Partia materiału 1 - literatura, mary's

Cyrkularny chatakter interakcji małżeńskich SHERWOOD I SCHERER - jakie są elementy

• uzgodnianie oczekiwań - jasne komunikowanie potrzeb

• jasność co do pełnienia ról - każdy wie co robi

• stabilizacja - przewidywalność, poczucie bezpieczeństwa

• brak realizacji oczekiwań - BUM a miałeś coś kurwa zrobic?????

cykl się powtarza (frustracja), albo punkt jeden uzgodnienie oczekiwań

PŁASZCZYŃski - szerokość i głębokość OTWARTOŚCI

• głębokość - jak bardzo osobiści mówimy do siebie o doświadczeniach

• szerokość - jak wiele tematów poruszamy

każdą relację da się gdzieś wciubić w ten trójkąt

style komunikacji a OTWARTOŚĆ partnerów - podział RYŚ

• konwencjonalny - unikanie konfliktów, niski poziom otwartości (brak relacji, ale uprzejmość)

• kontrolujący - podporządkowanie partnera, modyfikacja jego zachowań

• spekulatywny - nie wyrażamy bezpośrednio, odwołujemy się do innych kwestii

• w pełni otwarty - jak partnerski

najbardziej rozpoznawalna cecha nieszczęśliwych par to

cykl powtarzających się negatywnych zachowań

szczęśliwe pary są bardziej… w konflikcie. co tutaj znaczy komplementarność?

elastyczne, czyli szybciej wychodzą z tego cyklu odwzajemnionych zachowań negatywnych (niekoniecznie 50/50)

komplementarność - konflikty są prowadzone w podobnym stylu (on chce przejąć ster, ona się zgadza; ŹLE KIEDY obydwoje chcą wygrać i żadne się nie poddaje)

przymus (na otwarcie) → żądanie → wycofanie (nie ma komplementarności)

o co chodzi z konstruowaniem własnych interpretacji w związku?

• po prostu inaczej interpretujemy interakcje

• różnice = eskalacja - zniekształcenia w percepcji sytuacji

• gorzej, gdy:

  • jesteśmy blisko (więc nam się wydaje, że wiemy co on myśli)

• to rodzi negatywny afekt, stres, powtarzalność zniekształceń (on mówi - ona TŁUMACZYSZ SIĘ ZNOWU, JA WIEM LEPIEJ 😡)

Zniekształcenia w związkach - GOTTMAN

• niezadowoleni FACECI trafniej odczytywali komunikaty innych żon, niż swoich

• niezadowolone KOBIETY były lepiej rozumiane przez obcych mężczyzn niż swoich MĘŻÓW

  • konfirmowanie w przemocowych związakch (wzajemne zniekształcenia, narzucanie myśli, emocji)

Fincham i Bradbury - EGOCENTRYZM ATRYBUCYJNY

• kiedy każdy z partnerów twierdzi, że wniósł większy wkład w dane działanie POZYTYWNE lub NEGATYWNE niż postrzega to współmałżonek

• “ja tyle robię” → poczucie krzywdy, niedocenienia (mniejsza jakość i trwałość)

WEISS - Sentiment override (co to jest, jak się bada, jak działa w parach szczęśliwych a nieszczęśliwych)

• unieważnienie przez sentyment

  Oznacza, że ogólny klimat emocjonalny relacji wpływa na sposób interpretowania bieżących zachowań partnera.

  Czyli: to, co myślisz o swojej relacji → filtruje, jak widzisz to, co robi partner.

Gottman - attractors

👉 Attractor = stały wzorzec emocjonalnej i komunikacyjnej reakcji w relacji, który „przyciąga” parę z powrotem do tego samego schematu zachowania – bez względu na okoliczności.

1. Utrwalone wzorce afektywne (emocje dominujące w parze – np. pogarda vs czułość).

2. Styl rozwiązywania konfliktów (np. walka vs unikanie).

3. Dynamika połączenia vs oddzielenia (np. emocjonalna dostępność vs dystans).

Atrybucje a komunikacja niewerbalne - kluczowa rola

AFEKTU

• czyli wyrażanie emocji i przekazywanie informacji dotyczących relacji

• mniejsza satysfakcja - mniej trafnie odczytane

• pary szczęśliwe nawet w konflikcie stosunek 5:1 pozytywnych emocji

Positive a negative sentiment override

• Weiss stworzył pojęcie sentiment override, Gottman je zoperacjonalizował

• Positive Sentiment Override (PSO)

  • Gdy pozytywny klimat emocjonalny dominuje nad chwilowymi napięciami.

  • Partnerzy interpretują neutralne lub nawet lekko nieprzyjemne zachowania pozytywnie:

    • „Pewnie jest zmęczony” zamiast „znowu mnie ignoruje”.

    • „Nie odezwał się, ale może po prostu potrzebuje ciszy”.

  ➡ Dzięki PSO: para łatwiej się godzi, mniej się rani, ma „emocjonalny bufor”.

• Negative Sentiment Override (NSO)

  • Gdy negatywne przekonania o partnerze filtrują nawet neutralne zachowania.

  • Partnerzy widzą wrogość, lekceważenie, chłód tam, gdzie ich nie ma:

    • „Nie napisał, bo ma mnie gdzieś.”

    • „Znowu się spóźnił – specjalnie!”

  ➡ NSO prowadzi do eskalacji konfliktów, poczucia osamotnienia i defensywności.

GOTTMAN TO BADAŁ ZA POMOCĄ SPAFF

SPAFF Gottmana - co to, po co? JAK?

