Modern Theater: Zuivere waarheid van het Idealisme

Wagner

• Idealisme

• Werken:

  • Tannhäuser

  • Lohengrin

  • Der ring des nibelungen

  • Parsifal

• Theoretische werken

• gemeenschapskunst naar de Griekse Oudheid

• Germaanse mythologie

Theoretische werken van Wagner

• Die kunst und revolution

• Das kunstwerk der zukunft

• Oper und Drama

Der Ring des Nibelungen

• Wagner

• Idealisme

• Concept: 1848 (ballingschap)

• evolutie!

Dramatische handelingen in Der Ring des Nibelungen

Wagner, Idealisme

= 3 essentiële beweegredenen die het lot van de mens en de weltgeist bepalen

• Onverzadigbare honger naar macht en rijkdom

• Verdeel en heers principe van de machthebber

• geïdealiseerde kracht van de zuivere en onvoorwaardelijke liefde

Gesammtkunstwerk (Wagner)

• Eenheid

  • Opheffen van grenzen tussen de kunstvormen

  • Gelijkwaardigheid tussen de verschillende kunstvormen

• Grenzen die men moet opheffen

  • Opera en Theater → muziekdrama (leidmotief)

  • Kunst en Werkelijkheid: interactie tussen kunstwerk, kunstenaar en publiek

    (enfremdung!)

    → innerlijke samenhang, gemeenschapsgevoel

Leidmotief (Wagner)

• Bepaald stuk muziek representeert personage, gebeurtenis, gevoel,…

• Telkens als dat terug komt, komt de muziek ook terug

• evolueert mee, maar nog steeds associatie

Entfremdung (Wagner)

• Totale inleving in het kunstwerk

• Grenzen tussen realiteit en kunstwerk verdwijnen

  → vergeet je eigen realiteit

Festspielhaus te Bayreuth

ten dienste van entfremdung:

• Waaiervormig amfitheater

• omhooglopend auditorium

• geen voetbelichting, soeffleurhok, zaalverlichting → verwijdering van artificiële obstakels

• verduistering auditorium

• verzonken orkestbak

• nieuwste theatermachinerieën en technische hoogstandjes

• festivalprogramma (idpv 1 avond) → volledige onderdompeling = festspiele

muziekdrama’s verantwoorden koningschap (Wagner)

• vernietiging van het kwaad (= verlossen van de Duitse ziel) idpv gemeenschapskunst voor het volk

• Weg van het realiteitsbesef, op in de waan gaan (koningschap)

• geen schuldgevoel over koningschap, bevestigde het koningschap, geen inzicht in de machtsverhoudingen

Commentaar van Nietsche op Wagner

Der Fall Wagner & Götzdammerung

• uiterlijk effectenbejag, decadent spektakel (idpv inhoudelijke waarde) bv: 3246 gaslampen

• kunst = nieuwe religie met festspielhause als tempel (<> Nietsche: tegen het absolutisme)

• Scherp en luid nationalisme

  • Festspiele = nationalistisch getint feest

  • “Judenthum in der Musik”

  • Germaanse mythe: gemeenschapsgevoel → antisemitisch en Nazistisch vertoog

  • “ehrt Eure Deutsche Meister” → geïnterpreteerd als een zuiverheidsbetoog

De Wagner Erfenis

• Cosima Wagner (2e vrouw)

  • volgt richtlijnen

  • sympathie voor Nazisme

• Siegfried Wangner (Cosima’s Zoon)

  • volgt de richtlijnen, behoudsgezind

• Winifred Williams (Siegfrieds vrouw)

  • festspielhaus: geestelijk en artistiek symbool voor de arische superioriteit

• Wieland Wagner (kleinzoon van Wagner)

  • afstand Nazisme

  • Sober en abstract decor → fantasie op de vrije loop

  • innerlijke actie

  • Tijdloze archetypen in een niemandsland

  • Nier de eerste!!! eind 19e E: Appia (afgewezen)

Adolphe Appia (1862-1928)

• Idealisme

• Wagneriaanse Studies

• Wort-Tondrama

• ontstoffelijking van decor

• espaces rythmiques

• l’oeuvre d’art vivante

• Dalcroze institut van Hellerau, jaarlijkse schulfeste

  vb: Orphée et eurydice

Wagneriaanse studies van Appia

• eind 19e eeuw

• La mise en scène du drame Wagnerien

• Die Musik und die Inszenierung

  • Harmonie van de kunsten en gelijkwaardigheid van de kunsten = mislukt omdat dat niet gaat

    → hiërarchisch

    → analyse: hoe ze verschillen en elementen die de verschillen overstijgen > balans via verbindend principe

  → Wort-Tondrama

Wort-tondrama

• Appia, Symbolisme, idpv gesammtkunstwerk (eind 19e eeuw)

• hiërarchische relatie tussen de kunsten

  1. tijd en ruimte

     • dans en beweging = verbindend principe tussen tijd (muziek, poëzie) en ruimte (bk, beeldhouwen, architectuur)

  2. Auditief en Visueel

     • Wagner: heerschappij van de blik

     • acteren en bewegen: tijd, ruimte, auditief en visueel

       → verbindende functie

     • muziek = regulerend principe

       → beweging van de acteur-danser-zanger

       → scenografie

       → leidmotief in het decor

Ontstoffelijking van het decor

• Appia, Symbolisme

• Om eer te doen aan het innerlijk gerichte muziekdrama:

