KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG FILIPINO – TALASALITAAN

Mga piling talasalitaang mahalaga sa Yunit 1–2 ng Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Filipino. Ang mga termino’y pinili upang saklawin ang konsepto, teorya, barayti, kasaysayan, gamit at kakayahang pangkomunikatibo ng wika.

Arbitraryo

Katangian ng wikang pinipili at isinasaayos nang pasunduan ng mga taong gumagamit nito.

Behikulo

Paraan o daluyan ng paghahatid ng ideya, pasalita man o pasulat.

Saligang-batas

Pangunahing batas o konstitusyon na gabay sa pamamahala ng isang estado.

Wika

Masistemang balangkas ng mga sinasalitang tunog na arbitraryong ginagamit ng isang pangkat.

Lingua Franca

Wikang ginagamit ng mga taong may magkakaibang unang wika upang magkaunawaan.

Probisyon

Tiyak na tuntunin o artikulo sa isang batas o dokumento.

Unang Wika (L1)

Wikang kinagisnan at unang natutuhan mula sa kapaligiran at pamilya.

Pangalawang Wika (L2)

Wikang natutuhan matapos ang unang wika sa pamamagitan ng paulit-ulit na pagdinig at paggamit.

Ikatlong Wika (L3)

Karagdagang wikang natutuhan kasabay ng paglawak ng mundo ng tao.

Monolingguwalismo

Patakaran o kalagayang iisang wika lamang ang gamit sa edukasyon at lipunan.

Bilingguwalismo

Kakayahang gumamit nang matatas sa dalawang magkaibang wika.

Balanced Bilingual

Taong halos pantay ang kahusayan sa dalawang wika sa lahat ng pagkakataon.

Multilingguwalismo

Kakayahang makaunawa at makapagsalita ng tatlo o higit pang wika.

MTB-MLE

Mother Tongue Based-Multilingual Education; paggamit ng unang wika bilang wikang panturo sa mababang baitang.

Homogenous na Wika

Kalagayang iisa o pare-pareho ang wikang ginagamit ng lahat sa komunidad.

Heterogenous na Wika

Pagkakaiba-iba ng wika dahil sa salik panlipunan tulad ng edad, hanapbuhay, rehiyon, atbp.

Dayalek

Barayti ng wika batay sa heograpiya, tulad ng lalawigan o rehiyon.

Idyolek

Natanging paraan ng pagsasalita ng isang indibidwal.

Sosyolek

Barayti ng wika batay sa antas panlipunan o grupong kinabibilangan.

Register

Pagpili at pag-aangkop ng wika ayon sa sitwasyon, paksang pinag-uusapan at kausap.

Etnolek

Barayti ng wika na nagiging pagkakakilanlan ng isang pangkat-etniko.

Pidgin

Makeshift na wikang nabubuo kapag walang iisang wikang parehong alam ng nag-uusap.

Creole

Wikang mula sa pidgin na naging unang wika ng isang komunidad.

Instrumental

Gamit ng wika para tugunan ang pangangailangan, hal. liham-pangangalakal.

Regulatoryo

Gamit ng wika upang kontrolin ang kilos ng iba, hal. mga direksiyon at batas.

Interaksiyonal

Gamit ng wika sa pagpapanatili ng relasyon, biruan o kuwentuhan.

Personal

Gamit ng wika sa pagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon.

Heuristiko

Gamit ng wika sa pagkuha ng impormasyon, hal. pananaliksik, interbyu.

Impormatibo

Gamit ng wika sa pagbibigay ng impormasyon, hal. ulat at pagtuturo.

Emotive

Pagpapahayag ng damdamin; katapat ng personal sa modelo ni Jakobson.

Conative

Gamit ng wika upang manghikayat o mag-utos.

Phatic

Pagpapatatag ng kontak sa pakikipag-ugnayan; panimula o panatilihan ng usapan.

Referential

Paglalahad ng impormasyon batay sa sanggunian, aklat, atbp.

Metalingual

Paglilinaw sa kodigo o wika mismo; pagbibigay-kahulugan sa salita.

Poetic

Masining na gamit ng wika sa panitikan.

Teoryang Ding-dong

Panggagaya ng tao sa tunog ng kalikasan bilang pinagmulan ng wika.

Teoryang Bow-wow

Pagkopya sa tunog ng hayop ang pinagmulan ng wika.

Teoryang Pooh-pooh

Wika mula sa di-kusang pagbulalas bunga ng matinding damdamin.

Teoryang Ta-ta

Kaugnayan ng kumpas ng kamay at galaw ng dila sa paglikha ng wika.

Teoryang Yo-he-ho

Tunog na nagmumula sa puwersang pisikal sa pagtatrabaho nang sama-sama.

Austronesyano

Pamilyang pangwika kung saan kabilang ang mga wika sa Pilipinas.

Surian ng Wikang Pambansa

Ahensiyang itinatag noong 1936 upang pag-aralan at paunlarin ang wikang pambansa.

Wikang Opisyal

Wikang itinadhana ng batas na gamitin sa pormal na komunikasyon ng pamahalaan.

Wikang Panturo

Wikang opisyal na ginagamit sa pormal na edukasyon.

Kautusang Tagapagpaganap Blg.134

Proklamasyon ni M. L. Quezon (1937) na nagtatakda sa Tagalog bilang batayan ng wikang pambansa.

Kautusang Pangkagawaran Blg.7

Kautusang 1959 na nagpalit ng tawag mula Tagalog tungong Pilipino bilang wikang pambansa.

Lingguwista

Dalubhasa sa pag-aaral ng wika.

Kultura

Kabuuan ng paniniwala, kaugalian, at pagpapahalagang ibinabahagi ng lipunan.

Komunikasyon

Proseso ng pagpapadala at pagtanggap ng mensahe gamit ang simbolo.

Kinesika

Pag-aaral ng kilos at galaw ng katawan bilang di-berbal na komunikasyon.

Proksemika

Pag-aaral ng gamit ng espasyo sa pakikipagtalastasan.

Haptics

Pag-aaral ng paghawak o pandama sa paghahatid ng mensahe.

Oculesics

Pag-aaral ng galaw ng mata sa komunikasyon.

Chronemics

Pag-aaral ng kahalagahan ng oras sa komunikasyon.

Pragmatik

Pag-aaral sa kahulugang ibinibigay ng konteksto sa wika.

Istratedyik na Kakayahan

Kakayahang gumamit ng verbal at di-verbal na estratehiya upang linawin ang mensahe.

Kakayahang Diskorsal

Kakayahang magbuo at makaunawa ng makabuluhang teksto na may kohisyon at kohirens.

Kohisyon

Ugnayan ng anyo at gramatika ng mga bahagi ng teksto.

Kohirens

Loohikal na pagkakaugnay-ugnay ng mga ideya sa teksto.