Les 11 Staten en Kerk in de Late Middeleeuwen

Zie PPT op chamillo

Wat gebeurde er tussen 1000 en 1500 op het gebied van centraal gezag?

Binnen vaste grenzen monopolie oorlog en rechtspraak.

Wat is het verschil tussen staatsvorming en natievorming?

• Staatsvorming: streven van koning naar meer macht en gezag

• Natievorming: bewustzijn burgers deel van eenzelfde staat (19e)

Wat was de situatie van de macht van de lokale heren na de tijd van Karel de Grote?

Was goot → obv persoonlijke banden en lokaal grondbezit

Wat was het probleem tussen de vorst en de lokale heren na Karel de Grote?

Grote afstand vorste en lokale heren

Wat was het enige gebied waar de koning na de periode van Karel de Grote zijn macht had?

Enkel macht over het kroondomein.

Wat was het rijkskerkenstelsel in de 10e eeuw in het Duitse rijk?

Bestuur = bisschoppen ipv adel → geen erfgenaam en door koning aangesteld

Wat werd er afgesproken in het Concordaat van Worms in 1122?

• Geen benoemingsmacht meer

• Koningschap niet erfelijk

Wat stelde de Gouden Bull van de 14e eeuw vast over de keurvorsten?

• 7 keurvorsten

  • 3 geestelijke

  • 4 wereldlijke

Wat gebeurde er in de 13e eeuw met de verkiezing van de koning in het Duitse rijk?

Gekozen door de keurvorsten.

Wat gebeurde er in 1237 bij de verkiezing van de Duitse koning?

Buitenlandse kandidaat verkozen: Rudolf I van Habsburg.

Hoe breidden de Habsburgers hun macht uit na Rudolf I?

Trouwden tactisch (bijvoorbeeld door een huwelijk met de Oostenrijkse erfdochter).

Waarom hadden de Capetingers veel macht?

Veel macht → mannelijke erfgenaam

Waarom was het leven aangenaam in Frankrijk is de late middeleeuwen?

• godsvredes → verantwoordelijkheid koning om vrede te bewaren

• Einde invallen Moren en Vikingen

Hoe breidde Filips II Augustus zijn macht en kroondomein uit?

• Huwelijken

• Veroveringen

Wat is een apanage en wie kreeg het?

Een apanage is een deel van het kroondomein dat aan zonen werd gegeven.

Hoe evolueerde de feodaliteit onder Filips II Augustus?

Uitbouw feodale piramide → leenmannen zelf feodale banden met ondergeschikten

Waarom stond Lodewijk IX de Heilige bekend als de meest geliefde monarch?

• Rechtvaardigheid

• Inzet voor vrede

Welke overeenkomst sloot Lodewijk IX met de Engelse koning voor vrede?

• In ruil voor opgeven Engelse aanspraken op Normandië

• Erkenning Engelse koning als  hertog van de Guyenne

Welke twee gevolgen had de uitbouw van bestuursinstellingen voor het koningschap?

• De koninklijke macht groeide

• er ontstond een grotere nood aan geld.

Waarom ontstond de rekenkamer vanuit het beheer van het kroondomein?

Zoveel mogelijk inkomsten te verzekeren voor de koning.

Wat waren de oplossingen voor de geldnood van de rekenkamer?

• Adel → indirecte belastingen

• Toestemming nodig via bede

• 14^e eeuw: invoering taille voor derde stand à financieren leger

Waar en wanneer ontstond de rekenkamer als instelling?

In de 12e eeuw in Engeland en eind 13e eeuw in Frankrijk (chambre des comptes).

Wat betekent 'Staten-Generaal'?

• Staten = standenvertegenwoordiging

• Generaal = vertegenwoordigers volledige land

Wat was de voornaamste functie van de Staten-Generaal?

Middelen en belastingen verkrijgen via de steun van de standen.

Was de Staten-Generaal democratisch?

Nee, vrije boeren waren niet vertegenwoordigd.

Wanneer en waarom riep Filips IV de Staten-Generaal voor het eerst samen?

In 1302, omdat hij steun nodig had tegen de paus.

Onder welke koning ontstond in de 13e eeuw het Parlement van Parijs?

Onder Lodewijk IX.

Hoe ontstond het Parlement van Parijs uit de koninklijke raad?

Door de opsplitsing van de raad in rechtspraak en financiële behandeling op verschillende dagen.

Wanneer ontstond het parlement van Engeland?

Eind 13e eeuw.

Wat kan je zeggen over de functie van het parlement van Engeland?