• integrowanie w trakcie interakcji płynących z głosu i cech fizycznych przekazu werbalnego

• SPAFF koduje emocje w czasie rzeczywistym – z dokładnością do sekundy – w trakcie analizy nagrań par.

  Każda wypowiedź, gest, mimika i ton głosu są oceniane pod kątem konkretnego afektu.

• po co?

  • opisanie emocjonalnego aspektu interakcji, również emocji 5:1

  • walidacja - potwierdzenie, że ludzie są w ogóle w relacji

  • nastawienie na więź (pozytywne attractory!)

• JAK?

  • zakładamy, że reakcja jaką widzimy to WYBÓR

  • widzimy schematy, role, w jakie wchodzą (i czemu?)

  • obserwowane zachowanie → styl zachowania w związku

CAUGHLIN i HUSTON - pary ze względu na antagonizm i afekt

💜 Typ relacji	Opis
Przyjazne pary	Dużo uczuć, mało antagonizmu. Czułość, harmonia, satysfakcja.
Burzowe pary	Dużo uczuć i dużo antagonizmu. Kłócą się, ale też kochają intensywnie.
Wrogie pary	Mało uczuć, dużo antagonizmu. Krytyka, frustracja, chłód.
Nijakie pary	Mało uczuć i mało konfliktu. Emocjonalna pustka, obojętność.

🔁 Mixed-blessing marriages – pary z wysokim poziomem emocji, ale „mieszanych”.

APOKALIPSA GOTTMANA

🐴 Krytyka (Criticism)

„Ty zawsze…” / „Ty nigdy…” / „Z tobą nie da się rozmawiać!”

• Atak na osobowość partnera, nie na konkretne zachowanie.

• Uderza w wartość drugiej osoby.

• Buduje klimat osądu, winy i obrony.

❌ zamiast: „Znowu nie wyrzuciłeś śmieci...”
✅ lepiej: „Prosiłam cię o wyniesienie śmieci, czy możesz to zrobić dziś?”

---

2. 🐴 Pogarda (Contempt)

„Serio? Ty myślisz, że to było mądre?” (z przewróceniem oczami)
„Jesteś żałosna.”

• Najgroźniejszy z jeźdźców. -

• Wyśmiewanie, lekceważenie, ironia, sarkazm, mimika obrzydzenia.

• Sygnalizuje brak szacunku i wyższość.

• Silnie koreluje z chorobami fizycznymi i rozpadem relacji.

---

3. 🐴 Obrona (Defensiveness)

„To nie ja!” / „Ale ty też zawsze…” / „Nie przesadzaj!”

• Reagowanie na krytykę przez zaprzeczanie, kontratak lub użalanie się nad sobą.

• Celem jest ochrona ego, ale w praktyce eskaluje konflikt.

• Partner czuje się niewysłuchany i zlekceważony.

---

4. 🐴 Wycofanie emocjonalne (Stonewalling)

(milczenie, unikanie kontaktu wzrokowego, wychodzenie z rozmowy)

• Fizyczne lub psychiczne zamknięcie się w sobie.

• Zwykle reakcja na przeciążenie emocjonalne („flooding”).

• Partner odbiera to jako obojętność lub karanie ciszą.

jeśli 4 występują, to na 100% rozwód w ciągu 4 lat

Strategie utrzymywania związku

• komunikacja

• metakomunikacja

• strategie prospołeczne

• ceremoniały

Neurotyczność jako predyktor funkcjonowania w związku romantycznym

• antagonistyczny klimat

• największy spadek zadowolenia ze związku

• PREDYKOR ROZWODU

Ekstrawersja jako predyktor w związku

• + satysfakcja i intymność

• - niestabilność

ugodowość predyktor w związku

• emocjonalna współzależność

• komunikacja

• satysfakcja i stabilność

sumienność w związjyu

• satysfakcja - dostosowana do rzeczywistych oczekiwań - sztywność, stagnacja

• stabilność

OnD w związkach

• satysfakcja gdy partner też

• satysfakcja seksualna

• mniej negatywnych interakcji

• - trwałość związku

osobowość wg wielkiej 5, a wybór partnera

• wpływ pośredni - oddziałuje na przejawiane zachowania, które DZIAŁAJĄ na jakość relacji

Efekt partnera - BOTWIN

wielka 5 a satysfakcja - jakie cechy

• ogólnie partnerzy, którzy mają pożądane społecznie cechy, przejawiają tendencję tworzenia szczęśliwszych i trwalszych małżeństw

• SATYSFAKCJA GDY

  • niska N

  • wysoka U

  • wysoka S

  • wysoka E

Co sprawia, że jestem osobą zadowoloną i zaangażowaną w zwiąku?

• sposób postrzegania związku (słabo kiedy N)

  • JEŚLI satysfakcja z różnych obszarów, dobra dynamika, niski konflikt → wtedy już RI mniej istotne

HIPOTEZA podobieństwa (Rostowski) a komplementarności

• PODOBIEŃSTWA

  • Endogenia - podobieństwo apsketów społeczno-kulturowych

  • Homogenia - podobieństwo cech psychicznych

  • U NAS WARTOŚĆ ENDOGENII MOŻE SPADAĆ

• Komplementarności

  • ważny etap związku i życia

  • średni wiek - lepiej nie być podobnym

  • podobieństwo ważniejsze na początku, później konflikty - lepiej się uzupełniać

  • badania sprzeczne

Czy podobieństwo jest aż takie ważne?

• NIE

• kluczowy jest poziom zmiennych, a nie samo podobieństwo

• zróżnicowane podobieństwo!

