DE VIERDE DAG (H4) – AL-FARABI EN DE VERLICHTING

4 assen van de verlichting bij Al-Farabi:

1. Theorie

2. Politiek

3. Geschiedenis

4. Taal

Al-Farabi <-> Averroes tov Europese Verlichting

l-Farabi: theocentrische samenleving en de harmonisatie van filosofie en religie <-> Verlichting => GEEN INVLOED OP EU VERLICHTING

Averroes: rationalisme en verdediging van de autonomie van filosofie (scheiding) -> ONRECHTSTREEKSE INVLOED

AVERROES: ZIJN ONRECHTSTREEKSE INVLOED OP DE EUROPESE VERLICHTING

Dubbele waarheid: In Europa werd Averroes toegeschreven aan de theorie van de dubbele waarheid (religie vs. filosofie), waarbij de waarheden van religie (metaforisch) en filosofie (wetenschappelijk) soms in tegenspraak zijn.

Werkelijke visie Averroes: Averroes geloofde niet in twee waarheden; hij zag religie en filosofie als compatibel, waarbij filosofie religie verbeterde. Religie is allegorisch, filosofie intellectueel.

Invloed op de Verlichting: Averroes' ideeën over de scheiding tussen religie en filosofie hadden onrechtstreekse invloed op Europese filosofen, hoewel het onduidelijk is of zij specifiek van hem wisten.

AL-FARABI: GEEN INVLOED OP DE EUROPESE VERLICHTING

1) Kosmopolitisch zelfbewustzijn: Al-Farabi's filosofie komt overeen met het kosmopolitisch zelfbewustzijn van de Europese Verlichting, waarin iedereen gelijk is ongeacht cultuur, taal of religie.

2) Visie op machtsverhoudingen: Zijn ideeën over de relatie tussen filosofie, religie en politiek vertonen overeenkomsten met de visies van Europese Verlichtingsfilosofen.

3) Reflectie op zijn tijd: Al-Farabi's denken was een product van zijn eigen tijd, die als een periode van verlichting in de islamitische wereld kan worden beschouwd

Al-Farabi en het Gouden Tijdperk van de Islam

Islam als hegemonische cultuur: - 8e-13e eeuw

- hegemonische cultuur - universele erkenning

Cultureel, wetenschappelijk, politiek netwerk: De wereld in deze periode was een netwerk van culturele, wetenschappelijke, politieke en economische verbindingen tussen het Midden-Oosten, Perzië en andere regio's, waarbij Europa buiten deze vooruitgang stond.

Islam als geschiedenis en Arabische filosofie: In de 9de-13de eeuw werd islam als het belangrijkste onderwerp van de geschiedenis erkend, maar de Arabische filosofie werd niet erkend als even belangrijk als de Griekse of Westerse filosofie, wat invloed had op de Europese Verlichting.

BAGDAG IN HET GOUDEN TIJDPERK VAN DE ISLAM

- pol en eco macht + literaire, filosofische en wetensch bloei + religieuze tolerantie

- vrijheid (bescheiden, mannen, vrije denkers veroordeeld)

- TOCH intellectuelen van versch landen

Huis van de wijsheid (9de eeuw)

oorspronkelijk bibliotheek, gegroeid naar wetenschappelijke instelling voor vertaling en studie van filosofische, wetenschappelijke, theologische werken

= centrum voor onderzoek

Culturele & religieuze diversiteit in het Huis van de Wijsheid

gevolg: kosmopolitische sfeer van wederzijdse tolerantie

-> argumenten kwamen die eigen cultuur & religie overstijgen

-> afstaan van eigen cultuur & religie

Al-Farabi: er is een manier om filosofie te doen dat de perfecte filosofie is:

Apodictische argumenten:

1) vertrekkend van zelfevidentie principes

2) argumentief, logische consistentie

= de basis van AL-Farabi's theorie: Filosofie is de enige ruimte waarin men als mensen ontmoeten (als gelijken)

ARISTOTELES VS AL-FARABI: gelijkenissen

- Criterium is politiek

- Mensen hunkeren per nature naar kennis (wijsbegeerte)

- Allen zij die de kennis van de filosofie hebben, mogen bevelen*

Aristoteles vs AL-FArabi: verschillen

1) Aristoteles = alle disciplines zijn universeel

<-> Al-Farabi= alle disciplines zijn individueel (filosofie als enige universele kennis)

2) Aristoteles = religie is onwaar <-> Al-Farabi = religie kan waar zijn

Al Farabi: religie KAN waar zijn -> plaats en functie!!

Religie als vertaling van filosofie: begrijpelijke/ toegankelijk voor iedereen

Religie en filosofie: inhoud van religie <-afgeleid van filosofie,

Geloof vs. religie: Geloof is niet gelijk aan religie zelf, maar verwijst naar de politieke relatie tussen religie en de gemeenschap waarin het functioneert.

