Prawo parlamentarne

Kompetencje Sejmu

• Tylko Sejm zatwierdza rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy (art. 234)

• Tylko Sejm uchwala ustawy (art. 90 i art. 235)

• Uchwała Senatu w sprawie ustawy podlega rozpatrzeniu przez Sejm (art. 121 ust. 3)

• Samodzielnie Sejm bez udziału Senatu może zarządzić referendum ogólnokrajowe (art. 125), podjąć uchwałę o stanie wojny (art. 116), uchylić rozporządzenie prezydenta o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego (art. 231)

• Kontrola parlamentarna (art. 95)

Kompetencje Senatu

• Większe znaczenie Senatu w zmianie Konstytucji oraz uchwaleniu ustawy ratyfikacyjnej umowy międzynarodowej (art. 90) - Sejm i Senat ma uchwalić te ustawy, ale to Sejm rozpoczyna postępowanie legislacyjne

• Funkcje kreacyjne - niektóre stanowiska Senat obsadza samodzielnie, ale ma najczęściej charakter hamujący

Zgromadzenie Narodowe 

• Wymieniając organy Konstytucja nie wspomina o ZN, ale przewiduje jego istnienie w ramach rozdziału o parlamencie (art. 114), ale odnosząc kompetencje ZN tylko do Prezydenta

• Jest wyraźnie przewidzianym przez Konstytucję podmiotem, który ma własne kompetencje, odrębne od kompetencji obu izb parlamentu 

• Składa się z 560 członków (najliczniejszy organ przedstawicielski w PL)

• Członkowie ZN - wszyscy posłowie i senatorowie danej kadencji 

• Jednolitość składu osobowego - każdy poseł i każdy senator jest członkiem ZN w takim samym zakresie

• ZN nie tworzą izby jako takie (ZN jako odrębny organ państwa)

• Odróżnienie zebranie się posłów/senatorów w celach ceremonialnych od formalnego posiedzenia członków ZN

• Obradom ZN przewodniczy Marszałek Sejmu, a w zastępstwie Marszałek Senatu - ZN samodzielnie nie wybiera organów kierowniczych i wicemarszałkowie nie pełnią żadnych funkcji w ZN

• Autonomia regulaminowa - Konstytucja przyznaje ZN (art. 114 ust. 2), ale od wejścia w życie Konstytucji ZN nie uchwaliło całościowego regulaminu, obowiązują fragmentaryczne regulaminy (z 2000 r. określający tryb postępowania w sprawie odebrania przysięgi od nowo wybranego prezydenta oraz z 2014 r. dotyczący procedowania ZN zwołanego w celu wysłuchania orędzia prezydenta)

• ZN może w ramach autonomii regulaminowej odsyłać do stosowania postanowień np. regulaminu Sejmu 

Kompetencje ZN

• Uchwalenie swojego regulaminu (autonomia regulaminowa)

• Odbiera przysięgę od nowo wybranego Prezydenta (warunek objęcia przez Prezydenta urzędu, art. 131 ust. 2 pkt 3)

• Stwierdzenie trwałej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta ze względu na stan jego zdrowia (art. 131 ust. 2 pkt 4), w PL brakuje szczegółowych przepisów w tym zakresie 

  • Przeszkoda ma wynikać ze stanu zdrowia i mieć charakter trwały

  • Kwestia przejściowej niemożności należy do TK

  • ZN podejmuje uchwałę o tym min. ⅔ głosów ustawowej liczby członków ZN (min. 374)

• Jedyny organ, który może postawić Prezydenta w stan oskarżenia przed TS za delikt konstytucyjny albo popełnione przestępstwo

  • Wniosek w tej sprawie zgłasza grupa min. 140 członków ZN

  • W stan oskarżenia stawia Prezydenta ZN uchwałą podjętą większością ⅔ ustawowej liczby członków

  • Z chwilą podjęcia uchwały osoba sprawująca urząd prezydenta zostaje zawieszona w pełnieniu obowiązków, a kompetencje głowy państwa zaczyna wykonywać Marszałek Sejmu (art. 145)

• Możliwość zwrócenia się przez prezydenta z orędziem do ZN, orędzia takiego nie czyni się przedmiotem debaty ani głosowania (art. 140)

Parlament

• 4-letnia kadencja parlamentu (art. 98 ust. 1), jednolita dla obydwu izb parlamentu

• Kadencja rozpoczyna się od dnia zebrania się nowo wybranych posłów na pierwsze posiedzenie, a kończy się w przeddzień zebrania się Sejmu następnej kadencji

• Nie ma znaczenia moment zebrania się nowo wybranych senatorów na pierwsze posiedzenie Senatu

• Konstytucja pozwala na kilkudniowy luz decyzyjny, co do oznaczenia dnia głosowania w wyborach (art. 98 ust. 2) oraz zebrania posłów na pierwsze posiedzenie (art. 109 ust. 2) - pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów

• Brak przerwy międzykadencyjnej 

• Konstytucja nie przewiduje rozwiązania izby

• Wydłużenie kadencji izby - tylko jeden przypadek, w sytuacji ogłoszenia któregokolwiek ze stanów nadzwyczajnych oraz 90 dni po ich zakończeniu ze względu na zakaz przeprowadzania wyborów parlamentarnych (art. 228)

Skrócenie kadencji Sejmu

• Przez podjęcie uchwały o samorozwiązaniu się przez Sejm 

  • Sejm podejmuje uchwałę - większością ⅔ ustawowej liczby posłów (min. 307 posłów)

  • Uchwała jest rozstrzygnięciem izby, podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw

  • Uchwała jest skuteczna z chwilą jej podjęcia, nie może być cofnięta

  • Skrócenie kadencji Sejmu przez uchwałę oznacza też skrócenie kadencji Senatu (art. 89 ust. 3)

• Skrócenie kadencji w drodze postanowienia prezydenta (tylko 2 przypadki)

  • Akt urzędowy zaliczany do prerogatyw prezydenta 

  • 1. przypadek - brak możliwości utworzenia rządu cieszącego się poparciem Sejmu po wyborach (art. 155), brak luzu decyzyjnego prezydenta, musi skrócić kadencję Sejmu

  • 2. przypadek - przeciąganie prac nad ustawą budżetową, większy luz decyzyjny prezydenta, w ciągu 14 dni od upływu 4 miesięcy od złożenia w Sejmie projektu tej ustawy przez rząd prezydent może zdecydować czy skorzysta ze swojej kompetencji i skróci kadencję parlamentu (art. 255)

W każdym przypadku przed wydaniem postanowienia o skróceniu kadencji prezydent musi zasięgnąć opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu

Terminy wyborów ponownych po skróceniu kadencji Sejmu

• Po skróceniu kadencji sejmu prezydent ma wydać postanowienie o zarządzeniu wyborów, postanowienie KodeksWyb nakazuje ogłosić w Dzienniku Ustaw w terminie najpóźniej 5 dni od dnia podpisania aktu urzędowego przez prezydenta 

• Po skróceniu kadencji sejmu kalendarz wyborczy ma być określony według skróconych terminów

  • Data głosowania - wyznaczona na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu (art. 98 ust. 5)

  • Pierwsze posiedzenie nowego Sejmu - nie później niż na 15. dzień po dniu głosowania powszechnego (art. 98 ust. 5)

  • Zebranie się posłów na pierwsze po wyborach posiedzenie Sejmu oznacza, że z końcem dnia poprzedniego zakończyła się dotychczasowa kadencja

Zasada dyskontynuacji prac parlamentu

Organ przedstawicielski, rozumiany jako ciało wybrane w określonym składzie osobowym na daną kadencję nie jest następcą prawnym swojego poprzednika, w praktyce oznacza to, że prace parlamentu rozpoczęte, ale niezakończone w danej kadencji izby uznaje się za zamknięte chyba że zostaną zainicjowane w kolejnej kadencji, obecnie traktowana jako norma prawa zwyczajowego (z racji swojego pochodzenia/natury jest częścią zasad ogólnych prawa) 

Wyjątki od zasady dyskontynuacji

• Dyskontynuacja nie dotyczy wstępnego wniosku w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu, z wyjątkiem wniosku dotyczącego deputowanego, który nie uzyskał ponownie mandatu

• Nie dotyczy możliwości dalszego procedowania przez Sejm bezpośrednio kolejnej kadencji projektu ustawy zgłoszonego przez grupę obywateli, ale jeżeli w dalszej kadencji nie rozpatrzono takiego projektu dalej wtedy obejmie go już ta zasada

• Ustawa o sejmowych komisjach śledczych daje możliwość rozpatrzenia przez Sejm kolejnej kadencji sprawozdania z prac tej komisji, jeżeli w poprzedniej kadencji sprawozdanie to nie zostało rozpatrzone

• Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora przewiduje, że wniosek o pociągnięcie parlamentarzysty do odpowiedzialności karnej bądź jego aresztowanie, nierozpatrzony w danej kadencji, rozpatrywany jest w następnej, jeśli deputowany ponownie uzyska mandat

• Możliwość kontynuowania prac Komisji do Spraw Petycji nad zgłoszonymi w poprzedniej kadencji petycjami obywateli

• Możliwość dalszego procedowania nad sprawami niezakończonymi przez Komisję do Spraw Unii Europejskiej

Pierwsze posiedzenie izby

• Dzień i godzinę zebrania się posłów na pierwsze posiedzenie izby ma wyznaczyć prezydent (art. 109 ust. 2)

• Prezydent ma wyznaczyć ten termin w ciągu 30 dni od dnia głosowania w wyborach 

• Miejsce obrad Sejmu - sala posiedzeń plenarnych izby, wszelkie odstępstwa od tego powinny mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach i z pełnym poszanowaniem praw wszystkich posłów do udziału w pracach izby

• Prezydent wskazuje Marszałka Seniora poprzez postanowienie (przewodniczy inauguracyjnym obradom), Sejm - jeden z posłow najstarszy wiekiem, a w przypadku Senatu - najstarszy wiekiem senator

• Zadanie marszałków seniorów - rozpoczęcie pierwszego posiedzenia izby, odebranie ślubowania od nowo wybranych deputowanych oraz przeprowadzenie wyboru stałego marszałka

• Ukonstytuowanie izby w nowej kadencji - czyli sytuacja kiedy po wyborach organ kolegialny będzie mógł samodzielnie wykonywać swoje funkcje i kompetencje, moment ten nie jest jednoznaczny, minimum - wybór jednoosobowego organu kierowniczego izby, jednak do stanowienia prawa potrzeba też zorganizowania komisji

Co się dzieje podczas pierwszego posiedzenia Sejmu?