• deficyty empatii = destrukcja

Samoocena a związek

temperament a związek

• DO bodźców

  • społeczne nagrody

  • konstruktywne konflikty

  • poczucie bliskości

  • satysfkacja

• OD bodźców

  • negatywne reakcje kiedy niestabilnie

  • niekonstruktywne konflikty

Typologia VanLear i Koerner i Allen

Po co nam typologie

 typologie organizują naszą wiedzę na temat relacji, są niezależnymi zmiennymi oraz pomagają zrozumieć kryteria i granice generalizacji wniosków dotyczących tych relacji

Najczęstsze pomiary i ich wadyu

• poprzeczne - np. pary ALE CZY SĄ PODOBNE

• podłużne - ALE CZY KONTROLUJEMY WSZYSTKIE ZMIENNE

• pomiar retrospektywny - ALE ZNIEKSZTAŁCENIE

Model Stampa ma 7 głównych wymiarów, 17 komponentów. A 4 główne “kategorie”? OGÓŁEM TO PODEJŚCIE

• treść - komunikacja wchodzi w interakcję z obszarami i innymi komponentami z treścin

• forma - doświadczanie świata, przeżywanie stresu → klimat rodzinny

• przestrzeń - kontekt kulturowy, zewnętrzny

• czas - normatywne i nienormatywne zmiany w rodzinie

systemowe!!

Rusztowanie w związkach to

osobowość, emocje, spostrzeżenia → stabilność naszych związków i rodzin

EVELYN DUVAL - etapy

1. Małżeństwo bez dzieci

2. Rodziny wychowujące małe dzieci

3. Rodziny z dziećmi w wieku przedszkolnym

4. Rodziny z dziećmi w wieku szkolnym

5. Rodziny z nastolatkami

6. Rodziny jako instytucje wypuszczające dzieci w świat

7. Rodzice w wieku średnim/stadium opuszczonego gniazda

8. Starzejący się członkowie rodziny

Zakres komunikacji

• wąski - przekazywanie info

• szeroki:

  • diagnostyczność

  • dynamika

  • rola

  • stosunek emocjonalny nadawcy do treści i do odbiorcy

Jaki ma charakter komunikacja w rodzinie?

interakcyjny

mówię - jestem odbiorcą i nadawcą

Rodzinne wzorce komunikacji - co mówią? Na co mają wpływ?

• następstwa psychospołeczne

• sposób uczestniczenia w rzeczywistości

• podstawowe funkcje społeczne

• otwartość i jakość porozumiewania się

wpływ na:

• konflikty i co z nimi

• życie dzieci, ich związki

• obawy dzieci i ich kom. z innymi z rodziny

• zachowania społeczne → SAMOKONTROLA

• rodzinne nawyki/zwyczaje

KOORIENTACJA - 3 atrybuty → Wzorce Komunikacji Rodzinnej Mcleod i Chaffee

koorientacja - dwie osoby odnoszą się do jakiegoś obiektu i mają o nim jakieś postawy

• zgoda - ja i mama uważamy że film był fajny

• dokładność - czy ja uważam, że mama uważa, że film był fajny (dokładność jeśli tak uważa)

• kongruencja - uważam, że film był nudny, i wydaje mi się, że mama też tak uważa (!!)

KKMIP - komunikacja w bliskich związkach wymiary

• wsparcie - ogólne w różnych sferach życia (docenianie, zainteresowanie, aktywne rozwiązywanie problemów)

• zaangażowanie - zrozumienie, bliskość, poczucie ważności

• deprecjacja - agresja, dominacja, kontrola działań

Jakie pary wyróżnia Fitzpatrick?

• tradycyjne

• niezależne

• tworzone przez osoby separujące się

• mieszane

FITZPATRICK - pary tradycyjne

PARY TRADYCYJNE

- otwartość na komunikację, podkreślane są role, schematy zachowań, przyzwyczajenie do tego, zaczną konflikt, ale dojdą do porozumienia, jedna osoba bierze rolę za emocje, druga za inne itd.

- Cenią wartości konserwatywne, przejawiają konwencjonalne zachowania, cechuje ich współzależność i przeciętny poziom otwartości na współmałżonka, oraz angażowania się w małżeństwie konflikty

Fitzpatrick - pary niezależne

- - NIEZALEŻNE - “włoska para”, dużo emocji, gorące życie emocjonalne, bliskość duża, wspieranie się, prawo do wypowiadania swojego zdania, zgodność nie jest najważniejsza, zgoda na niezgodę, kochamy się bardzo i kłócimy równie bardzo i to okej!

- Cenią niekonwencjonalne wartości, jednak są w pewnym stopniu uzależnieni do siebie, przejawiają bardzo wysoką skłonność do angażowania s

Fitzpatrick - pary tworzone przez osoby separujące się

PARY TWORZONE PRZEZ OSOBY SEPARUJĄCE SIĘ - może być problem z jakością życia, zamiatanie pod dywan, unikanie konfliktu, osoby unikające przywiązaniowo, destruktywny aspekt autonomii, nie okazują emocji (było git, zgodni a to chuj, rozwód)

- cenią poczucie wolności, autonomii, unikają zarówno konfliktów jak i niechętnie ujawniają się przed partnerem

Fitzpatrick - pary mieszane

PARY MIESZANE - bo ludzie mieli różne związki, historia doświadczeń, gdzie powstają nieporozumienia (czy się nie mogą dogadać??)

- partnerzy przynależą do różnych z 3 typów zachowania się w związku, są to najczęściej separujący się mąż i tradycyjnie nastawiona żona

Fitzpatrick wymieniła 4 rodzaje par małżeńskich, ale są też orientacje w rodzinie - jakie?

