AP 10 - Review

Tandaan: 1. Sa pagsagot ng mga URI NG BAGYO, nararapat na sumagot sa WIKANG INGLES. (Eg.: Typhoon Yolanda) 2. Sa pagsagot ng mga AHENSIYA, nararapat i-type ang BUONG KAHULUGAN ng NABANGGIT NA AHENSIYA. 3. Sa pagsagot ng mga EPEKTO ng PAGBABAGO NG KLIMA, nararapat ay sundan ang format (Epekto ng Climate Change sa _____) 4. HINDI LAHAT NG MGA SAGOT na napaloloob sa reviewer na ito ay WASTO, maaaring KAUSAPIN lamang ang lumikha nito upang linawin ang sagot.

Kontemporaryo

Mula sa salitang Latin na “contemporarius”

con

Mula sa salitang Latin na “contemporarius” na ang ibig sabihin ay “kasama sa”

tempus/tempor

Mula sa salitang Latin na “contemporarius” na ang ibig sabihin ay “panahon”

Kontemporaryung Isyu

Mga paksa o tema na tinatalakay sa kasalukuyang panahon na lubusang nakaapekto sa lipunan.

Isyu

Ito ay napag-uusapan, at nagiging batayan ng mga debate

Charles Wright Wills

Ayon kay ________________, isang sosyolohista, ang buhay ng isang indibidwal ay lubos na nakatali sa kanyang lipunang ginagalawan.

Maging Mapanuri

Maging maingat ait mapanuri sa mga nakukuhang kaalaman o impormasyon

Katotohanan

Mga totoong pahayag o kaganapan na pinatutunayan sa mga aktwal na datos

Kuro-kuro

Nagpapahiwatig ng saloobin at kaisipan ng tao tungkol sa inilahad na katotohanan

Hinuha

Pinag-isipang hula o educated guess tungkol sa isang bagay

Paglalahat

Hakbang kung saan binubuo ang mga ugnayan ng mga hindi magkakaugnay na impormasyon

Kongklusyon

Desisyon, kaalaman, o ideyang nabuo pagkatapos ng pag-aaral, obserbasyon, at pagsusuri ng pagkakaugnay ng mga mahahalagang ebidensya o kaalaman

Pagkilala sa Pagkiling

• Sinasabi nito na “ang paglalahad dapat ay balanse”

• Kailangan ilahad ang kabutihan at hindi kabutihan ng isang bagay

Typhoon Reming

• Ang isa pang pangalan nito ay “Durian”

• Isang bagyo na naganap noong Nobyembre 25, 2006

Typhoon Frank

Isang bagyo na naganap noong Hunyo 21, 2008

Bohol Earthquake

Isang lindol na naganap noong Oktubre 13, 2013

Typhoon Ondoy

Isang bagyo na naganap noong Setyembre 26, 2009

Typhoon Sendong

• Ang isa pang pangalan nito ay “Washi”

• Isang bagyo na naganap noong Disyembre 15-16, 2011

Typhoon Pablo

Isang bagyo na naganap noong Disyembre 3-4, 2012

Guinasaugon Landslide

Isang pagguho ng lupa na naganap noong Pebrero 17, 2006

1990 Luzon Earthquake

Isang lindol na naganap noong Hulyo 16, 1990

Typhoon Uring

Isang bagyo na naganap noong Nobyembre 5, 1991

Typhoon Yolanda

• Ang isa pang pangalan nito ay “Haiyan”

• Isang bagyo na naganap noong Nobyembre 8, 2013

Suliraning Pangkapaligiran

Nagaganap madalas at may pagbabago sa kalidad o dami ng anumang salik pangkapaligiran na tuwiran o hindi tuwirang nakaaapekto sa kalusugan at kagalingan ng tao sa isang nakapipinsalang paraan.