• Złożenie ślubowania przez nowo wybranych posłów

• Obsadzenie stanowiska Marszałka Sejmu

• Ustalenie liczby wicemarszałków i ich wybór

• Wybór składów osobowych komisji stałych czy sekretarzy izby 

• Skład TS (poza przewodniczącym, którym z urzędu jest Pierwszy Prezes SN)

W czym przejawia się autonomia izb parlamentu?

• W wyłącznym uprawnieniu do określenia swojego regulaminu, budżetu

• W sprawowaniu jurysdykcji nad deputowanymi za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu

• W samodzielnym zarządzie nad własnymi budynkami i ochroną na terenie sejmowym (tu główną funkcję pełni Straż Marszałkowska) 

• W samodzielnym określeniu własnej struktury i sposobu procedowania (autonomia organizacyjna)

Regulaminy izb

• art. 112 (w związku z art. 124) 

  • Każda z izb ma prawo samodzielnie uchwalić swój regulamin z pominięciem udziału jakiegokolwiek innego organu państwa

  • Formą zatwierdzenia regulaminu jest uchwała, ma ona charakter normatywny, może być przedmiotem orzekania przez TK, podlega ogłoszeniu w “Monitorze Polskim”

  • Materia regulaminowa - organizacja wewnętrzna izby, uwzględniająca organy przewidziane w Konstytucji, w tym tryb powoływania i działania, określenie porządku prac izby, określenie odrębności pilnego trybu ustawodawczego (art. 123) oraz sposób wykonywania określonych już w Konstytucji i ustawach obowiązków innych organów państwowych wobec Sejmu

• Regulamin izb nie może skutecznie ustanowić obowiązku, którego adresatem będzie podmiot niepozostający w organizacyjnej podległości względem Sejmu czy Senatu, ALE może sprecyzować formy i tryb postępowania składające się na „sposób wykonania” określonego już w Konstytucji lub ustawie obowiązku organu państwowego

• Regulamin nie może samoistnie nakładać obowiązków na obywateli i inne podmioty prywatne ani konkretyzować obowiązków nałożonych przez ustawę na te podmioty

• art. 61 ust. 4 - regulaminy mają uszczegółowić sposób udzielania informacji o działalności Sejmu i odpowiednio Senatu, jak i zasady wstępu na posiedzenia tych organów

4 organy Sejmu

Marszałek Sejmu, komisje sejmowe, Prezydium Sejmu, Konwent seniorów

Podstawowe kompetencje Marszałka Sejmu

• Przewodniczy obradom

• Strzeże praw izby 

• Reprezentuje izbę na zewnątrz (art. 110)

• Obok kompetencji wewnątrzsejmowych, Konstytucja powierza mu wykonywanie kompetencji ogólnopaństwowych, niezależnych od władzy ustawodawczej (np. art. 128 ust. 2 czy art. 131)

• Zwołuje posiedzenia Sejmu, przewodniczy ich obradom, ustala porządek prac

• Przewodniczy obradom Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów

• Nadaje bieg inicjatywom prawodawczym i wnioskom skierowanym do Sejmu

• Udziela posłom niezbędnej pomocy w ich pracy

• Wydaje zarządzenia porządkowe

• Nadaje statut Kancelarii Sejmu

• Ustala projekt budżetu Kancelarii Sejmu oraz powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Sejmu

Wybór Marszałka Sejmu

• Wybierany jest pierwszego dnia inauguracyjnego posiedzenia Sejmu

• Kandydata na Marszałka Sejmu składa grupa min. 15 posłów, każdy poseł może poprzeć tylko jednego kandydata

• Głosowanie odbywa się na listę ułożoną w porządku alfabetycznym  

• Sejm wybiera Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów przy zwykłym kworum

• Jeżeli w pierwszym głosowaniu żaden z kandydatów nie uzyskał wymaganej większości, przed kolejnymi turami głosowania usuwa się z listy tego kandydata, który w poprzedniej turze uzyskał najmniejszą liczbę głosów

• Jeżeli tę samą, najmniejszą liczbę głosów uzyskało dwóch lub więcej kandydatów, przed kolejną turą głosowania usuwa się nazwiska tych kandydatów

• Jeżeli procedura nie przyniesie wyboru Marszałka Sejmu całą procedurę należy ponowić od zgłaszania kandydatów

• Z chwilą wyboru Marszałka izby - obejmuje przewodnictwo, wygasa funkcja marszałka seniora

• Powyższa procedura wyboru marszałka jest stosowana również w przypadku konieczności wyboru marszałka sejmu w trakcie kadencji

Wybór liczby wicemarszałków i wybór wicemarszałków

• Konstytucja przewiduje wybór więcej niż jednego wicemarszałka, ale regulamin Sejmu nie przesądza liczby wicemarszałków

• Konieczne jest ustalenie liczby wicemarszałków dla każdej kadencji 

  • Grupa co najmniej 15 posłów zgłasza projekt uchwały, który jest rozpatrywany w jednym czytaniu

  • Uchwała podejmowana jest większością głosów

• Po podjęciu uchwały Sejm przechodzi do wyboru wicemarszałków

• Procedura jest analogiczna jak w przypadku wyboru Marszałka Sejmu

• Gdyby udało się wybrać co najmniej dwóch wicemarszałków, a kolejne głosowania nie przynoszą obsadzenia wszystkich miejsc, wakat zostanie uzupełniony podczas kolejnych posiedzeń

Śmierć marszałka sejmu lub rezygnacja z funkcji

Obowiązki Marszałka Sejmu sprawuje najstarszy wiekiem wicemarszałek Sejmu

Odwołanie marszałka sejmu 

• Konstruktywny wniosek o odwołanie marszałka sejmu - przy odwołaniu jednocześnie musimy wskazać kandydata na nowego Marszałka, nie może nie być Marszałka w sejmie

• Wniosek w sprawie może złożyć min. 46 posłów

  • We wniosku musi być wskazanie posła, który ma być następcą odwołanego Marszałka Sejmu

• Rozpatrzenie wniosku ma nastąpić na najbliższym posiedzeniu Sejmu przypadającym po upływie 7 dni od dnia złożenia wniosku, ale nie później niż 45 dni od dnia jego złożenia

• Jeżeli zgłoszono więcej niż jeden wniosek są one rozpatrywane łącznie, ale poddaje się je pod głosowanie według kolejności ich złożenia

• W jednym głosowaniu Sejm odwołuje dotychczasowego i wybiera nowego Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów przy zwykłym kworum

Odwołanie wicemarszałka sejmu

• Na wniosek grupy min. 15 posłów

• We wniosku tym nie wskazuje się nowego kandydata 

• Regulamin Sejmu nie podaje tu terminu, co należałoby rozumieć, że izba powinna rozpatrzyć wniosek niezwłocznie (ale był przypadek kiedy Sejm wniosku nie rozpatrzył do końca kadencji)

• Jeżeli zgłoszono w jednym czasie dwa lub więcej wniosków o odwołanie tego samego posła z funkcji wicemarszałka, głosuje się je kolejno

• Uchwała musi uzyskać w tej sprawie bezwzględną większość głosów 

• Po odwołaniu posła ze stanowiska wicemarszałka Sejm powinien uzupełnić skład Prezydium Sejmu

Prezydium Sejmu

• Kolegialny organ kierowniczy izby

• Posiedzenia tego organu zwołuje, ustala porządek dzienny oraz przewodniczy jego obradom Marszałek Sejmu

• Organ podejmuje uchwały większością głosów, w przypadku równej liczby głosów decyduje głos Marszałka Sejmu

• W posiedzeniach Prezydium Sejmu bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu

Kompetencje Prezydium Sejmu

• Ustalanie planów i tygodni prac Sejmu

• Dokonywanie wiążącej wykładni regulaminu Sejmu

• Realizacja odpowiedzialności regulaminowej posłów naruszających przepisy antykorupcyjne

• Podejmowanie uchwał o obniżeniu uposażenia bądź utracie diety przez posła wykluczonego z obrad Sejmu

• Organ odwoławczy od uchwał Komisji Regulaminowej, Spraw Poselskich i Immunitetowych w sprawach odpowiedzialności regulaminowej

• Ma prawo

  • zgłosić projekt uchwały Sejmu

  • wnioskować o zarządzenie referendum ogólnokrajowego

  • zgłosić kandydata na sędziego TK

  • ustalić liczbę członków PKW zgłaszanych przez kluby poselskie

• Może ustalić limit pytań zadawanych w trakcie debaty w ramach pierwszego czytania projektu ustawy lub uchwały

• Często przepisy regulaminu nakazują zasięgnąć opinii Prezydium Sejmu w ramach trybu postępowania przewidzianego dla innych organów Sejmu

• Niektóre własne kompetencje Prezydium Sejmu realizuje po zasięgnięciu opinii innych organów izby

Konwent Seniorów

• Tradycyjny, kolegialny organ pomocniczy Sejmu

• Powołany jest w celu zapewnienia współdziałania klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu (według Regulaminu Sejmu)

Skład Konwentu Seniorów

• Marszałek

• wszyscy wicemarszałkowie izby

• przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów

• przedstawiciele: porozumień kół lub klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów, a także porozumień kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą

• z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu

Zadania Konwentu Seniorów

Należy do nich: opiniowanie wielu działań innych organów izby, opiniuje m.in. projekty planów prac Sejmu, porządku dziennego, wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego czy wnioski co do wyboru organów Sejmu

Co jeśli brak jest jednolitego stanowiska w Konwencie Seniorów

• Co do zasady nie ma głosu stanowczego, ALE w sytuacji, kiedy brak jest jednolitego stanowiska w ramach Konwentu sprawa ta stanie się przedmiotem rozstrzygnięcia całej izby, a decyzja pozostanie w rękach większości sejmowej (art. 173) oraz w sytuacji wyboru propozycji informacji bieżącej, która ma być przedstawiona na najbliższym posiedzeniu Sejmu (art. 194)

Kto zwołuje Konwent Seniorów

Posiedzenia zwołuje Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15 posłów

Komisje Sejmowe

• Kolegialne organy wewnętrzne Sejmu, przewidziane w Konstytucji 

• Są komisje stałe, nadzwyczajne (art. 110) oraz śledcze (art. 111)

• Mają brać one udział w procesie ustawodawczym, szczególnie w przypadku rozpatrywania poprawek (art. 119 ust. 3)

Kto wybiera skład poszczególnych komisji?