• konwersacyjna - na ile otwarcie się rozmawia

• konformistyczna - na ile struktura jest sztywna

TO NIE JEST ZAWSZE ŹLE, KONTEKST

Podział Harwas-Napierały i Rostowskiej w zakresie podziału komunikacji

• partnerski styl - okazywanie wsparcia i zrozumienie, koordynacja 2 perspektyw, rozwój ale razem

• niepartnerski

  • egocentryczny - moje potrzeby naj!, agresywność, tylko mój przekaz

  • alocentryczny/altruistyczny - podporządkowanie się, moje uczucia 🥲

3 typy małżeństw wg Gottmana

1. 🟦 Małżeństwo konfliktowe (validators)

Charakterystyka:

• Partnerzy często się spierają, ale robią to z wzajemnym szacunkiem.

• Potrafią aktywnie słuchać, przyjmować punkt widzenia drugiej osoby.

• Ich dyskusje są emocjonalnie zaangażowane, ale konstruktywne.

Mocne strony:

• Dużo dialogu i głębokiego porozumienia.

• Konflikt jest okazją do rozwoju.

Ryzyko:

• Jeśli jedna strona przestaje walidować drugą – może pojawić się dystans.

---

2. 🟩 Małżeństwo unikające (avoiders)

Charakterystyka:

• Partnerzy rzadko wchodzą w konflikt – wolą unikać sporów.

• Skupiają się na wspólnych wartościach i zgodzie, minimalizują różnice.

• Konflikt uznają za niepotrzebny lub nieproduktywny.

Mocne strony:

• Mało napięcia i dramatów.

• Dobre współistnienie, jeśli obie strony akceptują ten styl.

Ryzyko:

• Unikanie trudnych tematów może prowadzić do narastających dystansów.

• Brak emocjonalnej głębi i rozwiązania „pod powierzchnią”.

---

3. 🟥 Małżeństwo wybuchowe (volatile)

Charakterystyka:

• Partnerzy są pełni emocji, pasji i intensywności.

• Kłótnie bywają gwałtowne, ale nie są niszczące – oboje mają silne osobowości.

• Konflikt to dla nich forma bliskości i pobudzenia.

Mocne strony:

• Dużo energii i namiętności.

• Szybka regeneracja po kłótni.

Ryzyko:

• Związek może być męczący, jeśli nie ma równowagi między konfliktem a ciepłem.

• Uwaga: to nie to samo, co toksyczny związek – tu mimo kłótni jest więź.

---

🧩 Wniosek Gottmana:

Nie chodzi o to, czy para się kłóci, czy nie, ale jak sobie radzi ze swoimi emocjami i różnicami. Klucz to zrównoważenie negatywności i pozytywności w relacji (tzw. złoty stosunek 5:1 – pięć pozytywnych interakcji na jedną negatywną).

Rostowska - modele dobrej komunikacji, zarządzania, zmiennej

• dobra komunikacja: otwartość, dyskusja, stereotypowość, regularność - RODZINY ZGODNE

• dobre zarządzanie - unikanie konfliktu, zamiatanie pod dywan, stereotypowe sposoby interakcji, uczuciowość - OCHRANIAJĄCE

• zmienny - konflikty, dużo uniesień, nie ma nudy, rutyny, highs n lows, rywalizacja - PLURALISTYCZNE

MARKS - 7 systemów związków o różnej jakości: romantyczna fuzja, zależność-dystansowanie się, separowanie się, zrównoważone-powiązane, powiązanie skoncentrowane na relacji, skoncentrowane na rodzinie, rozluźnione więzy

• romantyczna fuzja - w skrócie ci z LNL

• zależność-dystans - taniec przywiązaniowe lękowo-unikający

• separowanie się - jesteśmy tylko na papierze

• zrównoważone-powiązane - idealny, zdrowy

• relacje - te pary co ciągle jeżdża na warsztatu

• rodzina - młodzi rodzice

• rozluźnione więzy - małżeństwo z długim stażem

GODOROWSKI - związek partnerski, typu dąb i bluszcz, “małżeństwo zapaśników”, niezależne

• partnerski - równość, wspólność, kompromis

• dąb i bluszcz - jeden dominuje, drugi się podporządkowuje

• zapaśnicy - konflikt, napięcie, walka

• niezależne - obok siebie, ale nie razem, prywatność

Co to symbiotyczne więzi

• Proces separacji dziecka od rodziców jest blokowany lub karany z powodu ich lęku.

• Dziecko jest wzmacniane w tendencji do odwzajemniania emocji, co prowadzi do emocjonalnej fuzji.

• Rodzice (często nieświadomie) dążą do stopienia się z dzieckiem.

• Dziecko nie może się zindywidualizować, jeśli nie doświadczy bezpiecznego wsparcia w relacji z opiekunem.

Konekwencje dla dorosłych z symbiotycznymi więziami

• Trudności z separacją i tworzeniem granic.

• Ograniczona świadomość własnych potrzeb i pragnień.

• Trudność w osiąganiu autonomii, emocjonalna zależność od innych (głównie rodziców).

• Brak uczenia się przez doświadczenie – samodzielność była karana.

• Rozwój "fałszywego ja" – strategia przystosowania się do oczekiwań otoczenia.

• Brak granic „ja” → skrajna empatia + silna wrażliwość na sygnały odrzucenia.

• Brak asertywności, poczucie winy przy próbach odseparowania się.

Podstawy teoretyczne symbiotycznych wiezi

🔸 Mahler – Faza symbiotyczna

• Dziecko i opiekun funkcjonują jak jedno.

• Separacja–indywidualizacja umożliwia rozwój osobowości.

• Wsparcie matki jest niezbędne, by dziecko mogło się odróżnić i zbudować tożsamość.

