Les 1: Chromosomen en celdeling

Vraag- en antwoordflashcards over de structuur en deling van cellen, chromosomen, mitose, meiose en gametogenese.

Uit welke vier hoofdtypes weefsel is het menselijk lichaam opgebouwd?

Bindweefsel (steunweefsel), epitheliaal weefsel (dekweefsel), zenuwweefsel en spierweefsel.

Wat is de kleinste bouwsteen van het menselijk lichaam?

De cel.

Hoeveel cellen bevat een menselijk lichaam ongeveer?

Ongeveer 100 biljoen (10^14) cellen.

Welke twee grote delen onderscheiden we in een menselijke cel?

De celkern (nucleus) en het cytoplasma.

Waar bevindt het grootste deel van het erfelijk materiaal zich?

In de celkern, op de chromosomen.

Wat betekent het woord ‘chromosoom’ letterlijk?

‘Gekleurde lichaampjes’ (afkomstig van het Grieks: chroma = kleur, soma = lichaam).

Tijdens welke fase van de cel zijn chromosomen zichtbaar?

Alleen wanneer de cel in deling is.

Hoeveel chromosomen telt het menselijk genoom?

46 chromosomen (23 paar).

Hoe worden de 46 chromosomen onderverdeeld?

44 autosomen en 2 geslachtschromosomen (gonosomen).

Wat is een karyotype?

Een chromosomenkaart die de chromosomale samenstelling van een individu weergeeft.

Hoe noteer je het karyotype van een man?

46,XY.

Hoe noteer je het karyotype van een vrouw?

46,XX.

Wat betekent diploïd?

Twee sets van 23 chromosomen (2n), in somatische cellen.

Wat betekent haploïd?

Eén set van 23 chromosomen (n), in geslachtscellen.

Hoe heten twee identieke chromosomen uit één paar?

Homologe chromosomen.

Welke wetenschap bestudeert chromosomen?

Cytogenetica.

Hoe noemen we de korte arm van een chromosoom?

p-arm (petit).

Hoe noemen we de lange arm van een chromosoom?

q-arm.

Wat is het centromeer?

De knik/plaats waar de twee chromatiden verbonden zijn.

Noem de drie typen chromosomen op basis van centromeerpositie.

Metacentrisch, submetacentrisch en acrocentrisch.

Wat is een telomeer?

Het uiteinde van een chromosoom.

Wat zijn zusterchromatiden?

De twee identieke beentjes van een ontdubbeld chromosoom.

Welke fasen vormen samen de interfase van de celcyclus?

G1-fase, S-fase en G2-fase.

Wat gebeurt er in de S-fase?

Replicatie van DNA; chromosomen verdubbelen tot twee zusterchromatiden.

Hoe lang duurt een volledige celcyclus ongeveer?

Ongeveer 24 uur.

Wat is het belangrijkste resultaat van mitose?

Één diploïde moedercel vormt twee diploïde dochtercellen met identiek chromosomenaantal.

Noem de vijf fasen van de mitose op volgorde.

Profase, metafase, anafase, telofase en cytokinese.

Tijdens welke mitosefase splitsen de zusterchromatiden?

Anafase.

Wat is meiose in één zin?

Geslachtsdeling waarbij uit één diploïde cel vier haploïde gameten ontstaan.

Welke gebeurtenis in profase I van de meiose verhoogt genetische diversiteit?

Crossing-over (meiotische recombinatie).

Hoe heet het punt waar niet-zusterchromatiden na crossing-over verbonden blijven?

Chiasma.

Wat is segregatie tijdens meiose?

Willekeurige verdeling van homologe chromosomen over dochtercellen.

Hoeveel verschillende gameten kunnen bij de mens ontstaan zonder crossing-over?

2^23 = 8.388.608 mogelijke gameten.

Waarom stijgt de kans op chromosomale afwijkingen met de leeftijd van de vrouw?

Door de extreem lange duur van het diploteen-stadium waarin primaire oöcyten stilgezet zijn.

Wat is oögenese?

Vorming van vrouwelijke geslachtscellen (eicellen).

In welk stadium wordt de meiose I van een oöcyt vóór de geboorte onderbroken?

Diploteen van profase I.

Wanneer voltooit een primaire oöcyt voor het eerst meiose I?

Bij de ovulatie (eisprong) rond de puberteit.

Hoeveel dochtercellen ontstaan er uiteindelijk uit één primaire oöcyt?

Eén rijpe eicel en maximaal drie poollichaampjes.

Wat is spermatogenese?

Vorming van mannelijke geslachtscellen (spermatozoa).

Hoeveel spermatozoa ontstaan uit één primaire spermatocyt?

Vier spermatozoa.

Hoe lang duurt een volledige spermatogenese-cyclus?

Ongeveer 60 dagen.

Hoeveel zaadcellen bevat één ejaculaat gemiddeld?

Ongeveer 100–200 miljoen zaadcellen.

Waarom is spermatogenese gevoeliger voor omgevingsfactoren dan oögenese?

Omdat spermatogenese na de puberteit continu doorgaat en daardoor langdurig blootgesteld is aan radiatie en toxische stoffen.

Welke internationale systeem wordt gebruikt voor chromosoom-nomenclatuur?

ISCN-nomenclatuur (International System for Human Cytogenomic Nomenclature).

Uit welke vier hoofdtypes weefsel is het menselijk lichaam opgebouwd?

Bindweefsel (steunweefsel), epitheliaal weefsel (dekweefsel), zenuwweefsel en spierweefsel.

Wat is de kleinste bouwsteen van het menselijk lichaam?

De cel.

Hoeveel cellen bevat een menselijk lichaam ongeveer?