Skład poszczególnych komisji wybiera Sejm na wniosek Prezydium Sejmu, złożony po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, uchwała zapada zwykłą większością głosów

Pierwsze posiedzenie komisji

• Zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu, na tym posiedzeniu komisja wybiera swoje prezydium

• Komisja powołuje i odwołuje członków prezydium w głosowaniu jawnym większością głosów

• Wniosek o odwołanie członka prezydium komisji może być rozpatrzony nie wcześniej niż 3. dnia i nie później niż 30. dnia od dnia jego złożenia   

Komisje stałe

• Imiennie nazwana w tekście regulaminu, przedmiot jej działania określa załącznik do niego

• Mają działać w kolejnych kadencjach 

• Ich likwidacja wymaga znowelizowanie regulaminu 

• Obecnie regulamin przewiduje około 25 komisji stałych 

• Wyróżniane są komisje resortowe i funkcjonalne 

• Resortowe - ich właściwość odpowiada działom administracji rządowej (np. Administracji i Spraw Wewnętrznych, Finansów Publicznych, Obrony Narodowej, Spraw Zagranicznych)

• Funkcjonalne -  realizacja specyficznych funkcji w ramach zadań izby (np. Etyki Poselskiej, Odpowiedzialności Konstytucyjnej, Regulaminowa, Spraw Poselskich i Immunitetowych, do Spraw Petycji, Ustawodawcza) 

Komisja ds. Służb Specjalnych

• Regulamin przewiduje odmienności co do ustalenia składu oraz sposobu działania

• W jej skład ma wchodzić nie więcej niż 7 posłów

• W ramach pierwszego posiedzenia Sejm ustala liczbę jej członków, potem w odrębnej uchwale ustala skład osobowy

• Kandydatów mogą zgłosić przewodniczący klubów poselskich lub grupy co najmniej 35 posłów

• Członkowie wybierani w głosowaniu łącznym

• Uchwały komisji zapadają bezwzględną większością głosów

• Posiedzenia komisji są zamknięte

• Tryb działania/pracy tej komisji określa odrębny regulamin tej komisji

Komisja Etyki Poselskiej

• W skład wchodzi po jednym przedstawicielu z każdego klubu

• Kandydatów na członków tej komisji zgłaszają przewodniczący klubów

• Regulamin przewiduje procedurę pozwalającą na blokowanie kandydata, gdy są zastrzeżenia co do jego osoby

• Sejm dokonuje wyboru członków komisji w głosowaniu łącznym

• W przypadku utraty przez posła członkostwa w klubie przestaje on również wchodzić w skład komisji

• Komisja ma uchwalić swój regulamin, który przewiduje m.in. rotacyjne pełnienie funkcji przewodniczącego i zastępcy przewodniczącego komisji, zmiany następują co 6 miesięcy

• Zadania

  • przygotowanie projektu „Zasad etyki poselskiej”, które uchwala Sejm

  • rozpatruje sprawy posłów, którym zarzucono naruszenie zasad etyki

  • rozpatruje sprawy wynikające z Rejestru Korzyści i oświadczeń majątkowych posłów  

• Uchwały komisji zapadają bezwzględną większością głosów

• Posiedzenia, na których rozpatruje się sprawy wynikające z majątkowych oświadczeń poselskich, są zamknięte

Komisja ds. UE

• Jej skład ma proporcjonalnie odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i porozumień kół liczących co najmniej 15 posłów

• Kluby i porozumienia kół zgłaszają Prezydium Sejmu kandydatów do komisji w liczbie, jaka przypada proporcjonalnie do ich wielkości   

• Sejm podejmuje uchwałę o wyborze składu osobowego komisji w głosowaniu łącznym   

  • W przypadku uzyskania w głosowaniu równej liczby głosów, o przyjęciu lub nieprzyjęciu uchwały rozstrzyga głos przewodniczącego komisji, jeśli nie wstrzymał się on od głosowania   

Komisje nadzwyczajne

• Powoływane są do rozpatrzenia projektu ustawy lub innych spraw (aby te sprawy mogły się stać przedmiotem dalszych prac izby)                         

• Sejm musi określić cel, zasady i tryb działania takiej komisji

• Działa w ramach konkretnej kadencji (tylko tak długo, aż zostanie zrealizowane zadanie, ze względu na które została powołana)

• Komisja przestaje istnieć wraz z zakończeniem rozpatrywania sprawy, która została jej powierzona przez Sejm

Komisje śledcze

• Powoływane do zbadania ściśle określonej sprawy i przeprowadzenia “śledztwa sejmowego”

• Komisja śledcza ma wyjaśnić i ocenić najczęściej poważny problem mający wydźwięk społeczny o charakterze afery 

• Sprawa ta musi istnieć obiektywnie, ale nie musi być utożsamiona ze „sprawą” w sensie prawa procesowego

• Cel komisji - zebranie informacji, zbadanie okoliczności i sformułowanie na ich tle wniosków, jej celem NIE JEST osądzenie sprawców oraz wydawanie orzeczeń     

• Sejm może powołać komisję gdy zwykłe mechanizmy prawne związane z czuwaniem nad praworządnością okazały się niewydolne, jak i wtedy, kiedy organy państwa działają właściwie, ale Sejm chce samodzielnie zbadać daną sprawę

• Komisja nie może podważać prawomocności orzeczeń sądowych 

• Sejm musi ściśle wyznaczyć zakres działania komisji, może ustanowić szczegółowe zasady jej funkcjonowania oraz termin złożenia przez nią sprawozdania

• Sejm wybiera i odwołuje skład osobowy komisji śledczej bezwzględną większością głosów

• Projekt uchwały ws. powołania komisji może być wniesiony przez Prezydium sejmu lub grupę min. 46 posłów

• W skład komisji śledczej może wchodzić do 11 członków, skład powinien być tak ustalony aby odzwierciedlał proporcjonalnie liczebność klubów i kół poselskich mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów

  • ALE mogą brać udział w pracach komisji posłowie którzy formalnie nie są członkami klubów i kół mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, warunkiem jest to aby to kluby i koła zgłosiły posłów do pracy z komisji śledczej w ramach przypadających im limitów miejsc

• Kandydatów do komisji zgłaszają marszałkowi sejmu przewodniczący klubów i kół wchodzący w skład Konwentu Seniorów

• Skład osobowy komisji wybiera sejm po uprzednim podjęciu uchwały o powołaniu komisji śledczej

• W przypadku odwołania posła lub wyłączenie go z udziału w pracach komisji sam dokonuje wyboru uzupełniającego

• Komisja ta jest związana zakresem przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu, nie jest związana niczym innym

Uchwała Sejmu o powołaniu Komisji śledczej

• Projekt tej uchwały - zgłasza Prezydium Sejmu lub min. 46 posłów

• Wyznacza ramy danej sprawy, aby dało się precyzyjnie ustalić problem i identyfikować podmioty których działalność będzie się mieściła w zakresie zainteresowania komisji, oraz przedmiot którym komisja ma się zajmować, ma mieszany charakter 

  • Z jednej strony akt stosowania prawa/powołanie konkretnej komisji, z drugiej strony wyraża normy prawne/wyznaczenie zakres oraz trybu działania komisji

  • Jako uchwała wyrażająca normy prawne może być przedmiotem kontroli ze strony TK

Co może robić komisja śledcza?

• Komisja może korzystać z przewidzianych dla niej uprawnień tylko w zakresie niezbędnym do wyjaśnienia sprawy oraz aby nie naruszyć dóbr osobistych osób trzecich

• Komisja może powoływać biegłych, żądać od podmiotów przedstawienia pisemnych wyjaśnień, zlecać prokuratorowi generalnemu przeprowadzenie pewnych czynności, wzywać i przesłuchiwać świadków którym przysługują gwarancję zapewniający sprawiedliwość proceduralna – stosuje się tutaj odpowiednio przepisy KPK

• Komisja ma przedstawić sejmowi swoje sprawozdanie

• Komisja może wystąpić w odniesieniu do prezesa NBP, prezesa NIK, członków KRRIT oraz Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych ze wstępnym wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej przed TS

Posiedzenia Sejmu

• Sejm ma obradować na posiedzeniach (art. 109 ust. 1 Konstytucji), posiedzenie - forma wykonywania swoich kompetencji przez Sejm jako całość oraz czas, kiedy odbywają się obrady w ramach jednego porządku dziennego, pojęcie to obejmuje całokształt spraw organizacyjnych które mają służyć zebraniu się posłów w sali sejmowej w celu odbycia obrad

• Terminy posiedzeń ustala Prezydium sejmu lub Sejm w ramach przyjętych wcześniej tygodni posiedzeń

• Jedno posiedzenie może trwać kilka dni, ale jego przedmiotem muszą być sprawy z jednego porządku dziennego

Obrady sejmu

• Miejsce obrad sejmu - sala posiedzeń plenarnych, znajdująca się w Warszawie przy ul. Wiejskiej, w kompleksie budynków będących w zarządzie Kancelarii Sejmu

• Od marszałka sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów zależy czy podejmuje on decyzję o przeprowadzenie posiedzenia izby z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, od 2020 r. regulamin sejmu to dopuszcza

• Obrady - obejmują wszystko co dzieje się na sali posiedzeń plenarnych w związku z omawianiem poszczególnych punktów porządku dziennego i podejmowaniem rozstrzygnięcie w głosowaniu, pojęcie węższe niż posiedzenie

Porządek dzienny

• Ustala Marszałek Sejmu, po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów

• Każdy klub, koło oraz grupa co najmniej 15 posłów mogą zgłosić Marszałkowi Sejmu wniosek o uzupełnienie porządku dziennego w formie pisemnej do 21:00 dnia poprzedzającego rozpoczęcie posiedzenia izby, wnioski są przedmiotem prac Konwentu Seniorów, jeżeli pojawi się konsensu w ramach tego organu to porządek dzienny zostanie uzupełniony, a w przypadku braku jednolitej opinii w sprawie porządku dziennego posiedzenia w spornych punktach porządku rozstrzyga Sejm, po przedstawieniu sprawy przez Marszałka Sejmu

• Nieuwzględnione wnioski mają stać się przedmiotem rozstrzygnięcia przez Sejm w długim terminie, do 4 miesięcy

Zasada jawności posiedzeń

• Koresponduje z prawem obywateli do uzyskiwania informacji o działalności Sejmu i jego organów (art. 61 ust. 1),  z mieszczącym się w nim prawem dostępu do dokumentów oraz wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, włącznie z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu (art. 61 ust. 2) oraz z wolnością prasy (art. 14)

• Tryb udzielania informacji ma być określony w regulaminie sejmu (materia regulaminowa)

• Prawo wstępu na posiedzenie w rozumieniu art. 61 ust. 2 Konstytucji dotyczy Sejmu działającego in gremio (zbiorowo/wspólnie), ale już nie jego organów

• Do Sejmu oraz wszystkich jego organów, a nawet poszczególnych parlamentarzystów, odnieść należy obowiązki wynikające z art. 61 ust. 1 Konstytucji

• Realizuje się przez transmisję obrad sejmu, też jawność dokumentacji, w tym druków sejmowych, publikowanie sprawozdań stenograficznych z posiedzeń izby

• Procedura wysłuchania publicznego - przeprowadzane przez komisję sejmową po zakończeniu pierwszego czytania projektu ustawy, a przed szczegółowym rozpatrzeniem projektu, udział w nim mogą zgłosić obywatele oraz też podmioty wykonujące działalność lobbingową

Wyłączenie jawności posiedzeń Sejmu

• Konstytucja przewiduje możliwość wyłączenia jawności posiedzeń Sejmu (art. 113), na wniosek Prezydium Sejmu lub grupy co najmniej 30 posłów Sejm może uchwalić tajność obrad bezwzględną większością głosów, rozstrzyga o tym bez udziału publiczności/mediów/bez przeprowadzania debaty - wyłączenie jawności odnosić się będzie co do dyskusji oraz głosowań

Sprawowanie mandatu parlamentarnego

• Mandat parlamentarny - pełnomocnictwo udzielone danej osobie w wyborach powszechnych do reprezentowania Narodu, podkreśla rolę społeczną i funkcję publiczną, jaką deputowany wypełnia w państwie, wskazanie całości kompetencji i uprawnień jakie kształtują sytuację prawną posła lub senatora

• Sprawowanie mandatu - kiedy nowo wybrany deputowany może rozpocząć wykonywanie zadań związanych z funkcją publiczną

• Złożone przed Sejmem ślubowanie według roty określonej w Konstytucji (art. 104), element fakultatywny - “tak mi dopomóż Bóg”

• Odmowa złożenia ślubowania/uchylanie się od złożenia ślubowania przez 3 miesiące od pierwszego posiedzenia Sejmu - zrzeczenie się mandatu, stwierdza Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej, Spraw Poselskich i Immunitetowych

• Mandat wolny - każdy deputowany reprezentuje cały Naród, a nie tylko grupę swoich wyborców (mandat uniwersalny), nie wiążą deputowanego żadne instrukcje sformułowane przez wyborców

• W trakcie sprawowania mandatu deputowany ma kierować się własną oceną danej sprawy - czy służy ona „pomyślności Ojczyzny i dobru obywateli”, dobru wspólnemu

• Wyborcy nie mogą odwołać deputowanego przed upływem kadencji (znaczenie zasady kadencyjności)

• Utrata mandatu - nie z własnej woli tylko przez utratę praw wyborczych lub w następstwie kary orzeczonej przez TS, brak odpowiedzialności politycznej przed wyborcami

• Jednolitość mandatu oraz równość deputowanych

• Poseł może być członkiem nie więcej niż dwóch komisji stałych, a wyjątkowo, za zgodą Prezydium Sejmu trzech

• Poseł będący członkiem Rady Ministrów lub sekretarzem stanu w administracji rządowej nie może być członkiem żadnej komisji, z wyjątkiem komisji nadzwyczajnej do spraw rozpatrzenia projektu ustawy o zmianie Konstytucji (członkostwo w komisji sejmowej wygasa wraz z dniem powołania posła na te stanowiska)

Obowiązki deputowanego

• Aktywne uczestnictwo w pracach izby, ZN oraz ich organów

• Usprawiedliwianie nieobecności na posiedzeniach izby czy ZN

• Informowanie wyborców o swojej pracy, działalności izby

• Ma rzetelnie, sumiennie sprawować mandat, podejmując działania zgodnie z prawem i posługiwać się godziwymi środkami

Nieusprawiedliwiona nieobecność posła

Marszałek Sejmu zarządza proporcjonalne obniżenie uposażenia lub diety parlamentarnej za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu Sejmu lub komisji (o 1/30), bądź też za niewzięcie w danym dniu udziału w więcej niż 1/5 głosowań

Niewybieralność posłów

• Osoba posiadająca bierne prawo wyborcze na dane stanowisko, z racji sprawowania funkcji/innej okoliczności, nie ma prawnej zdolności, by się o nie ubiegać w danym momencie

• art. 100 ust. 2 - zabronione jest jednoczesne kandydowanie na posła i senatora 

Niepołączalność formalna

• Nie można być jednocześnie posłem i senatorem (art. 102)

• Poseł nie może być jednocześnie:

  • Prezesem NBP,

  • Prezesem NIK,

  • RPO, RPD i ich zastępcami,

  • członkiem RPP,

  • członkiem KRRiTV,

  • ambasadorem

  • być zatrudnionym w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta lub administracji rządowej (ostatni zakaz nie dotyczy członków Rady Ministrów bądź sekretarzy stanu w administracji rządowe)

• Nie może być sędzią, prokuratorem, urzędnikiem służby cywilnej, żołnierzem pozostającym w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariuszem policji lub funkcjonariuszem służb ochrony

• Nie może być członkiem TS

• Konstytucja dopuszcza aby ustawy rozszerzały ten katalog (np. ustawy samorządowe - nie można łączyć mandatu parlamentarnego z mandatem radnego)

• Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora zabrania parlamentarzystom zatrudnienia w urzędach obsługujących konstytucyjne organy państwa czy bycia asesorem sądowym oraz pracownikiem administracyjnym sądu i prokuratury

—

• W przypadku kiedy nowo wybrany poseł pełni funkcję lub stanowisko, którego nie można łączyć z mandatem parlamentarnym, jest zobowiązany złożyć rezygnację z tej funkcji w ciągu 14 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów, inaczej jego mandat wygaśnie

• Gdyby w trakcie kadencji parlamentarzysta wyraził zgodę na kandydowanie na stanowisko, którego łączenie z mandatem przedstawicielskim jest niedopuszczalne, wówczas wygaśnięcie mandatu deputowanego nastąpi z dniem wyboru lub powołania na niepołączalne stanowisko

Niepołączalność materialna

• Poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku (art. 107)

• Parlamentarzyści nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu

• Poseł zobowiązany jest powiadomić Marszałka Sejmu o zamiarze podjęcia każdego dodatkowego zajęcia, z wyjątkiem działalności podlegającej prawu autorskiemu i prawom pokrewnym

• Posłowie nie mogą powoływać się na swój mandat ani posługiwać tytułem posła w związku z podjętymi dodatkowymi zajęciami bądź działalnością gospodarczą prowadzoną na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami

• Deputowani nie mogą być zatrudnieni lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów (na okres sprawowania mandatu otrzymują urlop bezpłatny, urlop trwa również 3 miesiące po zakończeniu sprawowania mandatu, a w sytuacji obniżenia się udziału poniżej ustawowego limitu w trakcie kadencji – wygaśnie po trzech miesiącach od zajścia tej sytuacji)

• Deputowani nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia państwowego lub komunalnego, zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności

• Nie mogą być członkami władz zarządzających, kontrolnych lub rewizyjnych ani pełnomocnikami handlowymi przedsiębiorców z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych bądź przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby (wybór lub powołanie parlamentarzysty do tych władz jest z mocy prawa nieważny)

• Nie mogą posiadać pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych bądź przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby (udziały lub akcje przekraczające ten pakiet powinny być zbyte przed pierwszym posiedzeniem Sejmu, a w razie ich niezbycia nie uczestniczą one przez okres sprawowania mandatu i 2 lat po jego wygaśnięciu w wykonywaniu przysługujących im praw)

• Naruszenie tych zakazów wiąże się z odpowiedzialnością regulaminową

Oświadczenie o stanie majątkowym

• Poseł jest zobowiązany do jego złożenia

• Oświadczenie nie obejmuje majątku odrębnego współmałżonka

• Składa się je Marszałkowi Sejmu po raz pierwszy przed złożeniem ślubowania, a następnie każdego roku kadencji do dnia 30 kwietnia oraz w terminie miesiąca od dnia zarządzenia nowych wyborów parlamentarnych

• Informacje zawarte w oświadczeniu są jawne (oprócz informacji o adresie zamieszkania oraz miejscu położenia nieruchomości)

• Analizy danych dokonuje Komisja Etyki Poselskiej oraz właściwe urzędy skarbowe

• Kontroli rzetelności i prawdziwości oświadczeń o stanie majątkowym dokonuje także CBA

• Niezłożenie oświadczenia - odpowiedzialność regulaminowa, utrata do czasu złożenia oświadczenia prawa do uposażenia

• Podanie nieprawdy w oświadczeniu - odpowiedzialność karna

Co zawiera oświadczenie o stanie majątkowym?

