Współczesne systemy polityczne

Reżim polityczny

środki i metowy wykonywania władzy państwowej

Demokracja skonsolidowana

wprowadzona w pełni

Demokracja nieskonsolidowana

ułomna, wprowadzona tylko po części

Kultura polityczna

kultura osobista rządzących

Cechy władzy w państwie

• polityczność (związek z konfliktami o podział dóbr)

• suwerenność (zwierzchność wew., niezależność zewnątrz)

• przymusowość egzekwowania prawa

• system organów

• terytorialność (podległość prawu w ramach granic)

Co zawiera Państwo? (Konwencja z Monte Video 1933)

Terytorium, ludność, rząd, uznanie międzynarodowe

Władza

rodzaj stosunku społecznego między władcą a podporządkowanym

Legitymizacja władzy

Przekonanie społeczne, że władzy jest upoważniona do rządzenia

Rodzaje władzy (Weber)

• tradycyjna - zwyczaje, często dziedziczna

• racjonalno-legalna - biurokracja, profesjonalizm osób na stanowiskach

• charyzmatyczna - cechy i osobowość jednostki, więź emocjonalna

Funkcje władzy

• integracyjna - koordynacja działań wokół wspólnych celów itd.

• dystrybucyjna - tworzenie zasad odnośnie dystrybucji dóbr

• strukturotwórcza - tworzenie form organizacyjnych do życia społecznego, politycznego etc

• ochronna - zapewnienie bezpieczeństwa państwu

System rządów (przykład)

Relacja między władzami państwa w związku z realizacją zasady podziału władz

• system parlamentarny, prezydencki lub semiprezydencki, zgromadzenie

Forma rządów (przykład)

relacje między głową państwa, parlamentem i rządem

• monarchia lub republika

system wyborczy (ordynacja)

przepisy nt. przeprowadzania wyborów, wyłaniania zwycięzców i podziału mandatów

System partyjny

układ partii i ugrupowań w parlamencie, normy regulujące relacje między nimi

Ustrój terytorialny

Podział państwa na jednostki terytorialne mające służyć sprawowaniu funkcji publicznej

Reżim polityczny - przykłady

• demokracja skonsolidowana i nieskonsolidowana

• szara strefa (poza obszarem regulowanym przez państwo, niekoniecznie nielegalne działania)

• autorytaryzm skonsolidowany i nieskonsolidowany

Demokracja bezpośrednia (Gdzie i jak?)

• Starożytna Grecja - podejmowanie decyzji na wiecach ludowych

• Szwajcaria - referenda federalne i lokalne

• potrzeba dojrzałego społeczeństwa obywatelskiego (populiści wrr)

Demokracja pośrednia

• przedstawicielska - decyzje podejmują przedstawiciele wybrani w wyborach

• politycy lepiej przygotowani do podejmowania decyzji niż obywatele, ale muszą dać pakiet obietnic a nie pojedyncze decyzje (mniej istotne)

modele demokracji (kto i jakie?)

Arend Lijphard

• większościowe - społeczeństwa homogeniczne, bezwzględne realizowanie programu politycznego większości parlamentarnej

• konsensualne - społeczeństwa pluralistyczne, branie pod uwagę zdania mniejszości przy podejmowaniu decyzji

Cechy demokracji

Pewne:

• rządy prawa i szanowanie konstytucji

• cykliczne, rywalizacyjne wybory

• Alternacja i trójpodział władzy oraz poszanowanie wszystkich praw człowieka pod znakiem zapytania

Konstytucja

Ustawa zasadnicza, mająca najwyższą moc prawną wśród wszystkich aktów prawnych w państwie

• reguluje zakres jej organów, prawa i obowiązki i obowiązki obywateli

• jej poszanowanie ważniejszym wyznacznikiem demokracji niż jej zawartość

Demokracja - cykliczne, rywalizacyjne wybory

• na określoną kadencję

• czynne i bierne prawo wyborcze

• wybory tajne i bezpośrednie

Alternacja władzy - przykłady demokracji z partią dominującą, długi okres sprawowania władzy

Partia Liberalno-Demokratyczna w Japonii, Chrześcijańska Demokracja we Włoszech

Prawa człowieka - podział

• obywatelskie

• społeczne - rodzinne, pracownicze

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

1966, prawo ogolnie do demokracji i zakaz dyskryminacji ze względu na konkretne rze

Trójpodział władzy

• Monteskiusz

• Przenikanie się wł. wykonawczej i ustawodawczej w większości demokracji

• konieczność niezależności władzy sądowniczej

Poliarchia (kto i cechy)

Robert Dahl

• ustrój demokratyczny - umożliwia realny udział obywateli w polityce

• pluralizm i inkluzywne obywatelstwo

• uczciwe, wolne i częste(!) wybory

• wolność słowa, mediów, zrzeszania się no dużo tej wolności

Demokracja liberalna

• rządy prawa, niezawisłe sądy

• poszanowanie praw człowieka

• swoboda opozycji

• polityczna równość jednostek

Indeks Demokracji

no generalnie jest i dobrze to wiedzieć

Junta wojskowa

• system, w którym wojskowi sprawują władzę

• zwykle w efekcie zamachu stanu

• np. Tajlandia, Mjanma lub Turcja

Konsocjacjonizm

• charakterystyczny w państwach wieloetnicznych

• łagodzenie konfliktów poprzez porozumienie ponad podziałami narodowościowymi

• promowanie tolerancji, ale odrzucanie wartości liberalnych

Merytokracja

• system polegający na wyborze rządzących według kompetencji

• tradycje konfucjańskie

• hierarchiczna struktura z teoretyczną równością szans awansu

• często przykrywka dla nepotyzmu

Teokracja

system, w którym władza jest sprawowana przez kapłanów reprezentujących wolę boską

• Iran

Cechy autorytaryzmu

• brak wyborów rywalizacyjnych

• brak odpowiedzialności politycznej przed obywatelami

• brak możliwości swobodnego kształtowania się opozycji politycznej

• wysoka koncentracja władzy w rękach partii dominującej

• autonomia aparatu represji

• łamanie praw człowieka

• pozbawienie parlamentu politycznego znaczenia

Autorytaryzm nieskonsolidowany

Ma jeszcze pozory opozycji i rywalizacyjnych wyborów i ograniczoną możliwość ekspresji zadowolenia społecznego

nagminne łamanie wolności mediów

Totalitaryzm

skrajna odmiana autorytaryzmu, masowe zbrodnie, system zagłady, masowa propaganda

wyraźne podłoże ideologiczne - faszyzm, nazizm, komunizm