  • geen hyperrealisme en detailzucht

    → Alleen wat de acteur en het publiek in hun diepste innerlijke raakt

  • Geen trompe d’oeil of beschilderde achterdoeken

    → beperkt de beweging van de acteur-danser-zanger

Ontstoffelijking van het decor (praktisch)

• abstracte vormen

• praktikables

  → dynamische en multifunctioneel

• lichtorgel: geeft variabele en ruimtelijke vorm aan de witte practikabels

  → verbindende functie van het lichaam word benadrukt

• plasticiteit van het lichaam

• spel van licht en schaduw

  • diffuus licht: sfeer

  • actief licht: aandacht naar de personage en gemoedstoestand

    → ruimte te scheppen met licht en schaduw

    vb. een kandelaar

Dalcroze

• Zwitserse muziekpedagoog

• heeft moderne dans beïnvloed

• Appia doet mee met zijn workshops → ! invloed op Appia

• Eurythmiek

Eurythmiek

• Dalcroze

• Innerlijke taal van de muziek → stuurt het lichaam als instrument

• innerlijke luisteren herontdekken (verleert door ratio) → rythmische gymnastiek (GrO)

• conscience du rythme → oefening en discipline

• bewustzijn van spierspanning, intensiteit, lichaamimpulsen, balans en precisie = “le sens musculaire” → mogelijkheden van het lichaam

• komt over als spontaan

• bewegingskoren, solidariteit

• organische eenheid van lichaam en muziek

• lichaam en verstand = lichaamscultuur

• democratisch

• specifieke gestiek

• Appia: lichaam en gestiek → hoogste goed (idpv muziek)

Espaces rythmique

• Appia, idealisme

• blijvend en nieuw

  • hetzelfde: spel licht en schaduw, geen details, praktikabels, sober

  • nieuw: architecturale elementen (idpv plaats), horizontaal en verticale, richting, hoeveelheid

    → ritme in architecturale elementen

    + onontbeerlijke functie van acteur-danser

    → volledige ritmiek

vb: Les trois Piliers, la porte ouverte, neuf piliers, claire de lune, l’escaliers, le plongeur

Schulfeste van Dalcroze-institur van Hellerau (1911)

• Simpele bewegingen

• simpele outfits

• ruimte is een ondersteuning van de plasticiteit van de lichamen

• trappen!!

• lichspel

• publiek betrekken!

• suggestie van landschap door de verticale platformen en belichting

l’oeuvre d’art vivant (1921)

• Appia

• Bedenkingen na het samenwerken met Dalcreuze

• essay '“musique mysterieuze”

  • Mysterieuze cultiveren

  • menselijk lichaam is de maat der dingen

  • menselijk lichaam = vormend principe, plasiticiteit van de acteur danser

Edward Gordon Craig

• Regisseur = bindend en scheppend

• ontmoet met Appia: respect, maar andere visies

• antirealisme

• art of the theatre (1905)

• bevrijding van de acteur

• The actor and the über-marionette (1907)

• bevrijding van de literatuur

• vb:Macbeth (shakespeare), Electra, The Steps (1905), Scene (1907)

• Hamlet in het Moskaus kunsttheater

theoretische geschriften van Craig

• the art of the theatre

• the mask

• on the art of the theatre

• towards a new theatre

• the theatre advancing

Antirealisme

• Craig

• harmonie! totaalconcept, artistieke eenheid

• symbolische gestiek

• totaalbeeld in de scenografie → geniale creativiteit van de regisseur

• theater: autonoom

The art of the theatre (1905)

• Craig

• autonomie van het theater, volwaardig → regisseur als schepper, als verbindende functie

• toekomst van het theater

  • totaalconcept: allesomvattende idee, de drama, de geest → regisseur

  • versoberd toneelbeeld: essentiële visie → idee van de regisseur

• proces van de regisseur

  1. De volledige tekst lezen → allesomvattend idee (de tekst is niet de leidraad, maar de allesomvattende idee is de leidraad) → kleuren kiezen voor de scenebeelden = consequent uitgebalanceert, harmonie

  2. decor: kern

  3. personages: bewegingen van de acteurs

  4. lichtplan

  5. ….

• regisseur heeft alles onder controle, maar praktische: ambachtslieden

Bevrijding van de acteur → the actor and the über Marionette

• craig

• acteur is een deel van het geheel, volgens de strakke patronen van de regisseur

• ontdoen van ego en sterrenstatuut

• pop die gecontroleerd word door de regisseur → ondergeschikte rol van de acteur

• emotie als wind → overgave aan de regisseur genialiteit → bezeten door de kunst → emotie weergeven

• bezeten door de kunst van de regisseur (idpv zelf een kunstenaar)

• lichamelijkheid: mimetische handelingen en gestiek

• übermarionette: Acteur zonder ego plus fire = vuur in het acteren door overgave van de controle

• ijdelheid bestrijden: geen voetlicht en masker

• conflict met bv eleanor duse

bevrijding van de literatuur

• tekst → geschreven door iemand die een toneelstuk voert → theater is visueel, toneelverbeelding

• niet door een poëet dus (bv shakespeare: te veel dialoog)