• Oświadczenie zawiera m.in.:

  • informacje o zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach handlowych,

  • o nabytym mieniu publicznym,

  • o dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności,

  • mieniu ruchomym

  • zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 tys. zł

Rejestr korzyści

• Prowadzi go Marszałek Sejmu

• Informacje zawarte w nim są jawne

• Podaje się w nim m.in.:

  • informacje o korzyściach uzyskiwanych przez parlamentarzystów i ich małżonków,

  • wszystkich stanowiskach i wykonywanych zajęciach, z tytułu których pobiera się wynagrodzenie,

  • darowiznach lub innych korzyściach, jeżeli ich wartość przekracza 50% najniższego wynagrodzenia pracowników za pracę,

  • wyjazdach niezwiązanych z pełnioną funkcją publiczną, jeżeli ich koszt nie został pokryty przez parlamentarzystę

  • partie polityczne, zrzeszenia lub fundacje, których jest członkiem

• Zmiany w rejestrze deputowany może zgłosić nie później niż w ciągu 30 dni od dnia ich zajścia

Immunitet materialny

• Wyłączenie karalności czynów składających się na sprawowanie mandatu (art. 105)

• Chroni tylko te przejawy realizowania uprawnień przez deputowanego, jakie nieodłącznie wiążą się z wykonywaniem funkcji przedstawicielskiej

• Odnosi się do wszelkich form ponoszenia odpowiedzialności sądowej

• Immunitet jest bezterminowy (okres od złożenia ślubowania, rozciąga się na czas nawet po wygaśnięciu mandatu)

• Jeżeli dany czyn narusza prawa osób trzecich, parlamentarzysta może być, za zgodą izby, pociągnięty do odpowiedzialności sądowej (cywilnej lub karnej)

Immunitet formalny

• Brak możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu

• Odnosi się do wszystkich czynów które popełnia osoba będąca posłem (bez związku ze sprawowaniem mandatu i w związku ze sprawowaniem mandatu)

• Ochrona z tego immunitetu dotyczy tylko odpowiedzialności karnej (obejmuje też odpowiedzialność wykroczeniową, szerzej niż w kk)

• Charakter czasowy i nietrwały (okres od dnia ogłoszenia wyników do wygaśnięcia mandatu)

• ALE Sejm może wyrazić zgodę na pociągnięcie posła do odpowiedzialności karnej za konkretny czyn, sam deputowany może na to wyrazić zgodę (na równi z tym jest przyjęcie przez posła mandatu karnego/uiszczenie grzywny) – immunitet ten nie obejmuje czynów posła popełnionych przed dniem ogłoszenia wyników wyborów, gdy przed tą datą postępowanie karne zostało już wszczęte (Sejm może żądać zawieszenia toczącego się postępowania, w okresie objętym ochroną immunitetu nie biegnie przedawnienie karalności czynu)

Przywilej nietykalności

• Parlamentarzysta nie może być zatrzymany ani aresztowany bez zgody Sejmu

• Obejmuje wszelkie formy pozbawienia lub ograniczenia wolności osobistej deputowanego przez organy stosujące przymus

  • Wyjątek - dopuszczalne jest zatrzymanie posła ujętego na gorącym uczynku przestępstwa, gdy jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania, o tym zatrzymaniu należy niezwłocznie powiadomić Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie

• Wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie deputowanego do odpowiedzialności karnej w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego/wyrażenie zgody na zatrzymanie lub aresztowanie deputowanego - składa się marszałkowi izby za pośrednictwem Prokuratora Generalnego

• Wniosek w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego, jak i o pociągnięcie deputowanego do odpowiedzialności sądowej za czyn mieszczący się w zakresie sprawowania mandatu - sporządzony przez adwokata/radcę prawnego chyba że sam wnioskodawca jest prawnikiem 

Jak wygląda wyrażenie zgody (przez izbę, jak i przez deputowanego) w odniesieniu do przywileju nietykalności?

• Wyraża się zgodę o w odniesieniu do ściśle określonego czynu (zasada specjalności)

• Składa się Marszałkowi Sejmu, rozpatruje Komisja Regulaminowa, Spraw Poselskich i Immunitetowych 

• Poseł którego dot. wniosek musi przedstawić wyjaśnienia

• Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej, co zakończy postępowanie w Sejmie (wycofanie zgody jest bezskuteczne)

• Realizacja odpowiedzialności karnej za inny czyn wymaga odrębnej zgody

• Zgoda parlamentarzysty nie może dotyczyć ponoszenia odpowiedzialności za czyn mieszczący się w ramach immunitetu materialnego

• Po rozpatrzeniu sprawy komisja przedstawia Sejmowi sprawozdanie wraz z propozycją przyjęcia lub odrzucenia wniosku

• Sejm wyraża zgodę na pociągnięcie posła do odpowiedzialności karnej lub na jego zatrzymanie lub aresztowanie w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów (co najmniej 231 posłów musi być za wnioskiem)

• Nieuzyskanie wymaganej większości - podjęcie uchwały o niewyrażeniu zgody na pociągnięcie parlamentarzysty do odpowiedzialności karnej/niewyrażenie zgody na zatrzymanie lub aresztowanie deputowanego

• Wymóg uzyskania zgody Sejmu nie dotyczy wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu

• W czasie pozbawienia wolności nie wykonuje praw i obowiązków parlamentarzysty w rozumieniu ustawy i nie otrzymuje związanych z tym świadczeń 

• Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie wnioskodawcy uchwałę Sejmu albo oświadczenie posła, uchwała podlega ogłoszeniu w „Monitorze Polskim”

• Pociągnięcie do odpowiedzialności karnej nie oznacza ogólnego uchylenia immunitetu, jedynie oznacza przełamanie ujemnej przesłanki procesowej w ściśle określonym zakresie, a w pozostałym zakresie immunitet dalej funkcjonuje  

• Poseł, przeciwko któremu toczy się postępowanie karne wszczęte przed dniem jego wyboru, może wystąpić do Sejmu z wnioskiem o zażądanie przez izbę zawieszenia postępowania karnego do czasu wygaśnięcia mandatu (procedura toczy się analogicznie do uchylenia immunitetu formalnego - Sejm uchwałą podjętą większością ⅗ głosów, min. 276 posłów)

• Warunki niezbędne do wypełniania obowiązków oraz ochrony praw wynikających ze sprawowania mandatu określa ustawa (art. 106 Konstytucji), nie jest to materia regulaminowa 

Legitymacja

Marszałek Sejmu wydaje posłom, służy jako dokument potwierdzający sprawowanie mandatu poza terenem Sejmu

Sposoby organizacji posłów i senatorów

• Kluby - min. 15 posłów, odpowiednio min. 7 senatorów 

• Koła - min. 3 posłów, odpowiednio min. 3 senatorów

• Zespoły - formy samoorganizacji chronione w ramach ogólnej wolności zrzeszania się 

• Kluby i koła mogą tworzyć swoje biura, finansowane z budżetu państwa 

• Biura poselskie/poselsko-senatorskie - posłowie zobowiązani są zorganizować swoje biura w celu obsługi działalności w terenie, koszty prowadzenia biur pokrywane są z budżetu państwa, parlamentarzyści mogą zatrudniać w nich pracowników na czas nie dłuższy niż sprawowanie mandatu

• Działalność posła może być wspierana przez społecznych współpracowników

Prawa posła

• Prawo wyrażania swojego stanowiska 

• Prawo zgłaszania wniosków w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach Sejmu i jego organów

• Prawo wybierania i bycia wybranym do organów izby 

• Prawo do uzyskania od członków Rady Ministrów oraz przedstawicieli instytucji państwowych i samorządowych informacji i wyjaśnień w sprawach wynikających z wykonywania obowiązków poselskich

• Prawo żądać, jeżeli nie narusza dóbr osobistych innych osób, informacji i materiałów oraz wglądu w działalność organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, a także spółek z udziałem Skarbu Państwa oraz zakładów i przedsiębiorstw państwowych oraz samorządowych

• Prawo podjęcia interwencji w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego, w przedsiębiorstwie państwowym, organizacji społecznej, a także podmiotach gospodarczych dla załatwienia sprawy, którą wnosi we własnym imieniu albo w imieniu wyborców (podmioty są zobowiązane najpóźniej w ciągu 14 dni powiadomić posła o stanie rozpatrywania sprawy oraz o załatwieniu danej sprawy, kierownicy podmiotów są zobowiązani niezwłocznie przyjąć posła/udzielić mu informacji dotyczących sprawy)

• Prawo uczestniczenia w sesjach sejmików wojewódzkich, rad powiatów, rad gmin, właściwych dla okręgu wyborczego z którego został wybrany/ze względu na siedzibę jego biura, może wtedy też zgłaszać swoje uwagi i wnioski 

• Organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego są obowiązane udzielać posłom pomocy w wykonywaniu ich funkcji

• Kancelaria Sejmu ma zapewnić obsługę przy wykonywaniu przez nich obowiązków parlamentarnych

• Prawo do bezpłatnego przejazdu środkami publicznego transportu zbiorowego oraz przelotów w krajowym przewozie lotniczym, przejazdów środkami komunikacji miejskiej 

• Prawo do bezpłatnych druków sejmowych/kopert do prowadzenia korespondencji związanej z wykonywaniem mandatu bez uiszczania przez nich opłat pocztowych

• Prawo do świadczenia z tytułu ewentualnego wypadku przy wykonywaniu mandatu 

• Prawo do świadczeń zdrowotnych (też dla członków rodziny) oraz uprawnienia do korzystania z funduszu świadczeń socjalnych 

• Prawo do jednorazowej odprawy w wysokości 3 uposażeń (przy przejściu na emeryturę) oraz 1 uposażenia (przy przejściu na rentę) w trakcie trwania mandatu lub do 1 roku po jego wygaśnięciu 

• Prawo do odprawy parlamentarnej w związku z zakończeniem kadencji jeśli nie zostanie wybrany ponownie, w wysokości 3 uposażeń 

• W razie śmierci posła w czasie wykonywania mandatu lub w ciągu 3 miesięcy po jego wygaśnięciu rodzinie przysługuje odprawa pośmiertna

Dieta parlamentarna

ryczałtowy zwrot kosztów związanych z wydatkami poniesionymi w związku z wykonywaniem mandatu na terenie kraju, wynosi 25% wysokości wynagrodzenia podsekretarza stanu (wysokość tego wynagrodzenia to około 16 tys), wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych, przysługuje wszystkim deputowanym niezależne od statusu zawodowego  