🔸 Duvall – rozwój rodziny

• Jeśli przebiega prawidłowo, rodzina przechodzi etapy i umożliwia autonomiczny rozwój każdego członka.

🔸 Butler, Wojciszke, Johnson

• Genderowe i społeczne aspekty fuzji.

• Rozszerzenie „ja” o innych ludzi (asymilacja) prowadzi do zaniku granic.

Objawy w relacjach a symbiotyczne więzi

Objawy relacyjne u osób dorosłych

• Trudność w rozpoznawaniu własnych emocji.

• „Zarażanie się” cudzymi stanami emocjonalnymi (brak perspektywy obserwatora).

• Niezaspokajanie własnych potrzeb – działanie z pozycji zaniku ja.

• Tendencje:

  • całkowite zlanie się z partnerem (brak odrębności),

  • skrajne unikanie (lęk przed stopieniem się).

• Dwa style relacyjne: nadmierna dominacja lub skrajna uległość.

Komponenty SBQ - Symbiotic Bond Questionnaire

1. SUPPRESSING – tłumienie siebie

   • Podporządkowanie, unikanie emocji i potrzeb.

   • Lęk przed konfliktem i odrzuceniem.

2. MERGING – fuzja z partnerem

   • Całkowite dostosowywanie się.

   • Silna potrzeba emocjonalnego stopienia.

3. COGNITIVE OVERSENSITIVENESS – przeczulona reakcja na ocenę

   • Lęk przed oceną → obawa przed odrzuceniem.

4. EMOTIONAL OVERSENSITIVENESS – przeczulona reakcja emocjonalna

   • Nadmierna reakcja na emocje innych.

Symbiotyczne więzi a style przywiązania

• SUPPRESSING i COGNITIVE OVERSENSITIVENESS → związane z niepewnymi stylami przywiązania.

• MERGING i EMOTIONAL OVERSENSITIVENESS → powiązane z bezpiecznym stylem, ale też MERGING z lękowo-ambiwalentnym (– z unikającym).

Empatia a symbiotyczne więzi

• SUPPRESSING i COGNITIVE → + Personal distress (dyskomfort osobisty).

• EMOTIONAL → + Empathic concern, perspective taking.

• MERGING (u mężczyzn):

  • • Empathic concern

    • – Personal distress

Definicja Davisa empatii

• empatyczną troskę (empathic concern) – tendencję do odczuwania i wyrażania współczucia, troski i opiekuńczości wobec innych w potrzebie 

• dyskomfort osobisty (personal distress) – tendencję do doświadczania negatywnych emocji skoncentrowanych na sobie w odpowiedzi na cierpienie innych, związanych z fizjologicznym i emocjonalnym przeciążeniem.

• komponenty poznawcze empatii ogólnej to:

  • przyjmowanie perspektywy (perspective taking) – tendencja zorientowana na innych, polegająca na przyjmowaniu ich punktu widzenia w codziennych sytuacjach społecznych (często badana w kontekście relacji),

  • fantazja (fantasy) – tendencja do wyobrażeniowego wcielania się w sytuacje postaci fikcyjnych, rzadziej analizowana w kontekście bliskich relacji.

Co to empatia diadyczna

• EMPATIA DIADYCZNA - Peloquin i Lafontaine (2010), to zespół indywidualnych tendencji empatycznych wyrażanych w kontekście romantycznych związków.

Kontekst relacji intymnej może wpływać na rozwój empatycznych tendencji partnerów ze względu na wspólne przeżywanie problemów i wyzwań życiowych (Peloquin & Lafontaine, 2010), co podkreśla rolę orientacji na drugą osobę w badaniach nad empatią w związkach.

Co przewiduje empatia diadyczna, czego jest predyktorem/

• przewiduje satysfakcję z relacji, w tym satysfakcję seksualną, dostosowanie do związku i jego jakość – również w tak wymagającym czasie, jakim jest przejście do rodzicielstwa 

• Ten typ empatii wiąże się z zachowaniami i reakcjami, które podnoszą jakość relacji intymnych, np. synchronią pozytywnych interakcji między partnerami

Teoria wzorców komunikacji rodzinnej - co to?

• KOERNER i FITZPATRICK 

• Co to? 

  • Teoria wzorców komunikacji rodzinnej - komunikacja w rodzinie wynika z procesów interpersonalnych (w jednostce) jak i interpersonalnych (między osobami) 

    • Ważne są poznawcze schematy relacyjne i zachowania komunikacyjne

Teoria pod teorią RFCP (wzorce rodzinne)

• TEORIA - od McLeoda i Chaffe, którzy analizowali mass media (jak rodziny tworzą i podzielają społeczną rzeczywistość, czyli jak rodzice socjalizują dzieci do przetwarzania treści poza rodziną w pewien sposób)

  • Koorientacja - wspólna uwaga i ocena obiektu przez więcej niż jedną osobę (np. filmu) - mam swoją ocenę, i oceniam “postrzeganie” tego samego obiektu przed drugą osobę

    • Zgoda (agreement) – dwie osoby mają takie same oceny.

    • Dokładność (accuracy) – zgodność między tym, co myślimy, że myśli druga osoba, a tym, co ona naprawdę myśli.

    • Zgodność poznawcza (congruence) – zgodność między własną oceną a tym, co myślimy, że myśli druga osoba.

    • Rodziny mogą osiągać zgodę na dwa sposoby:

      • Socio-orientacja – dostosowanie się do innych (opinia mamy → moja opinia)

Concept-orientacja – wspólna analiza i dyskusja nad znaczeniem obiektów (ustalamy wspólnie)

Wymiary komunikacji w rodzinach (Fitzpatrick - orientacje)

• ORIENTACJA NA ROZMOWĘ 

  • Określa, jak bardzo członkowie rodziny swobodnie dzielą się myślami, uczuciami i decyzjami.