Ongeveer 100 biljoen (10^14) cellen.

Welke twee grote delen onderscheiden we in een menselijke cel?

De celkern (nucleus) en het cytoplasma.

Waar bevindt het grootste deel van het erfelijk materiaal zich?

In de celkern, op de chromosomen.

Wat betekent het woord ‘chromosoom’ letterlijk?

‘Gekleurde lichaampjes’ (afkomstig van het Grieks: chroma = kleur, soma = lichaam).

Tijdens welke fase van de cel zijn chromosomen zichtbaar?

Alleen wanneer de cel in deling is.

Hoeveel chromosomen telt het menselijk genoom?

46 chromosomen (23 paar).

Hoe worden de 46 chromosomen onderverdeeld?

44 autosomen en 2 geslachtschromosomen (gonosomen).

Wat is een karyotype?

Een chromosomenkaart die de chromosomale samenstelling van een individu weergeeft.

Hoe noteer je het karyotype van een man?

46,XY.

Hoe noteer je het karyotype van een vrouw?

46,XX.

Wat betekent diploïd?

Twee sets van 23 chromosomen (2n), in somatische cellen.

Wat betekent haploïd?

Één set van 23 chromosomen (n), in geslachtscellen.

Hoe heten twee identieke chromosomen uit één paar?

Homologe chromosomen.

Welke wetenschap bestudeert chromosomen?

Cytogenetica.

Hoe noemen we de korte arm van een chromosoom?

p-arm (petit).

Hoe noemen we de lange arm van een chromosoom?

q-arm.

Wat is het centromeer?

De knik/plaats waar de twee chromatiden verbonden zijn.

Noem de drie typen chromosomen op basis van centromeerpositie.

Metacentrisch, submetacentrisch en acrocentrisch.

Wat is een telomeer?

Het uiteinde van een chromosoom.

Wat zijn zusterchromatiden?

De twee identieke beentjes van een ontdubbeld chromosoom.

Welke fasen vormen samen de interfase van de celcyclus?

G1-fase, S-fase en G2-fase.

Wat gebeurt er in de S-fase?

Replicatie van DNA; chromosomen verdubbelen tot twee zusterchromatiden.

Hoe lang duurt een volledige celcyclus ongeveer?

Ongeveer 24 uur.

Wat is het belangrijkste resultaat van mitose?

Één diploïde moedercel vormt twee diploïde dochtercellen met identiek chromosomenaantal.

Noem de vijf fasen van de mitose op volgorde.

Profase, metafase, anafase, telofase en cytokinese.

Tijdens welke mitosefase splitsen de zusterchromatiden?

Anafase.

Wat is meiose in één zin?

Geslachtsdeling waarbij uit één diploïde cel vier haploïde gameten ontstaan.

Welke gebeurtenis in profase I van de meiose verhoogt genetische diversiteit?

Crossing-over (meiotische recombinatie).

Hoe heet het punt waar niet-zusterchromatiden na crossing-over verbonden blijven?

Chiasma.

Wat is segregatie tijdens meiose?

Willekeurige verdeling van homologe chromosomen over dochtercellen.

Hoeveel verschillende gameten kunnen bij de mens ontstaan zonder crossing-over?

2^23 = 8.388.608 mogelijke gameten.

Waarom stijgt de kans op chromosomale afwijkingen met de leeftijd van de vrouw?

Door de extreem lange duur van het diploteen-stadium waarin primaire oöcyten stilgezet zijn.

Wat is oögenese?

Vorming van vrouwelijke geslachtscellen (eicellen).

In welk stadium wordt de meiose I van een oöcyt vóór de geboorte onderbroken?

Diploteen van profase I.

Wanneer voltooit een primaire oöcyt voor het eerst meiose I?

Bij de ovulatie (eisprong) rond de puberteit.

Hoeveel dochtercellen ontstaan er uiteindelijk uit één primaire oöcyt?

Één rijpe eicel en maximaal drie poollichaampjes.

Wat is spermatogenese?

Vorming van mannelijke geslachtscellen (spermatozoa).

Hoeveel spermatozoa ontstaan uit één primaire spermatocyt?

Vier spermatozoa.

Hoe lang duurt een volledige spermatogenese-cyclus?

Ongeveer 60 dagen.

Hoeveel zaadcellen bevat één ejaculaat gemiddeld?

Ongeveer 100–200 miljoen zaadcellen.

Waarom is spermatogenese gevoeliger voor omgevingsfactoren dan oögenese?

Omdat spermatogenese na de puberteit continu doorgaat en daardoor langdurig blootgesteld is aan radiatie en toxische stoffen.

Welke internationale systeem wordt gebruikt voor chromosoom-nomenclatuur?

ISCN-nomenclatuur (International System for Human Cytogenomic Nomenclature).

Wat is de functie van telomeren?

Ze beschermen de uiteinden van chromosomen tegen afbraak en fusie met andere chromosomen.

Wat is de functie van het centromeer tijdens celdeling?

Het is de aanhechtingsplaats voor de spoeldraden, essentieel voor de scheiding van zusterchromatiden tijdens de anafase.

Wat gebeurt er in de G1-fase van de celcyclus?

Cellulaire groei en synthese van eiwitten en organellen ter voorbereiding op DNA-replicatie.

Wat gebeurt er in de G2-fase van de celcyclus?

Verdere groei en voorbereiding op mitose; controle op DNA-schade en voltooiing replicatie.

Noem twee belangrijke verschillen tussen mitose en meiose.

1. Mitose: Één deling, resulteert in twee diploïde, identieke dochtercellen. 2. Meiose: Twee delingen, resulteert in vier haploïde, genetisch unieke gameten.