Hazard

Hindi ligtas na pangyayari, kondisyon, substance, o gawain ng tao na maaaring maging isang banta sa seguridad ng buhay at kapaligiran o kalikasan

Anthropogenic Hazard/Human Induced Hazard

Isang uri ng hazard na gawa ng tao, tulad ng sunog

Natural Hazard

Isang uri ng hazard na dulot ng kalikasan, at hindi kontrolado ng mga tao

Disaster

Malubhang abala sa pamumuhay ng mga tao sa isang komunidad na nagdudulot ng pagkawala o pinsala ng kalikasan, tao, ekonomiya, at iba pang aspeto ng komunidad

Disaster

Ang _______ ay resulta ng hazard.

Hazard

Ang disaster ay resulta ng _______.

Solid Waste

Lahat ng mga bagay na itinatapon mula sa kabahayan, mga komersyal establisyemento, industriyal, pagamutan at mga pabrika

Residential Waste

Isang uri ng solid waste na nagmumula sa mga kabahayanan o tirahan

Commercial Waste

Isang uri ng solid waste na nagmumula sa mga negosyo at tindahan

Industrial Waste

Isang uri ng solid waste na nagmumula sa mga pagawaan o pabrika

Institutional Waste

Isang uri ng solid waste na nagmumula sa mga institusyon, tulad ng mga paaralan, ospital, at kulungan

Pagkasira ng Likas na Yaman

• Tumutukoy ito sa pagkasira ng iba’t ibang uri ng kalikasan

• Ito ay tinutugunan ng ahensiyang DENR

Illegal Logging

Illegal na pagputol ng mga puno sa kagubatan

Republic Act 9175 o Chainsaw Act of 2002

Pagbabawal sa illegal na pagputol ng puno, at pagbebenta ng mga ito

Kaingin at Fuel Wood Harvesting

Pagsusunog ng kagubatan, at paggamit ng puno bilang panggatong

Forestry Reform Code of the Philippines of 1975 (PD 705)

Nagbabawal ng kaingin sa bansa

Illegal Mining

Illegal na pagmimina

Republic Act 7942 o Mining Act of 1995

Nais nito matugunan ang problema sa pagmimina sa bansa

Climate Change

Ito ang pagbabago ng klima sa buong mundo na nararamdaman sa kalagitnaan ng ika-20 na siglo na nagpapatuloy pa rin sa kasalukuyan

Kalamidad

Mga sakuna na maaaring nagmula sa natural kondisyon o kaya nama’y gawa ng tao. Ang mga ito ay maaaring magsanhi ng kapahamakan sa tao at pagkasira ng mga ari-arian, maging ang kalikasan

Natural Disaster, Man-Made Disaster

Dalawang uri ng kalamidad

Disaster Management

• Dinamikong proseso na sumasakop sa pamamahala, pagpaplano, pag-oorganisa, pagtukoy ng mga kasapi, at pagkontrol sa isang hamong pangkapaligiran

• Nakapaloob dito ang mga gawain at estratehiya ng isang organisasyon upang magkaroon ng koordinasyon ang bawat kasapi

• Hindi lamang ang paghahanda ang saklaw nito, maging ang mga nararapat gawin ng isang komunidad upang makabagon mula sa isang sakuna o kalamidad

Carter, 1992

Siya ang nagsasabi na ang Disaster Management ay ang dinamikong proseso na sumasakop sa pamamahala, pagpaplano, pag-oorganisa, pagtukoy ng mga kasapi, at pagkontrol sa isang hamong pangkapaligiran

Format: (Name, Year)

Ondiz, at Rodito, 2009

Sila ang nagsasabi na ang Disaster Management ay ang pagpaplano ng mga hakbang upang mapanatili ang kaayusan sa harap ng mga hamong pangkapaligiran

Format: (Name, at Name, Year)

National Disaster Risk Reduction and Management Council

Ahensiyang namumuno sa paghahanda at pagtugon sa mga kalamidad na nararanasan ng bansa

Bagyo

Kadalasang nabubuo ang ________ sa gitna ng karagatan kung saan nagtatagpo ang mainit at malamig na hangin.