  • Wysoka orientacja: otwartość, długie rozmowy, dzielenie się codziennością.

  • Niska orientacja: rzadkie rozmowy, ograniczona liczba tematów, mniej prywatności.

• ORIENTACJA NA KONFORMIZM 

  • Mierzy, jak bardzo rodzina promuje jednolitość poglądów i posłuszeństwo.

  • Wysoka orientacja: hierarchia, podporządkowanie, wspólne wartości.

  • Niska orientacja: indywidualizm, równość, różnorodność opinii.

4 typologie rodzic wg Fitzpatrick

1. Rodzina zgodna (wysoka rozmowa + wysoki konformizm) → pary TRADYCYJNE

• Dużo rozmów, ale finalna decyzja należy do rodziców.

• Dzieci uczą się wyrażać siebie, ale też podporządkowują się wartościom rodziny.

• Konflikty są rozwiązywane poprzez dialog.

• minus - jeśli ktoś się nie zgadza, ups wykluczony

2. Rodzina pluralistyczna (wysoka rozmowa + niski konformizm) → NIEZALEŻNE

• Swobodne dyskusje, dzieci biorą udział w decyzjach.

• Brak nacisku na zgodę, otwartość na różnice.

• Dzieci uczą się niezależności i komunikacji.

• argumenty nad pozycję

• minus- ryzyko parentyfikacji

• Rodzina ochraniająca (niska rozmowa + wysoki konformizm) → SEPARUJĄCE

  • Władza rodzicielska, brak wyjaśniania decyzji.

  • Mało rozmów, brak praktyki w rozwiązywaniu konfliktów.

  • Dzieci uczą się nie ufać własnym decyzjom.

  • podkreślanie hierarchii

• Rodzina laissez-faire (niska rozmowa + niski konformizm) → MIESZANE

  • Mało interakcji, niewielkie zainteresowanie dziećmi.

  • Emocjonalny dystans, brak zaangażowania.

  • Dzieci są pozostawione same sobie, ale nie otrzymują wsparcia.

  • problem z potrzebą AFILIACJI

Pionowe przegrupowanie - dlaczego?

Pogodzenie nowej roli z już istniejącymi, szczególnie w subsystemie rodziców.

Asymilacja nowej tożsamości i akomodacja (reorganizacja w innych), by dodać nową rolę

Co się dzieje dla systemu rodziców po narodzinach dziecka?

• role płciowe ulegają stereotypizacji

• obraz siebie kształtuje się odmiennie u obojga płci

• grawitacja w kierunku tradycji

• Zostanie rodzicem → wzmaga wpływ stereotypów płciowych w zachowaniu pary; tradycjonalne poglądy dotyczące ról rodzinnych (czynniki biologiczne i społeczne)

Psychologiczne zaangażowanie w rodzicielstwo

• Zakłada rozwój możliwego JA jako rodzica - wiedza o sobie samym, czynniki motywacyjne, emocjonalne, dotyczące wyobrażeń o sobie w przyszłości 

• Termin „możliwe rodzicielskie ja” (possible parental self) może oddawać zmiany w definicji siebie, które zachodzą w związku z pełnieniem roli rodzica 

  • Proces ten jest najbardziej widoczny w okresie oczekiwania na narodziny dziecka, choć może rozpocząć się na różnych etapach życia.

• Pożądane możliwe ja odzwierciedla cele i oczekiwania związane z rolą rodzica, które każda osoba chciałaby spełnić, i ma kluczowe znaczenie w tej fazie życia i przejściu rodzinnym

Kluczowe dla adaptacji do roli rodzica jest

Zmiany w centralności ról mogą być kluczowym elementem adaptacji do roli rodzica, ponieważ odzwierciedlają one proces samookreślenia się, zaangażowania i nadania wartości danej sferze życia (Martire, Stephens & Townsend, 2000). W tym ujęciu, zmiany te wyrażają definiowanie siebie jako rodzica w kontekście dotychczasowych ról prywatnych i zawodowych (Cowan & Cowan, 2003).

Adaptacja do macierzyństwa jako proces - KOBIETA

• określanie siebie w roli

• wymaga stworzenia nowej tożsamości matki (wpływ na obraz siebie)

• zmiany w kobiecym ja fizycznym, psychicznym, społecznym

• ważne relacje z matką - wsparcie, przejście do macierzyństwa łączy się z relacyjnym myśleniem

• nabywanie tożsamości już w ciąży i wiąże się ze zmianami w postrzeganiu ciała

• wewnętrzny proces reorganizacji ról życiowych

Adaptacja do OJCOSTWA jako proces

• Rola ojcowska kształtowana jest przez 

  • czynniki indywidualne (zwłaszcza znaczenie roli ojca dla tożsamości mężczyzny) 

  • interpersonalne (przede wszystkim więź z partnerką) 

• Oddziaływanie zadowolenia ze związku ze współmałżonkiem na więzi z dzieckiem jest silniejsze w przypadku mężczyzn niż wśród kobiet 

• Młodzi ojcowie tworzą swoją rodzicielską tożsamość i rozwijają relacje z dzieckiem w oparciu o związek z partnerką

  • u kobiety nie! Jak coś się wali w związku to w macierzyństwie nie wali się 

  • faceci mają ojcostwo i rodzicielstwo związane w jedno 

• Tożsamość mężczyzny oparta na roli ojca → zaangażowanie ojca → dobrostan dziecka 