• handelingen over politiek en financiën

• koning had het laatste woord (= bestuursorgaan van de koning).

Wanneer vond de splitsing van het parlement van Engeland plaats en in welke stukken werd deze opgesplitst?

• 14e eeuw

• parlement en koninklijke Grote raad

In welke delen splitste het parlement van Engeland op in de 14e eeuw

• Hogerhuis = hoge adel en prelaten (= house of Lords)

• Lagerhuis = lage adel en burgerij  (= house of Commons)

• Speaker : lagerhuis gaf instemming

Wat zijn statuten?

petities van het Parlement gericht tot de koning.

Wat zijn ordonnanties?

wetten uitgaande van de vorst en opgesteld binnen de Grote Raad.

Wie bekrachtigde de wetten in de 15e eeuw in Engeland?

De koning en het parlement.

Wat was het doel van de Gregoriaanse hervorming in de 11e eeuw?

Het terugdringen van de lekeninvestituur.

Wat kan je zeggen over de investituurstrijd?

• Hendrik IV – Gregorius VII

• Dictatus papae (1075)

• 1122: Concordaat van Worms

Wat gebeurde er met de rol van de paus in de 12e eeuw?

De rol van de paus werd sterker, met meer invloed van de pauselijke curia bij de verkiezing van de paus.

Wat was de functie van de pauselijke rekenkamer in de 12e eeuw?

beheerde de financiën van de kerk (inclusief inkomsten en belastingen).

Na de kruistochten had de kerk geld nodig, waar gingen ze dit halen?

• Belastingen inkomsten alle geestelijken

• Verkoop aflaten

• Kerkambten verkopen aan hoogste bieders (simonie)

Waarom werd het hoogtepunt van de kerkelijke macht gezien onder Innocentius III?

• verkiezing jonge Frederik II tot Duits koning 1212

• excommunicatie Jan Zonder Land

• Filips II Augustus moest zijn gescheiden vrouw terugnemen

Welke belangrijke gebeurtenissen vonden plaats onder Innocentius III?

• Vierde Lateraans concilie

• Vierde Kruistocht

• Kruistocht tegen de Katharen

• Stichting nieuwe kloosterorden

Wat was het belangrijkste doel van het Vierde Lateraanse concilie?

• Strakke geloofsleer op punt zetten (vuist tegen ketter, bijgeloof en ongelovigen)

• Werk maken van intellectuele en morele vorming (Oprichting katherdraalscholen, Minstens 1x per jaar biechten)

Wat waren de omstandigheden voor Joden in Europa vóór de kruistochten?

• Ervoor → weinig problemen

• Vanaf eerste → veel pogroms

Welke bijzondere omstandigheden ondervonden de Joden in de middeleeuwen?

• Geen buitenlandse macht

• Christendom uit Jodendom ontstaan

Hoe bestrijdde de kerk de ketters?

• Berechten via bisschop → penitentie

• 1231: pauselijke inquisitie

• Doel: Niet doden → wel ziel redden

Wat werd toegestaan door de pauselijke inquisitie vanaf 1252?

Vanaf 1252 werd foltering toegestaan tijdens de inquisitie om bekentenissen af te dwingen.

Wat kan je zeggen over de bekendste ketters: Katharen of Albigenzen?

• Zuid-Frankrijk

• Dualistisch geloof: goed- kwaad

• Verwerpen sacramenten

In welke eeuw werd de orde van de Dominicanen opgericht en door wie?

• 13e eeuw

• Domingo de Guzman

Wat zijn de kenmerken van de orde van de Dominicanen?

• Orde van geleerden

• Leven in armoede

• Strijd tegen ketters → tegen Albigenzen

• Prediken ware geloof

• Herkenning: Zwart-witte outfit

In welke eeuw werd de orde van de Franciscanen opgericht en door wie?

• 13e eeuw

• Franciscus van Assisi

Wat zijn de kenmerken van de orde van de Franciscanen?

• Leven in armoede: werken en bedelen

• Erkend door Innocentius III

• Zachtaardig: helpen armen en zieken

wat kan je zeggen over bedelorden?

• Heel succesvol

• Steun paus

Wat was het verschil tussen bedelorden en eerdere kloosterorden?

• Niet op platteland → wel in steden

• Actief opzoeken gelovigen

• Actief in buitenland → Azië

Wat is het belangrijkste kenmerk van begijnen in de Middeleeuwen?

• Groep vrouwen → leven in gebed en vroomheid

• Leggen geen gelofte af en volgen geen regel

• Niet zelfde als non

Wat zijn begarden?

Mannelijke tegenhanger van begijnen.