Low Pressure Area

Ano ang ibig sabihin ng LPA? (sa bagyo)

Baha

Ang pag-apaw o pagtaas ng lebel ng tubig dulot mga malakas at walang tigil na ulan ay pinalalala ng mga baradong daluyan ng tubig

Lindol

Ang kinaroonan ng bansa ay isang dahilan kung bakit tayo nakararanas ng pag______

Pagputok ng Bulkan

Ang Pilipinas ay nasa Pacific Ring of Fire kaya nakararanas ang bansa ng palagiang seismic at volcanic activities

Pagguho ng Lupa

Dulot ng:

• pag-uulan

• pagkahina ng lupa,

• lindol

Daluyong o Storm Surge

Hindi pangkaraniwang pagtaas ng tubig habang papalapit ang bagyo

Tsunami o Seismic Wave

Serye ng malalaking alon na likha ng mga pangyayari sa ilalim ng dagat

Sunog

• Kadalasang gawa ng tao

• Ang panahon ay maaari rin matukoy na isa sa mga nakapagpapalala ng sukunang ito

Marso

Kailan ang Fire Prevention Month?

Aksidente

Kalimitan ang mga gawain at kagamitang likha ng tao ang nagiging sanhi ng isang malaking sakuna na lumilikha ng panganib sa tao at sa kalikasan

Epidemya at Pandemya

Pagkalat ng nakahahawang sakit

Epidemya

Pagkalat ng nakahahawang sakit sa isang komunidad o rehiyon

Pandemya

Mas malawak na pagkalat ng nakahahawang sakit, bansa sa bansa

Polusyon

Pagiging marumi ng kapaligiran, tulad ng hangin, lupa at tubig

Digmaan

Marahas na paglapat ng lakas

Geohazard Map

Isang uri ng mapa na ginagamit ng lokal at maging ng nasyonal na pamahalaan sa pagtukoy ng mga lugar na malaki ang posibilidad na tamaan ng sakuna o kalamidad

Kahalagahan ng Geohazard Map

• Nagbibigay ng impormasyon tungkol sa mga lugar na may mataas na antas ng peligro upang ang mga tao ay maging handa kung sakaling ang lokasyon ng kanilang tirahan ay matatagpuan sa mga lugar na tinutukoy nito

• Ginawa upang mabawasan ang masamang epekto ng mga sakuna o kalamidad

Department of Social Welfare and Development

Isang programa na inatasan ng pamahalaan para sa pagliligkod sa lipunan. Ito rin ang nangunguna sa pagtulog sa mga nasasalanta tuwing may kalamidad

Department of Interior and Local Government

Ito ang inatasan ng pamahalaan na mamahala sa mga yunit na lokal ng pamahalaan

Metropolitan Manila Development Authority

Ito ang inatasan ng pamahalaan na maghatid ng mga serbisyo sa buong kalawakan ng Metropolitan Manila

Department of Education

Ito ang inatasan ng pamahalaan na imulat ang mga tao sa mga hakbang na dapat gawin tuwing may sakuna o kalamidad

Department of Health

Ito ang inatasan ng pamahalaan na pangalagaan ang kalusugan ng mga mamamayan ng bansa

Department of Public Works and Highways

Ito ang inatasan ng pamahalaan na magsaayos ng mga lansangan o daanan tuwing may kalamidad

Department of National Defense

Ito ang inatasan ng pamahalaan na tumulong sa paglikas ng mga mamamayan tuwing may kalamidad na hinaharap ang bansa

Department of Environment and Natural Resources

Ito ang inatasan ng pamahalaan na isaayos at pangalagaan ang ating kapaligiran at likas na yaman

Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration

Ito ang inatasan ng pamahalaan na i-ulat ang mga mamamayan sa lagay ng panahon. Ito rin ay nagbibigay ng babala sa mga paparating na bagyo, o kaya’y nag-uulat tungkol sa lakas at galaw ng hangin at ulan.