Adaptacja pary jako proces - TWENGE i 4 możliwe modele interpretacji spadku satysfakcji z małżeństwa

• konflikt roli - tradycyjność ról, najbardziej: pary nieszablonowe, matki o wyższym statusie ekonomicznym i z sukcesami zawodowymi

• ograniczania wolności - ograniczania realizacji indywidualnych potrzeb → matki

• brak satysfakcji seksualnej - mężczyźni, wyżej wartościujący ten obszar relacji

• kosztów finansowych - stres z ekonomicznym funkcjonowaniem rodziny → mężczyźni, bo muszą dostarczyć dobra finansowe

które z modeli TWENGE dot. mniejszej satysfakcji po urodzeniu dziecka najczęściej są widoczne/

1. konflikt roli

2. ograniczania wolności

najczęściej rzutują na relacje

COWAN I COWAN - jeśli para…

źle  funkcjonuje to dziecko nie uratuje związku 

• małżeńska satysfakcja młodych rodziców nie spada z wyżyn szczęśliwości w otchłań rozpaczy. Przeciętny spadek jest niewielki, ale potwierdzony w kolejnych badaniach 

na czym jest oparte dojrzałe rodzicielstwo? zdrowa współzależność. GENERATYWNOŚĆ (biologiczna)

• przyjmowanie cudzej perspektywy, współodczuwanie i przejawianie zachowań opiekuńczych

• nastawienie na otaczanie innych troską (też przyszłe pokolenia) ZALEŻNOŚĆ - NIEZALEŻNOŚĆ - WSPÓŁZALEŻNOŚĆ

• wczesna dorosłość - bliskie relacje przy zachowaniu wzajemnej niezależności

• GENERATYWNOŚĆ - czyli poczucie sensu, chęć bycia potrzebnym

  • sprawczość - spadkobierca

  • wspólnotowość - relacje niehierarchiczne

• generatywność umożliwia ADAPTACJĘ PSYCHOSPOŁECZNĄ

Co to responsywność rodzicielska?

Co pomaga rodzicowi zareagować zgodnie z potrzebami dziecka? Co przeszkadza?

• reakcje zorientowane na JEGO potrzeby, empatia i przyjęcie perspektywy

• zorientowanie na własne potrzeby - wzrost ich znaczenia, zbytnie pobudzenie, nieadekwatna reakcja na potrzeby dziecka (silne reakcje, wycofanie z sytuacji)

Jakie reakcje rodziców mogą świadczyć o responsywności - klasyfikacja.

Korzyści dla dziecka z responsywności rodzica

• wpływ na otoczenie, kontrolowanie położenia, zaufanie do opiekuna

• POCZUCIE, ŻE EMOCJE SĄ WARTE UWAGI = samo jest warte uwagi

• indywidualność i uczenie się samoregulacji

• mniejsza drażliwość

• prawidłowe wzorce relacji społecznych (rozumie jak działa świat, czego oczekuje, realizowanie potrzeb własnych)

• optymalny poziom pobudzenia (większa tolerancja na nieprzyjemne bodźce)

• MATKA - rozwój MOWY i PSYCHOSPOŁECZNY

Predyktory responsywności u dzieci - cechy i praktyki rodzicielskie

• responsywność - radzenie sobie z negatywnymi emocjami (dojrzałe relacje)

• EISENBERG - socjalizacja regulacji emocji, czyli dziecko uczy się zwracać uwagę na cudzą sytuacje i emocje, kontrolować własne. RODZIC NIE ZAMIANA NEGATYWNYCH EMOCJI POD DYWAN.

• Temperament - ROTHBARD czyli wytężona kontrola modyfikująca wysoką reaktywność emocjonalną (negatywną i pozytywną)

• rozwój społeczny - rozumowanie moralne, sumienność, rezyliencja

Responsywność rodziecielska dzieli się na

• wiem kiedy

• rozumiem to prawidłowo

• uspokajam prawidłowo

• robię to szybko

Dwa podejścia w mierzeniu responsywności rodzielskiej

• mikroanalityczny “małe odpowiedzi”

• makroanalityczny “duże odpowiedzi”

opisz podejście MIKROANALITYCZNE

• obserwacja chwila po chwili

• REAKCJE BEZ KONTEKSTU

• INTUICYJNE REAKCJE

• dopasowanie AFEKTU i UWAGI

• jak bardzo reakcje są skorelowane z wcześniejszymi reakcjami obojga partnerów reakcji

opisz podejście MAKROANALITYCZNE

• BARDZIEJ NAS INTERERE

• KONTEKST - całościowy, holistyczny “tak, to mój nos!!”

• szerszy zakres treści, ocena ich znaczenia i poprawności

• KULTUA, PRZEKAZY, ZWYCZAJE

Skala Wrażliwości AINSWORTH

• obserwacyjna ocena poziomi wrażliwości rodzielskiej w naturalnej sytuacji opieki nad dzieckiem

• swobodna zabawa, jak i struktura

• z nagrania również

• 9 - bardzo wrażliwy

  • przygotowany

  • odpowiada szybko i adekwatnie

  • wczuwa się

  • własne potrzeby nie są najważniejsze

  • subtelne sygnały

  • nie wszystkie wymagania!

