

uit wat bestaat de snavel van het kuiken

uit been met een hoornlaag op, het maakt deel uit van het skelet

wat is de functie van het eitandje

het helpt het kuiken uit het ei te komen, het scheurt de vliezen binnenin het ei en het krast de eischaal

Wat is RNM

reflex neck movement, de kip/ het kuiken maakt schokkende bewegingen met zijn nek om een zo’n goed mogelijk beeld te krijgen

wat zijn de buizen van Eustachius

dit is de verbinding tussen het middenoor en de farynx met als functie het reguleren van het drukverschil tussen het middenoor en de atmosfeer

wat zijn choanen

choanen zijn inwendige neusholtes die de neusopeningen verbinden met de mondholte

femur

bovendijbeen

proximale tarsalia

voetwortelbeentjes

tibia

scheen

intertarsiaal gewricht

hielgewricht

tibiotarsus

onderdijbeen= tibia + fibula

fibula

kuitbeen

tarsometatarsus

loopbeen, = distale tarsalia + metatarsalia

Metatarsalia

middenvoetbeentjes

welk reptielkenmerk heeft het kuiken?

het loopbeen en de tenen hebben schubben

waarom is de linkerkamer van het hart sterker gespierd dan de rechterkamer?

De rechterkamer pompt het bloed (enkel) naar de longen terwijl de linkerkamer het bloed door het hele lichaam rond pompt (moet meer arbeid leveren)

wat is de thymusklier? en in welk(e) organisme(n) komt deze voor?

=zwezerik, belangrijk voor immuunstelsel en endocrienstelsel
rijping van T-lymfocyten (immuun)

productie van hormonen

deze klier komt voor in het kuiken en in de bruine rat

wat is de thyroïdklier? en in welk(e) organisme(n) komt deze voor?

een klier die thyroxine produceert

deze klier komt voor in het kuiken en bij de rat

het belang van thyroxine

rol in basaal metabolisme

ontwikkeling van het geslachtsstelsel

kalkvorming van de beenderen (groei)

regulatie van de rui (het wisselen van de veren)

wat is de bursa van Fabricius en in welk(e) organisme(n) komt deze voor?

dit wordt ook wel de cloacale thymus genoemd,

dit is een klier aan de cloaca die ook lymfocyten produceert

dit komt enkel voor in het kuiken

wat is de syrinx en in welk organisme komt dit voor?

de syrinx is een strottenhoofd, dit is een verdikking op het einde van de trachea/ luchtpijp

dit komt enkel bij het kuiken voor

Hoe verloopt de ademhaling bij het kuiken?

een kuiken heeft longen en luchtzakken, daardoor heeft het een zeer efficiënte ademhaling: de luchtzakken zorgen voor een continue aanvoer van zuurstof in 1 richting en niet in de gemengde vorm zoals bij de mens

Het economisch belang van Muridae

1. voorraadbeschadigers:
   - bevuilen voorraden met uitwerpselen
   -eten de voorraden op
   - ze vormen plagen

2. Hygiëneparasieten:
   -het zijn ziektevectoren: pest, tyfus
   - ze doen vee opschrikken (=stress)

   1. Plantenbeschadigers:
      -vreten knollen en bollen aan

Hoe wordt albinisme veroorzaakt?

albinisme wordt veroorzaakt door een enzymdeficiëntie: het enzym thyrosinase heeft zijn werking niet waardoor er geen melanine (pigment) aangemaakt wordt

dentes incisivi

snijtanden, deze zijn bedekt met een glazuurlaag

vibrissae

snorharen

welk reptielkenmerk heeft de rat?

de rat heeft een staart opgebouwd uit schubringen

de voorpoot van de rat

4 tenen + rudimentaire duim , 5 zoolballen

achterpoot van de rat

5 tenen, 6 zoolballen

wat is de descensus testiculorum

het uitdalen van het scrotum, dit gebeurt in 2 situaties: ofwel tijdens de bronstperiode ofwel bij de dood van het dier

wat is het perineum

het perineum is een soort “dammetje”, het is een plaatsje tussen de anus en de vulva van de vrouwelijke rat

musculi masseter

kaakspieren

musculi digastricus

kinspieren

welke speekselklieren komen er voor bij de rat

glandulae submaxillaris en de glandulae sublingualis

Ratten hebben geen amandelen?

Waar

Wat is de larynx en bij welk organisme komt dit voor?

de larynx is een strottenhoofd dat in het begin van de luchtpijp/ trachea voorkomt

dit komt enkel bij de rat voor

wat is een diafragma en bij welk organisme komt het voor?

diafragma = middenrif= een dunne spierlaag die een onderdruk creëert zodat de longen lucht opnemen

dit komt voor in de rat

Bij welk organisme komt er een seksueel dismorfisme voor en wat houdt dit in?

Bij de hondshaai: het mannetje heeft pterygopodiën, dit is een soort vervorming van de buikvin, dat functioneert als een copulatieorgaantje