Uposażenie poselskie

otrzymują je tylko ci posłowie, którzy korzystają z urlopu bezpłatnego, nie prowadzą działalności gospodarczej, nie pobierają renty, wynosi 80% wysokości wynagrodzenia podsekretarza stanu (wysokość tego wynagrodzenia to około 16 tys) + dodatki za pełnienie funkcji w izbie (np. przewodniczenie w komisji), dodatki max. 35% uposażenia

Zarobki posła

• Uposażenie + dodatki - wynagrodzenie ze stosunku pracy 

• Okres pobierania uposażenia traktuje się jako okres zatrudnienia zaliczany do stażu pracy

• Poseł na swój wniosek otrzymuje u prawodawcy urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu + 3 miesiące po jego wygaśnięciu 

• Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do 3 miesięcy po zakończeniu tego urlopu

• Jeżeli poseł nie skorzystał z prawa do urlopu bezpłatnego ma prawo do zwolnienia od pracy w celu wykonywania obowiązków poselskich

• Pracodawca, u którego poseł otrzymał urlop bezpłatny, jest obowiązany zatrudnić go po zakończeniu urlopu bezpłatnego na tym samym lub równorzędnym pod względem płacowym stanowisku pracy, z wynagrodzeniem, jakie deputowany otrzymywałby, gdyby nie skorzystał z tego urlopu

• Rozwiązanie stosunku pracy, zmiana warunków pracy/płacy w ciągu 2 lat po wygaśnięciu mandatu może nastąpić tylko za zgodą Prezydium Sejmu 

Prawo inicjatywy ustawodawczej

• Prawo inicjatywy ustawodawczej - projekt ustawy wniesiony przez legitymowany podmiot może być przedmiotem prac legislacyjnych tylko jeśli został złożony w tej samej kadencji (zasada dyskontynuacji prac parlamentu nie odnosi się do projektu ustawy pochodzącego od grupy obywateli)

• Podmioty mające prawo inicjatywy ustawodawczej

  • Posłowie (min. 15 posłów lub komisja sejmowa)

  • Senat 

  • Prezydent 

  • Rada Ministrów

  • Grupa min. 100 tyś obywateli

• Ustawa budżetowa, zmiana tej ustawy, ustawa o zaciąganiu długu publicznego, ustawa o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo (czyli ogólnie ustawa dotycząca finansów) - prawo inicjatywy ustawodawczej wyłącznie u RM

• RM, Senat, komisja sejmowa - realizacja prawa do inicjatywy ustawodawczej w formie uchwały 

• Prezydent - realizacja prawa do inicjatywy ustawodawczej w formie postanowienia (nie wymaga kontrasygnaty ze strony PRM)

• Posłowie - udzielają poparcia dla projektu ustawy przez jego podpisanie, mogą wycofać poparcie do 2 czytania, gdy poparcie spadnie poniżej 15 posłów projekt jest wycofany

Inicjatywa ustawodawcza 100 tyś obywateli

• Grupa 15 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu wszczyna przedsięwzięcie

• Muszą przygotować projekt ustawy wraz z jego uzasadnieniem oraz utworzyć komitet inicjatywy ustawodawczej

• Po zebraniu 1000 podpisów pełnomocnik komitetu składa zawiadomienie o powstaniu komitetu do Marszałka Sejmu

• Gdy zawiadomienie odpowiada warunkom ustawowym jest przyjęte

• Komitet wtedy uzyskuje osobowość prawną i zaczyna biec 3-miesięczny termin na zebranie pozostałych podpisów (nie jest tutaj dopuszczalne dokonywanie zmian w projekcie oaz w uzasadnieniu)

• Po zebraniu co najmniej 100 tys. podpisów poparcia obywateli mających prawo wybierania do Sejmu pełnomocnik wnosi do Sejmu projekt ustawy

• Uruchamiana jest procedura weryfikacyjna poprawności złożenia projektu 

• W przypadku wątpliwości co do prawidłowości złożenia wymaganej liczby podpisów MS w terminie nie później niż 14 dni od dnia wniesienia projektu zwraca się do PKW o ich weryfikację (PKW ma 21 dni na czynności sprawdzające)

  • Jeżeli liczba prawidłowo złożonych podpisów popierających projekt okaże się mniejsza niż wymagana, projekt został złożony po upływie 3-miesięcznego terminu bądź dokonano w nim zmian, Marszałek Sejmu odmówi nadania biegu projektowi ustawy

  • Od decyzji Marszałka Sejmu przysługuje środek odwoławczy do SN

Co gdy zgłoszenie komitetu odnośnie inicjatywy ustawodawczej zawiera wady?

• Gdy zgłoszenie zawiera wady MS zwraca się o ich usuniecie, a jak nie zostaną usunięte odmawia przyjęcia zawiadomienia

  • Od decyzji Marszałka Sejmu pełnomocnik komitetu może w terminie 14 dni złożyć skargę do SN (SN rozpatruje skargę w składzie 7 sędziów w terminie 30 dni)

  • Od postanowienia SN nie przysługuje dalszy środek prawny 

Procedura legislacyjna (ogólne zasady)

• Początkowanie ustaw (czyli uruchomienie procedury ustawodawczej) rozpoczyna się w Sejmie 

• Tylko Sejm uchwala ustawy (poza wyjątkami - art. 90 ust. 2 i art. 235 ust. 4) 

• Wymóg konstytucyjny trzech czytań (art. 119 ust. 1)

• Pierwsze czytanie nie musi odbywać się zawsze na posiedzeniu plenarnym izby, może być też prowadzone na posiedzeniu komisji sejmowej

Wstępna kontrola projektu (przed nadaniem biegu przez MS)

• Marszałek Sejmu przed skierowaniem projektu pod obrady - ma prawo uruchomienia procedury wstępnej kontroli projektu co do jego zgodności z prawem (w tym kontrola z prawem UE/podstawowymi zasadami techniki prawodawczej)

• Po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, MS może skierować projekt do Komisji Ustawodawczej w celu wyrażenia opinii

• Komisja może większością 3/5 głosów zaopiniować projekt jako niedopuszczalny (wtedy MS może nie nadać projektowi dalszego biegu, ale ma tu sferę uznania)

• Jeżeli MS zdecydował się na dalsze procedowanie z projektem, powinien poinformować izbę o treści opinii, jaką sformułowała komisja

Autopoprawka

poprawka zgłoszona przed pierwszym czytaniem przez wnioskodawcę projektu ustawy (poza grupą obywateli, gdzie nie przewiduje się takiej możliwości), ex lege modyfikuje pierwotny projekt 

Pierwsze czytanie

1. Kiedy pierwsze czytanie?

   1. Projekt pochodzący od obywateli - pierwsze czytanie w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia projektu do Sejmu albo rozstrzygnięcia SN

   2. A gdy jest zakończenie kadencji izby - w terminie 6 miesięcy od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu

   3. Inne projekty ustaw - regulamin nie określa wprost terminu, w którym miałoby się odbyć pierwsze czytanie innych projektów ustaw

2. Gdzie się odbywa?

   1. Może odbyć się na posiedzeniu plenarnym Sejmu lub posiedzeniu komisji sejmowej 

   2. ALE pierwsze czytanie projektów dotyczących najważniejszych kwestii w państwie (zmiany Konstytucji, ustaw budżetowych, podatkowych, wyborczych, ustroju organów władz publicznych, kodeksów) musi się odbyć na posiedzeniu plenarnym Sejmu

   3. Marszałek Sejmu może zdecydować że pierwsze czytanie innych projektów ustaw też musi się odbyć na posiedzeniu plenarnym mimo że w regulaminie określone jest coś innego 

3. Co obejmuje?

   1. Obejmuje: uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, debatę w sprawie ogólnych zasad projektu, pytania posłów, odpowiedzi wnioskodawcy

   2. Postępowanie legislacyjne może się tu zamknąć, jeżeli Sejm, w związku ze zgłoszonym wnioskiem, odrzuci projekt ustawy, w przeciwnym wypadku pierwsze czytanie kończy się skierowaniem projektu do jednej/więcej komisji 

4. Praca w Komisjach 

   1. Komisje (do których skierowano projekt ustawy) obradują nad projektem wspólnie, do szczegółowego rozpatrzenia projektu komisje mogą powołać podkomisję (w ich musi wchodzić min. 5 posłów)

   2. Każdy poseł może wziąć udział w posiedzeniu komisji oraz zgłosić uwagi lub propozycje poprawek

   3. Poprawki po ich ustnym zgłoszeniu na posiedzeniu komisji lub podkomisji przedstawia się na piśmie przewodniczącemu komisji

   4. Poprawki odrzucone przez komisje, na żądanie wnioskodawcy, zamieszcza się w sprawozdaniu jako wnioski mniejszości

   5. Efektem prac komisji jest sprawozdanie, przedstawia je na posiedzeniu Sejmu poseł wybrany ze składu komisji  

Drugie czytanie

1. Gdzie się odbywa?

   1. Tylko na posiedzeniu plenarnym Sejmu

2. Co obejmuje?

   1. Przedstawienie sprawozdania Komisji

   2. Przeprowadzenie debaty

   3. Zgłoszenie poprawek i wniosków 

3. Poprawki

   1. Prawo wnoszenia poprawek przysługuje na tym etapie: wnioskodawcy, Komisji do Spraw Petycji, grupie co najmniej 15 posłów, przewodniczącemu klubu lub koła, upoważnionemu przez niego wiceprzewodniczącemu oraz Radzie Ministrów

   2. W razie zgłoszenia w drugim czytaniu nowych poprawek i wniosków projekt ustawy kieruje się ponownie do komisji, które go wcześniej rozpatrywały, w celu przedstawienia przez nie dodatkowego sprawozdania albo sporządzenia poprawionego sprawozdania w formie tekstu jednolitego

   3. Do zakończenia 2. czytania - wnioskodawca może wycofać projekt ustawy, zamykając postępowanie legislacyjne

4. Komisje 

   1. Jeżeli komisja wniosła o odrzucenie projektu w całości, a Sejm tego wniosku nie przyjął, komisje muszą ponownie rozpatrzyć projekt i przedstawić nowe sprawozdanie