• 1 - niewrażliwy

  • własne potrzeby

  • przypadkowa responsywność

  • reaguje gdy intensywne

  • zniekształca znaczenie

  • reaguje niewłaściwie

Rodzic responsywny jest

• dostępny emocjonalnie

• ufny wobec możliwości swoich

• punkt widzenia dziecka

• koncentracja na dziecku

REAKCJE NA PŁACZ DZIECKA - główny wniosek

Ludzie, którzy mieli większe poczucie samoskuteczności w przypadku intensywnego płaczu i skupienie na dziecku, jeśli niskie poczucie, to na sobie

skupienie na sobie - niska samoskuteczność w przyapdku silnego płaczu

skupienie na dziecku - wysoka samoskuteczność

Krótko o obserwacji responsywności rodzic - dziecko

• wrażliwość rodzicielska, reakcje na oznaki stresu, synchroniczność wzajemnych reakcji, zaburzenia w komunikacji, reagowanie dziecka na opiekuna 

• obserwaujemy nie tylkjo opiekuna ale i dziecko. Niemowlę musi wysyłać jasne sygnały dotyczące własnych potrzeb; odpowiadać na reakcje opiekuna - nie jest jedynie pasywnym odbiorcą komunikatów opiekuna 

• relacja dwukierunkowa; komunikowanie emocji - komunikaty emocjonalne płynące od jednego partnera interakcji zmieniają i kształtują emocjonalne komunikaty od drugiego partnera komunikacji 

• odpowiedzialnością opiekuna jest zarządzanie interakcją i dostosowywanie własnych zachowań tak, aby stworzyła się relacja współzależności 

Co wpływa na jakość odpowiedzi rodzina na płacz?

• Reakcja emocjonalna rodzica: wpływa na szybkość, adekwatność i skuteczność reakcji opiekuńczej.

• Rodzicielska responsywność (czyli trafna, czuła i szybka odpowiedź) to podstawa bezpiecznego przywiązania i zdrowia emocjonalnego dziecka.

Dwa typy reakcji rodziców na płacz dziecka i z czego wynikają

🧩 Dwa typy emocjonalnych reakcji na płacz:

Dziecko-zorientowane	Rodzic-zorientowane
Współczucie, empatia, zrozumienie	Lęk, złość, irytacja, bezradność, rozbawienie
Motywują do opieki i bliskości	Skłaniają do wycofania się lub dystansu

➡ Reakcje rodzic-zorientowane są często efektem niskiej tolerancji na dyskomfort wywoływany przez płacz dziecka.

Emocje rodzica jako regulator zachowania w reakcji na płacz

• Emocje rodzica wpływają na interpretację płaczu (czy dziecko czegoś potrzebuje, czy "manipuluje", czy sobie poradzi).

• Reakcje emocjonalne mogą też automatycznie wpływać na działanie – np. frustracja może prowadzić do ignorowania lub przerywania kontaktu z dzieckiem.

Rola empatii w reakcji na płacz dziecka

• Wysoka empatia = wyższa skłonność do reagowania współczuciem.

• Niska empatia lub dystres osobisty (czyli zbyt silne emocjonalne pobudzenie w odpowiedzi na cudze cierpienie) → większa skłonność do reakcji rodzic-zorientowanych.

5 skal modelu SER-PD

1. Współczucie – ciepłe, opiekuńcze emocje skierowane do dziecka.

2. Empatia – zdolność do wczuwania się w stan emocjonalny dziecka.

dwa wyżej korelują z CIEPŁEM RODZICIELSKIM

1. Lęk – obawa, że coś jest nie tak lub że nie poradzę sobie jako rodzic.

2. Złość/frustracja – poczucie bezradności, irytacja płaczem.

3. Rozbawienie – traktowanie płaczu jako czegoś „zabawnego” lub mniej poważnego.

KORELUJĄ Z TRUDNOŚCIAMI RODZICIELSKIMI

Doświadczenie rodzicielskie a reakcja na płacz

• Rodzice z większym doświadczeniem (więcej dzieci, dłuższy czas rodzicielstwa) częściej reagują empatią i współczuciem, a rzadziej złością czy rozbawieniem.

• Młodsi rodzice i ci z większym stresem – częściej reagują emocjami rodzic-zorientowanymi.

Co się dzieje z tożsamością ojca po urodzeniu dziecka?

• Wchodzenie w rolę ojca jest ściśle związane z relacją z matką dziecka (Genesoni & Tallandini, 2009; Tremblay & Pierce, 2011).
  
  

• Mężczyźni często nie są społecznie przygotowani do roli ojca i polegają na partnerce jako przewodniczce (Genesoni & Tallandini, 2009).
  
  

• Rola zawodowa nie traci na znaczeniu po narodzinach dziecka – wręcz przeciwnie, zyskuje. To odzwierciedla stereotyp ojca jako żywiciela rodziny (Henwood & Procter, 2003).
  
  

• Dla mężczyzn aktywność zawodowa może być sposobem wyrażania troski o rodzinę i przywracania poczucia sprawczości (Fillo i in., 2015).

Kto przywiązuje większą wagę do roli rodzica w wyobrażeniach o przyszłosci?

kobiety!

K/M - kto uznaje rolę rodzica za centralną dla własnej tożsamości?

kobiety

Swann - zmiana tożsamości wymaga dwóch warunków, jakich?

•  reorganizacji własnego „ja” oraz

• potwierdzenia tych zmian przez innych.

• Jest to szczególnie widoczne w przypadku tożsamości rodzicielskiej, zwłaszcza podczas nabywania roli matki (Smith, 1999). Kobieca tożsamość jest silniej spleciona z macierzyństwem niż męska z ojcostwem.

Relacyjność u… a zawodowość u…

• Kobiety postrzegane są jako bardziej relacyjne, a mężczyźni jako ci, którzy osiągają sukces zawodowy (Wood & Eagly, 2002).
  
  

Role płciowe kobiet zmieniają się szybciej niż mężczyzn

Ojcowie wykazują większe… w reakcji na płacz

rozbawienie