Geschiedenis Begrippenlijst

1D, 2D, 3D, 4D + 5D/ 6D te kennen woorden

verleden

Dat is datgene wat vroeger gebeurd is

geschiedenis

De wetenschap die het verleden van de mens bestudeert

historische vraag

Een vraag die gericht is op het verleden

historische beeldvorming

Het beeld dat mensen maken van het verleden. Dat beeld is niet altijd hetzelfde als wat er echt gebeurd is

chronologie

in volgorde van tijd

decennium

periode van 10 jaar

eeuw

periode van 100 jaar

evolutie

een trage verandering

jaar

periode van 365 of 366 dagen

millennium

periode van 1000 jaar

revolutie

een snelle verandering

tijdrekening

Een manier om de tijd voor te stellen vanaf een bepaald beginpunt.

tijdvak

Een tijd uit de geschiedenis. Onze geschiedenis kent 7 periodes

continuïteit

gebeurtenissen die hetzelfde blijven en elkaar logisch opvolgen in een verhaal. bv. iemand die sterft in een serie kan niet zomaar terug tot leven komen

breuk

Gebruiken we om een grote of belangrijke verandering in de samenleving of in de maatschappij aan te geven (keerpunt)

duur

periode waarin iets gebeurt (korte termijn - lange termijn)

scharniermoment

Een belangrijk moment dat de overgang naar een ander tijdvak/ periode inzet.

gesloten of stedelijke ruimte

Stad, een plaats die dichtbebouwd en dichtbevolkt is

globaal of mondiaal

over de hele wereld

lokaal

plaatselijk (wijk, gehucht, gemeente, stad)

nationaal

over het hele rijk, land

open of rurale ruimte 

platteland, een plaats die meestal weinig bebouwing heeft en dunbevolkt is

regionaal

In de streek. (provincie, gewest). Is uitgebreider dan je eigen gemeente

territoriaal

Een bepaald grondgebied

centrum

In het midden van een gebied

continentaal

Landinwaarts

maritiem

in of aan zee

periferie

Aan de rand van een gebied

Balkan

schiereiland in Zuidoost-Europa, waartoe het gebied van Kroatië tot en met Griekenland behoort.

inheems

De oorspronkelijke bewoners van een bepaald gebied

intercontinentaal

Over of tussen meerdere continenten

ambtenaren

mensen die een functie bij de overheid hebben

dynastie

opvolging van de macht binnen dezelfde familie

migratie

Verplaatsing van groepen of stammen van de ene plaats naar de andere

nomadische samenleving

Samenleving waar de mensen een zwervend bestaan leiden

sedentaire samenleving

samenleving waar de mensen een vaste verblijfplaats hebben

standenmaatschappij gelaagde samenleving

maatschappij waar iemand meer of minder rechten heeft afhankelijk in welke stand deze persoon geboren is

beleg

wanneer je een burcht of stad wilt veroveren door uithongering. Je kampeert rond die burcht/ stad en wacht tot de vijand zich over geeft

dictator

alleenheerser

imperialisme

je eigen grondgebied of land willen uitbreiden ten koste van een andere landen

koloniseren

Een ander gebied innemen. Je houdt een sterke band met het land van herkomst en de oorspronkelijke bewoners worden onderdrukt 

rijk

een groot onafhankelijk gebied. Omvat meestal meerdere landen

stadstaat/ polis

Een klein onafhankelijk gebied. Een land ter grote van een stad

veto-recht

het recht om “nee” te zeggen.

monarchie

een koning is aan de macht

republiek

een bestuur zonder koning

aristocratie

een groepje adel of besten aan de macht

oligarchie

Een klein groepje neemt het bestuur over

autocratie

een bestuursvorm waarbij één persoon alle macht heeft

tirannie

een tiran of alleenheerser is aan de macht. Meestal door onderdrukking van de bevolking.

timocratie

iedereen heeft inspraak, maar hoe rijker je bent, hoe meer inspraak je hebt

democratie

het volk heeft inspraak in het bestuur

autonomie

zelfbestuur

bondgenoot

Medestander Bv. 2 landen die vechten tegen een gemeenschappelijke vijand zijn …

centralisatie

alle macht en beslissingen worden op één plaats genomen, meestal door één persoon of instelling (bv. een koning of de regering in de hoofdstad) 

charter

keure of privilege. Een document dat vermeldt wat iemands rechten en plichten zijn. Het geeft aan steden een reeks vrijheden die het omringende platteland meestal niet heeft. 

expansie

uitbreiding

feodaliteit

systeem waarbij leenmannen hun vazallen een leen (of lenen) geven. Meestal wordt ook een deel van het bestuur en de rechtspraak beleend

grondwet

een document met de belangrijkste regels van een land, zoals het bestuur werkt en welke rechten en plichten burgers hebben

kalifaat

Een Islamitische staat

nationalisme (3D)

Een sterke voorliefde voor eigen volk of land

rechtspraak

het oordelen en straffen van mensen volgens de wetten van die tijd Bv. door een heer, of later door de koning en zijn rechters 

vazalliteit

Een gewone vrije man (=vazal) zweert trouw aan een rijke heer. De vazal krijgt in ruil voor zijn diensten bescherming en onderhoud

vertegenwoordiging

de bevolking kiest mensen om namens hen beslissingen te nemen in het bestuur of parlement

absolutisme

een regeringsvorm waarbij de vorst alle macht concentreert en niet of nauwelijks wordt beperkt door wetten of andere instellingen

cijnskiesrecht

Een kiesstelsel waarbij alleen burgers die een bepaald bedrag aan belastingen betalen, mogen stemmen

Democratische rechtstaat

Een staat waarin de macht van de overheid wordt beperkt door wetten, en burgers via vrije verkiezingen invloed hebben op het bestuur

gezagsargumenten

een redenering waarbij iemand iets als waar aanneemt enkel omdat een autoriteit of deskundige het zegt 

kolonialisme

Het veroveren en besturen van (overzeese) gebieden om politieke, economische, of culturele macht uit te breiden 

machtsvacuüm

Een situatie waarin er geen duidelijke leiding of gezag aanwezig is

parlement

een orgaan van de staat dat wetten maakt, controle uitoefent op de regering en de belangen van de burgers vertegenwoordigt

scheiding der machten

het principe waarbij de wetgevende, uitvoerende en rechtelijke macht in een staat gescheiden zijn om machtsmisbruik te voorkomen 

volkssoevereiniteit

Het principe dat het hoogste gezag in een staat bij het volk licht

alliantie

bondgenootschap. Kan tussen partijen bij verkiezingen (zie kartel) of tussen landen op militair of economisch vlak om een blok te vormen 

annexeren

aanhechten

autoritaire regimes

dictaturen

bufferstaat

kleinere staat tussen 2 grotere staten die als bescherming of buffer dient voor de ene groot staat als de andere grote staat zou willen aanvallen

cijnskiesrecht

stemrecht is enkel voor wie vermogend genoeg is en voldoende (vaak erg hoge) belastingen betaalt

coalitie

een verbond van groepen of partijen

code civil

burgerlijk wetboek, samengesteld in opdracht van Napoleon