   2. Sejm może też bezpośrednio przejść do trzeciego czytania

Trzecie czytanie

1. Co obejmuje?

   1. Rozpatrzenie dodatkowego sprawozdania komisji 

   2. Gdy projekt nie został ponownie skierowany do komisji - przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania

2. Trzecie czytanie kończy się głosowaniem 

3. Jaki jest porządek głosowania?

   1. Najpierw głosuje się wniosek o odrzucenie projektu w całości (jeśli taki jest zgłoszony)

   2. Potem głosowane są poprawki do poszczególnych artykułów 

   3. W pierwszej kolejności głosuje się poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach (poprawki dalej idące)

   4. Na końcu głosuje się projekt w całości w brzmieniu zaproponowanym przez komisję ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek 

4. Ustawa została uchwalona zwykłą większością głosów, przy udziale co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, czyli z zachowaniem zwykłego kworum

Zgłaszanie poprawek

• Zgłaszane w trakcie rozpatrywania projektu, co do zasady w każdym momencie  

• Prawo zgłaszania poprawek - może wnioskodawca projektu, rząd, posłowie (art. 119 ust. 2)

• Co do zasady - im dalszy etap postępowania legislacyjnego, tym zakres modyfikacji projektu powinien być mniejszy

• Dopuszczalny zakres wnoszenia poprawek 

  • Szerokość poprawek - zakres spraw normowany przez projekt, większe ograniczenia co do tego  

  • Głębokość poprawek - warianty rozwiązań i szczegółowość normowania dalszego zagadnienia 

• Wnoszenie poprawek nie może doprowadzić do ukrytej formy zrealizowania inicjatywy ustawodawczej przez posłów, którym Konstytucja świadomie właśnie nie przyznała takiego prawa (bo jest w danym przypadku wyłączna inicjatywa ustawodawcza RM)

Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie w Sejmie poprawki, która nie była wcześniej przedmiotem prac komisji sejmowej

Reasumpcja głosowania

• Gdy wynik głosowania budzi uzasadnione wątpliwości 

• Wniosek w sprawie reasumpcji głosowania musi być zgłoszony przez grupę co najmniej 30 posłów, ale tylko w trakcie posiedzenia Sejmu, na którym odbyło się głosowanie

• Do Marszałka należy ocena dopuszczalności zgłoszenia wniosku w tej sprawie i uprawdopodobnienia zajścia sytuacji uzasadniającej reasumpcję

• O samej reasumpcji głosowania rozstrzyga Sejm zwykłą większością głosów (nawet jeśli dana uchwała doszła do skutku kwalifikowaną większością głosów) 

Sposób liczenia większości

• Kworum - minimalna liczba członków organu kolegialnego konieczna do podejmowania uchwał stanowiących wyraz woli danego organu państwa, w ramach Sejmu wynosi 230 posłów 

• Zwykła większość głosów - więcej osób musi opowiedzieć się „za” niż „przeciw”, głosy wstrzymujące się nie mają znaczenia co do kierunku rozstrzygnięcia, ale liczą się do uzyskania kworum 

• Bezwzględna większość głosów - za daną sprawą musi być więcej głosów za niż łącznie głosów przeciw i wstrzymujących się, głosy wstrzymujące dodają się do głosów przeciw

• Większość ustawowej liczby posłów - za danym rozstrzygnięciem musi się opowiedzieć taka liczba osób, która jest większa od połowy ogólnej liczby członków tego organu kolegialnego, nawet gdyby w danym momencie nie wszystkie mandaty były obsadzone, w przypadku Sejmu taka minimalna wartość wynosi 231 posłów 

• Kwalifikowana większość ⅗ lub ⅔ liczonych od zwykłego kworum/ustawowej liczby członków - większość ustala się analogicznie jak poprzednio 

Interwały czasowe w procedurze legislacyjnej

Co do zasady - nakaz zachowania interwałów czasowych między kolejnymi etapami postępowania (min. 7 dni)

W uzasadnionych przypadkach Sejm może skrócić postępowanie z projektami ustaw - może przystąpić do: pierwszego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów projektu ustawy; drugiego czytania niezwłocznie po zakończeniu pierwszego czytania bez odsyłania projektu do komisji; drugiego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów druku sprawozdania komisji

Procedura legislacyjna w Senacie

• Marszałek Sejmu zobowiązany jest przekazać ustawę (uchwaloną już przez Sejm) w celu przedstawienia przez Senat swojego stanowiska (art. 121)

• Senat ma na to 30 dni

• Najpierw ustawa przekazywana jest komisjom senackim, a potem staje się przedmiotem obrad izby

• Senat może - przyjąć ustawę w kształcie uchwalonym przez Sejm, wnieść do ustawy poprawki, odrzucić ustawę w całości 

• Bezczynność Senatu - jeżeli Senat nie podejmie odpowiedniej uchwały w ciągu 30 dni od przekazania mu ustawy uznaje się ją za przyjętą w brzmieniu uchwalonym przez Sejm 

• W przypadku bezczynności Senatu/przyjęcia ustawy przez Senat w całości jak Sejm - Marszałek Sejmu przekazuje ustawę Prezydentowi do podpisu (art. 122 ust. 1)

• Niesporny wydaje się pogląd, że Senat może wnosić poprawki wyłącznie do ustawy uchwalonej przez Sejm

• Marszałek Senatu przekazuje uchwałę izby drugiej Marszałkowi Sejmu

• Kiedy Senat podejmie uchwałę o odrzuceniu ustawy w całości albo wniesieniu do niej poprawki, Marszałek Sejmu kieruje tę uchwałę do komisji, które zajmowały się ustawą, gdy była projektem, komisje muszą przedstawić swoje stanowisko co do uchwały Senatu

• Niezależnie od rekomendacji komisji Sejm zawsze głosuje nad odrzuceniem uchwały Senatu

• Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo wnoszącą poprawkę uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością przy zwykłym kworum (art. 121 ust. 3 Konstytucji)

• Brak większości w Sejmie za odrzuceniem uchwały Senatu o odrzuceniu ustawy w całości zamknie postępowanie legislacyjne

• Po rozpatrzeniu poprawek Senatu do ustawy nie przeprowadza się kolejnego głosowania nad ustawą w brzmieniu wynikającym z pierwotnego głosowania w Sejmie i z przyjętych poprawek senackich, kończy się ten etap postępowania ustawodawczego 

• Konstytucja nie wyznacza Sejmowi terminu na rozpatrzenie uchwały Senatu

Podpis Prezydenta

• Po zakończeniu postępowania w Sejmie oraz w Senacie Marszałek Sejmu przedstawia prezydentowi ustawę do podpisu w wersji wynikającej z prac parlamentu (art. 122 ust. 1)

• Prezydent ma 21 dni na podpisanie ustawy

• Po podpisaniu ustawy Prezydent zarządza ogłoszenie jej w Dzienniku Ustaw (obie te czynności są robione obecnie w postaci elektronicznej)

• Po ogłoszeniu ustawa staje się częścią systemu prawa

Weto polityczne

• Prezydent może wystąpić do Sejmu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie ustawy

• Do wniosku musi dołączyć uzasadnienie

• Wniosek prezydenta Marszałek Sejmu kieruje do komisji, które zajmowały się tą ustawą

• Komisje przedstawiają Sejmowi swoje stanowisko

• Sejm głosuje nad ponownym uchwaleniem ustawy

• Jeżeli za tym opowie się min. ⅗ głosujących posłów dochodzi do ponownego uchwalenie ustawy 

  • Prezydent ma wtedy 7 dni na podpisanie i ogłoszenie ustawy 

• Bez takiej większości zamyka się postępowanie legislacyjne 

Wniosek do TK o prewencyjną ochronę konstytucyjności

• Rozpatruje wniosek TK w pełnym składzie orzekającym 

• Jednym wzorcem kontroli jest Konstytucja

• Gdy TK stwierdzi zgodność ustawy z Konstytucją - prezydent nie może odmówić podpisania ustawy i powinien ją podpisać w ciągu tylu dni ile mu zostało z 21, jakie upłynęły między otrzymaniem ustawy a złożeniem wniosku do TK

• Gdy TK stwierdzi niekonstytucyjność całej ustawy/części ustawy nierozerwalnie z nią związanych - prezydent musi odmówić jej podpisania co zamyka postępowanie legislacyjne

• Gdy TK uznaje za niezgodne poszczególne przepisy które nie są nierozerwalnie z nią związane (TK decyduje które przepisy są nieoderwalnie związane z ustawą)

  • Marszałek Sejmu kieruje pismo prezydenta do komisji, które wcześniej procedowały nad tą ustawą

  • Komisje przedstawiają w ciągu 14 dni swoje stanowisko co do celowości zwrócenia ustawy Sejmowi albo podpisania jej z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją

  • Ostateczna decyzja w tym zakresie należy do prezydenta, który może podpisać ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwrócić ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności

    • Usunięcie niezgodności - uchwalenie przez Sejm tekstu zmian przepisów które TK uznał za niezgodne z Konstytucją, ale z zachowaniem ich dotychczasowego zakresu przedmiotowego, w tym postępowaniu bierze udział Sejm i Senat

Pilna ścieżka ustawodawcza

• art. 123 Konstytucji 

• Najbardziej doniosłe kwestie wyłączono spod pilnej ścieżki legislacyjnej, w trybie pilnym nie mogą być uchwalone ustawy podatkowe, wyborcze, regulujące ustrój władz publicznych, kodeksy

• Kto decyduje o skorzystaniu z pilnej ścieżki ustawodawczej? Rada Ministrów

• Ścieżka taka może dotyczyć wyłącznie rządowych projektów ustaw 

• Nie oznacza to związania Sejmu żadnymi terminami co do uchwalenia ustawy

• Marszałek Sejmu ustala orientacyjny kalendarz prac izby, modyfikacji ulegają przepisy odnoszące się do terminów przewidzianych dla wykonania kolejnych czynności

• Senat ma 14 dni (a nie 30 dni), Prezydent ma 7 dni (nie 21 dni)

Tryb ustaw kodeksowych

• Nastawiony na wydłużenie całej procedury

• Marszałek Sejmu decyduje czy Sejm ma do czynienia z projektem kodeksu i czy projekt będzie procedowany zgodnie z rozwiązaniami regulaminowymi

• Regulamin wydłuża czas postępowania 

• Regulamin pozwala na powołanie komisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy, która może powołać stałe podkomisje i zespoły stałych ekspertów

• W tym trybie wniosek mniejszości musi uzyskać poparcie co najmniej 5 posłów, członków komisji nadzwyczajnej  

Tryb postępowania z projektami ustaw wykonujących prawo UE

• Nastawione na zapewnienie sprawności postępowania 

• O tym, czy dany projekt wykonuje prawo UE, w odniesieniu do własnego projektu wskazuje Rada Ministrów, a w innych przypadkach rozstrzyga Marszałek Sejmu

• Komisja rozpatrująca projekt ustawy ustala harmonogram prac nad nim

• Poprawkę do takiego projektu na posiedzeniu komisji może zgłosić grupa co najmniej 3 posłów, a nie indywidualny parlamentarzysta

Postępowanie uchwałodawcze Sejmu

• Odpowiada postępowaniu ustawodawczemu z pewnymi modyfikacjami

• Sejm realizując swoje zadania i kompetencje musi czynić to przez podejmowanie uchwał (sposób podjęcia czynności prawnej).