National Disaster Risk Reduction and Management Council

Ito ay inatasan ng pamahalaan na ihanda ang mga mamamayan ukol sa mga sakuna na maaaring maharap ng mga ito. Sinisigurado rin ng ahensiyang ito ang kahandaan ng mga mamamayan sa pamamagitan ng pagkakaroon ng mga programa na ukol sa kahandaan tuwing may sakuna.

Ang Pilipinas

• Ito ay napapaloob sa “Pacific Ring of Fire” o “Circum-Pacific Seismic Belt”

• Ito ay napalilibutan ng Karagatang Pasipiko na dahilan ng pag-uulan at malakas na bagyo

Climate Change

• Nakapadudulot ng pagbabago sa lakas at haba ng tag-ulan, at dalang ng pag-ulan

• Isa sa may malaking epekto sa iba’t ibang dako ng mundo

• May kaakibat na panganib sa ating ecosystem

Climate Change

Nagdudulot ito ng mga kalamidad tulad ng heatwave, tagtuyot, matitinding bagyo, pagbaha, at pagkasira ng kapaligiran

Climate Change

Nagdudulot ng pagtaas ng lebel ng tubig sa dagat

Natural at Man-made

Ayon sa climatologists, 2 ang sanhi ng climate change.
Ang mga ito ay ______ at _______.

Water Wapor

Isang uri ng Greenhouse Gas na kung saan ito ay ang pinakamakapal na balot sa atmospera at pumipigil sa pagbalik ng init sa kalawakan

Carbon Monoxide at Carbon Dioxide

Isang uri ng Greenhouse Gas na kung saan ito ay mula sa mga natural na proseso

Carbon Monoxide at Carbon Dioxide

Ang mga halimbawa nito ay pagsunog ng mga fossil fuel

Chlorofluorocarbons

Isang uri ng Greenhouse Gas na kung saan ito ay nakasisira sa ozone layer

Chlorofluorocarbons

Ito ay kinakailangan sa cycle ng mga air-conditioning equipment

Methane

Isang uri ng Greenhouse Gas na kung saan ito ay mula sa mga nabubulok na bagay sa kapaligiran

Methane

Ang GHG effect nito ay mas malala kaysa sa CO₂

Nitrous Oxide

Isang uri ng Greenhouse Gas na kung saan ito ay nabubuo sa pamamagitan ng kombustiyon ng mga fossil fuel

Epekto ng Climate Change sa Tao

Ang halimbawa nito ay ang sunburn, blister, skin cancer, at heat stroke

Epekto ng Climate Change sa Agrikultura at Kapaligiran

Nagdudulot ito ng pagkatuyo, pagbabaha, pagkasira ng mga coral reefs, at pagkakasakit at kamatayan ng mga hayop at halaman

Epekto ng Climate Change sa Agrikultura at Kapaligiran

Dahil dito, dumarami ang mga insekto at peste

Epekto ng Climate Change sa Agrikultura at Kapaligiran

Ito ay may epekto sa temperatura at suplay ng ating tubig

Epekto ng Climate Change sa Ekonomiya

• Ang pagbabago ng klima ay may epekto sa hanapbuhay at pang-araw-araw na gawain ng mga tao at ekonomiya ng bansa at mundo.

• Humihina ang produksiyon ng pang-agrikultural na produkto

• Nakaaapekto rin sa turismo

• Tumataas ang halaga ng mga bilihin at serbisyo

Malakas na Hangin

Posibleng umabot ng 250 km/h
Ang pinakamalakas na hanging kayang makasira ng kabahayan at makabuwal ng mga puno, poste, at ibang estruktura

Malakas na Ulan

Lumilikha ng matinding pagbaha na pumipinsala sa pananim at impraestruktura ang malakas na tuloy-tuloy na ulan

Storm Surge o Daluyong

Nagdudulot ng mataas na alon at baha sa mga lugar na malapit sa baybaying-dagat

Landslide/Mudflow

Maaaring magkaroon ng paguuho ng lupa o pag-agos ng putik habang at pagkatapos ng matinding ulan

Tropical Depression

Mula 35-63 km/h ang lakas ng hangin