* betekent NIET dat filosofenkoningen leiders moeten zijn

- onrechtstreekse politiek

- filosoof beveelt politieke leiders wat die moeten doen

- DUS: “de koningen van het volk” = “ook deel van het volk” (geen deel van de elite/filosofen)

=>

De verlichting bleef beperkt tot de elite , is genoeg volgens Al-Farabi

Kennisvormen met Aristoteles

1. Kennis uit ondervinding

2. Technische kennis (= toegepaste kennis zonder oorzaken ervan te kennis)

- Theologie

- rechtswetenschap

3. Wetenschappen (= kennis van de oorzaken)

4. Filosofie (= kennis van de eerste oorzaak van alles)

Kennisvormen van Al-Farabi

1. Common sense (= algemene opinie over realiteit, gezond verstand)

2. De vijf praktische kunsten

o Redekunst

o Poëtische kunst

o Geheugen- en recitatiekunst

o Taalkunde

o Schrijfkunst

3. Wetenschappen

o Theologie

o Rechtswetenschap

4. Filosofie

VERSCHIL - KENNISVORMEN ARISTOTELES en AL FARABI

- Aristoteles = theologie & rechtswetenschappen zijn toegepaste kennis

<-> Al-Farabi = theologie & rechtswetenschappen zijn wetenschappen

- Aristoteles = zijn wetenschap IS GELIJK AAN Al-Farabi’s voltooide filosofie = wijsheid in de zin van de eerste oorzaak

DE EVOLUTIE VAN TAAL: een model van de perfecte ontwikkeling van de kennisvormen

1. Taal als beginpunt: Filosofie ontstaat uit de uitvinding van taal en ontwikkelt zich door zelfreflectie op die taal, wat leidt tot complexiteit en rijkere vocabulaire.

2. Drie fasen van filosofische evolutie:

(1) Sofistische filosofie: Kritisch, destructief, toont tegenstrijdigheden.

(2) Dialectische filosofie: Logisch consistent, maar zonder evidentie.

(3) Apodictische filosofie:

Voltooide, onweerlegbare filosofie.

3. Plato & Aristoteles als maatstaf: Een volk in ontwikkeling zit op Plato’s niveau (dialectisch), een volledig ontwikkeld volk bereikt Aristoteles’ niveau (apodictisch).

ROL VAN DE TAAL

1. Taal als basis voor mensheid: De mens bestaat alleen binnen een politieke gemeenschap, en die gemeenschap is taal.

2. Cultuur en kennis ontstaan uit taal: Ontwikkeling van volkeren en interactie tussen talen zijn essentieel; er is geen universele taal, alleen talen in meervoud.

3. Taal is cultureel bepaald: Enkel de logica achter de ordening van woorden is universeel, niet taal zelf.

=> DUS taal is net als cultuur en religie particulie (bemiddeld door cultuur), enige universele aan taal, is de logica van de orde van woorden MAAR niet taal zelf

TAAL & RELIGIE

- Niet universeel: Taal en religie zijn cultureel gebonden en verschillen per volk.

- Ware vs. valse religies: Ware religies zijn vertalingen van de voltooide filosofie, valse religies ontstaan vóór de filosofie is voltooid.

- Islam en filosofie: De islamitische religie is overgenomen uit Griekenland en botst daardoor met de filosofie.

- Filosofie en politiek: Voor Al-Farabi is filosofie intrinsiek politiek, in contrast met middeleeuws Europa waar filosofie zich in kloosters afspeelt.

FILOSOFIE ALS AUTORITEIT; Al-Farabi's kritiek op 2 bekende middeleeuwse Europese dictums/stellingen

"Credo ut intelligam" ("Ik geloof om te begrijpen") → Onjuist volgens Al-Farabi:

Dit is hoe gewone mensen redeneren, niet filosofen.

Filosofen hebben geloof niet nodig; omgekeerd heeft geloof filosofen nodig.

"Philosophia ancilla theologiae" ("Filosofie is de dienares van de theologie") → Onjuist volgens Al-Farabi:

Filosofie moet niet ondergeschikt zijn aan theologie, maar net de leidende rol innemen.

BELANG VAN DE ARABISCHE FILOSOFIE

Arabische filosofie was cruciaal voor de Europese middeleeuwse filosofie.

-> Zonder haar invloed zouden we enkel Aristoteles' logica kennen, niet zijn esoterische werken.

-> Ze was niet louter een bewaarder of doorgeefluik voor Europa.

Hegel had deels gelijk, deels fout

- Juist: Arabische filosofen waren verder gevorderd dan westerse tijdgenoten.

- Fout: Arabische filosofie was geen kopie van Europese filosofie en droeg wél bij aan de vooruitgang van het denken.

Het Gouden Tijdperk van de Islam toont zowel verlichting als fragiliteit.

- Misschien is die fragiliteit de regel, niet de uitzondering.

- Waar is nu onze eigen Europese verlichting gebleven?