• Uchwały mogą mieć charakter normatywny (akty stanowienia prawa) oraz nienormatywny (akty stosowania prawa)

• Uchwalenie ustawy wymaga podjęcia uchwały przez Sejm 

• Regulamin (będący też uchwałą Sejmu) zna rozwiązania dotyczące uchwały w sprawie ustanowienia danego roku rokiem osoby albo wydarzenia, uchwały Sejmu związanej z członkostwem Polski w UE, uchwały w sprawie ustalenia liczby wicemarszałków czy uchwały w sprawie zmiany regulaminu Sejmu itd. 

• Konstytucja przewiduje dokonywanie rozstrzygnięć przez sam Sejm w sprawach jednostkowych (np. o samorozwiązaniu się – art. 98 ust. 3, o stanie wojny – art. 116 ust. 2, o wyrażeniu wotum nieufności rządowi – art. 158 itd.)

• We wszystkich powyższych przypadkach również Sejm musi podjąć uchwałę (o nienormatywnym charakterze), będącą formą wyrażenia stanowiska przez izbę

Procedura uchwałodawcza

• Projekt uchwały może zgłosić: Prezydium Sejmu, komisja sejmowa lub grupa co najmniej 15 posłów, uchwały rozpatrywane są w dwóch czytaniach 

• CO DO ZASADY Sejm podejmuje uchwały zwykłą większością głosów przy normalnym kworum wynoszącym co najmniej połowę ustawowej liczby posłów

• WYJĄTKI 

  • Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.(art. 90 ust. 2)

  • Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 235 ust. 4)

• Uchwały są ogłaszane w Monitorze Polskim, gdy dotyczą kategorii spraw wymienionych w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych LUB gdy inne ustawy bądź sama uchwała tak stanowią

• Uchwały Sejmu o charakterze normatywnym podlegają kognicji TK, uchwały nienormatywne nie mogą być przedmiotem kontroli sądu konstytucyjnego

Uchwała zmieniająca regulamin Sejmu - kto może być wnioskodawcami?

Wnioskodawcami może być:

• Prezydium Sejmu,

• Komisja Regulaminowa, Spraw Poselskich i Immunitetowych

• grupa co najmniej 15 posłów

uchwała ta rozpatrywana jest w 3 czytaniach

Uchwała w sprawie ustalenia liczby wicemarszałków - kto może być wnioskodawcami?

Może zgłosić grupa co najmniej 15 posłów i jest ona przyjmowana w jednym czytaniu

Uchwała w sprawie funkcjonowania w UE - kto może być wnioskodawcą?

Może inicjować Komisja do Spraw UE, grupa co najmniej 15 posłów, do tych projektów uchwał nie można zgłaszać poprawek

Funkcja kontrolna parlamentu

• Kontrola parlamentarna to NIE TO SAMO co w kontrola/nadzór w nauce prawa administracyjnego

• Kontrola w ścisłym znaczeniu - przeprowadzenie analizy stanu faktycznego i formułowanie na tej podstawie ocen działalności organu kontrolowanego

• Kontrola w szerszym znaczeniu - cały zakres kontroli w węższym rozumieniu wraz z możliwością formułowania na tej podstawie wniosków i postulatów ingerujących w działalność organu poddanego kontroli parlamentarne (prawo do uzyskiwania informacji + prawo wyrażania oceny + ewentualne korygowanie dotychczasowej działalności)

• Instrumenty kontroli parlamentarnej - mechanizmy przewidziane w prawie, które pozwalają parlamentowi w realizacji jego funkcji kontrolnej

• Podstawa prawna do realizacji działań kontrolnych - wyraźne normy konstytucyjne i ustawowe

• NIE MOGĄ kreować samodzielnych kompetencji kontrolnych względem podmiotów zewnętrznych - regulaminy izb, rozporządzenia, przepisy prawa nie będące źródłami prawa powszechnie obowiązującego

Kto jest adresatem funkcji kontrolnej Sejmu?

W świetle tego przepisu adresatem funkcji kontrolnej Sejmu wprost objęta została Rada Ministrów i kierowana przez nią administracja rządowa

Mechanizmy kontroli parlamentarnej

• Interpelacje i zapytania poselskie, pytania w sprawach bieżących 

• Działalność sejmowych komisji śledczych

• Kontrola realizowana przez NIK

• Autoryzacja budżetu państwa

• Procedura udzielania absolutorium z wykonania budżetu państwa

Interpelacja

• Regulamin podkreśla, że interpelacja ma dotyczyć spraw „o zasadniczym charakterze i odnoszących się do problemów związanych z polityką państwa”, brak takiego zastrzeżenia co do zapytania poselskiego

• Składa się na piśmie na ręce Marszałka Sejmu, on ją przesyła interpelowanemu

• Odpowiedź na interpelację jest udzielana w formie pisemnej nie później niż w terminie 21 dni od dnia otrzymania interpelacji

• W razie uznania odpowiedzi za niezadowalającą poseł może zwrócić się do Marszałka Sejmu o wystąpienie do interpelowanego z żądaniem dodatkowych wyjaśnień, z wnioskiem takim można wystąpić tylko raz, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania niezadowalającej odpowiedzi

Zapytania poselskie

Regulamin nie przewiduje możliwości żądania uzupełnienia odpowiedzi, ale w pozostałym zakresie postępowanie jest analogiczne jak przy interpelacji

Informacje bieżące

• Każdemu klubowi oraz grupie co najmniej 15 posłów przysługuje prawo złożenia wniosku o przedstawienie na posiedzeniu Sejmu informacji bieżącej przez członka Rady Ministrów

• Wniosek należy złożyć do godz. 21.00 dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia posiedzenia Sejmu

• Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, ustala, która ze zgłoszonych propozycji informacji zostaje uwzględniona i rozpatrzona na najbliższym posiedzeniu Sejmu

• Rozpatrzenie informacji na posiedzeniu - przedstawienie wniosku przez posła + udzielenie odpowiedzi przez przedstawiciela RM

• Przedstawienie wniosku ma trwać do 5 minut, odpowiedź – do 10 minut, a wypowiedź w dyskusji – do 2 minut

Pytanie w sprawach bieżących

• Zadawane są przez posłów ustnie na każdym posiedzeniu Sejmu, wymagają bezpośredniej odpowiedzi członka rządu

• Poseł musi poinformować uprzednio Marszałka Sejmu o ogólnej tematyce pytania i jego adresacie

• Zadanie pytania ma trwać 2 minuty, a odpowiedź – 6 minut

• Prezydium Sejmu ustala kolejność zadawania pytań

• Odpowiedzi udzielają ministrowie, a w wyjątkowych sytuacjach upoważnione osoby

• Punkt porządku dziennego ma obejmować rozpatrzenie nie więcej niż 11 pytań

• Nad pytaniami nie przeprowadza się dyskusji 

Dezyderat

• Zawiera postulat komisji w określonych sprawach

• Może być on skierowany do Rady Ministrów lub poszczególnych jej członków, Prezesa NIK, Prezesa NBP, Prokuratora Generalnego oraz Głównego Inspektora Pracy

• Uchwalone przez komisję dezyderaty przedstawiane są Marszałkowi Sejmu, który przesyła je adresatom

• Organ ma obowiązek ustosunkować się do dezyderatu i pisemnie powiadomić Marszałka Sejmu o swoim stanowisku w ciągu 30 dni

• Odpowiedzi na dezyderaty oraz informacje tych organów o przebiegu realizacji dezyderatów są rozpatrywane na posiedzeniach komisji 

• W razie nieotrzymania odpowiedzi w terminie lub uznania otrzymanej odpowiedzi za niezadowalającą komisja może ponowić dezyderat, przedłożyć Marszałkowi Sejmu wniosek o zwrócenie odpowiedzi jako niezadowalającej lub przedłożyć Sejmowi projekt odpowiedniej uchwały lub rezolucji

Opinia

• Zawiera stanowisko komisji w określonej sprawie

• Krąg podmiotów szerszy niż przy dezyderatach, obejmuje także inne centralne urzędy i instytucje państwowe

• Sposób procedowania analogiczny jak przy dezyderatach

• Komisja może zwrócić się do adresata opinii o przedstawienie stanowiska w sprawach podniesionych w opinii, jak również o informacje o przebiegu realizacji wniosków wynikających z tej opinii

Kontrole w terenie

• O wynikach kontroli komisja informuje Marszałka Sejmu, przedstawiając mu sprawozdanie

• Sprawozdanie to może być przedmiotem obrad Sejmu

Funkcja kreacyjna Sejmu

• Organy władzy wykonawczej - sejm bierze udział w procedurze powoływania Rady Ministrów, wybiera 3 członków Rady Polityki Pieniężnej, 2 członków KRRiTV, Prezesa NBP, Prezesa IPN i 5 członków Kolegium IPN, 3 członków Rady Mediów Narodowych oraz Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej

• Organy władzy sądowniczej - sejm wybiera 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków TS, 9 sędziów TK oraz 4 posłów-członków KRS i 15 sędziów zasiadających w tej Radzie

• Organy ochrony i kontroli prawa - sejm wybiera Prezesa NIK, RPO, RPDz, Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, 8 członków Komisji do spraw reprywatyzacji nieruchomości warszawskich, 3 członków Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15 oraz 7 członków PKW