Begrippen voedingsonderzoek

Uitkomstmaten voedingsonderzoek ziekenhuis

Voedingstoestand, immuunstatus, functionaliteit, post-operatief verloop

Eigenschappen voedingsonderzoek in ziekenhuis

Interactie tussen voeding en ziekte waar ziekte/patientgroep centraal staat

Doelen voedingsonderzoek in ziekenhuis

Verbeteren/optimaliseren behandeling

Ontwikkelen richtlijnen

Inzicht in (kosten)effectiviteit van behandeling

Evalueren en inzetten van nieuwe technieken

Uitdagingen voedingsonderzoek in ziekenhuis

Onderzoek is deel van complete behandeling

Geen gestandaardiseerde onderzoeksomgeving, met risico op confounding

Compliance

Voldoen aan en het zich houden aan alle geldende wetten, regels, normen en interne beleidslijnen van een organisatie.

Validiteit

Meet het instrument wat het moet meten

Content validity

sluit de inhoud van je vragenlijst aan bij het onderwerp

Criteriumvaliditeit

Vergelijking met de gouden standaard

• Concurrent = tegelijk gemeten

• Predictive = voorspellen in toekomst

Constructvaliditeit

klopt het patroon met wat je verwacht

Reproduceerbaarheid

Herhaalbaarheid van metingen bij dezelfde situatie

• Test-retest, intra-rater (dezelfde persoon), Inter-rater (verschillende personen)

doen van metingen onder gelijke omstandigheden

Resultaten alleen valide

goed gemiddelde, maar slecht op individueel niveau

Resultaten alleen reproduceerbaar

consistent foute metingen

Toetsing validiteit en reproduceerbaarheid

Scatterplot + correlatiecoefficient = laat zien of 2 metingen samenhangen

Bland-Altman plot = laat verschil tussen 2 metingen zien

Variatiecoefficient (VC) = hoe consistent is de meting

Food balance sheet (indirect)

Geeft per land beeld van voedselbeschikbaarheid op basis van productie en import/export

Toepassing: Landen vergelijken in ‘nutrition transition’

Biomarkers (indirect)

Stoffen in lichaam die iets over voedingsinname zeggen

Toepassing: Nagaan of iemand voldoende vitamine of mineralen binnenkrijgt

24-uurs recall

Interview over wat iemand de afgelopen 24 uur heeft gegeten

Toepassing: Studenten vergelijken op groente-inname

Dietary history

Interview over iemands eetgewoonten over een langere periode. Focus op eetmomenten en patronen.

Toepassing: onderzoek naar maaltijdpatronen en overgewicht

Voedseldagboek

Deelnemer schrijft alles op wat hij eet met wegen of inschatten.

Toepassing: Als arts wil weten of patiënt genoeg vitamine D binnenkrijgt

FFQ (voedselfrequentielijst)

Gesloten lijst met producten: hoe vaak je ze eet per week/maand, gericht op lange termijn. Kan voor zeldzame uitkomst

Toepassing: onderzoek naar voedingspatroon en kanker

Screeners

Korte vragenlijst over specifieke producten, gaat om frequentie
Toepassing: Relatie tussen groenteconsumptie en ziekte zoals kanker

LDL cholesterol

brengt cholesterol naar cellen. Teveel vormt risico op plaques (Slecht)

• Statines verlagen LDL en daarmee het risico op HVZ

HDL cholesterol

Haalt cholesterol juist weg bij de vaatwanden en brengt het naar de lever

Ratio cholesterol

Totaal cholesterol / HDL

• Daling van 1 punt = tot 50% minder kans op hartziektes

Vetten

Verzadigd (boter, kaas) = verhoogt LDL

Onverzadigd (noten, vis) = verlaagt LDL en verhoogt HDL

Industriele transvet (frituur) = verhogen LDL en verlagen HDL

Natuurlijk transvet = iets minder slecht

Omega 3

Essentiële vetzuren met ontstekingsremmende werking, te vinden in vette vis (EPA en DHA) of in plantaardige bronnen (ALA)

• ontstekingsremmend, beschermen bloedvaten, gaan hartritmestoornissen tegen

• Als iedereen in NL vaker vis zou eten, zouden er tot 15.500 minder HVZ-gevallen zijn 

Proportionaliteit

afweging tussen volksgezondheidswinst en individuele vrijheid

CAP-budget vs dieetdoelen

Voedselproductie ≠ voedsel aanbevelingen

• 58% CAP-budget naar vlees/dierlijke producten, slechts 4% naar groente/fruit

Voedingsrichtlijnen: meer plantaardig, minder dierlijk -> beleid sluit niet aan

Voedseltop 2017

Nederland als wereldleider in veilige, gezonde en duurzame voeding.

Gezondheidsraad

Onafhankelijk adviesorgaan voor volksgezondheid, die zich richt op wetenschappelijke aanbevelingen

Honger

conditie waarin mensen niet genoeg voeding hebben om aan hun behoefte te voldoen

• 35-45% van alle kindersterfte zijn linked aan slechte voeding

• ondervoeding begint bij zwangerschap -> intrauterine growth restriction

Stunting

chronische restrictie van lengtegroei (lengte voor leeftijd z-score <-2)

Wasting

acuut gewichtsverlies (lengte voor leeftijd z-score <-2)

BMI for age

maat voor overgewicht bij kinderen

• BMI-for-age z-score >2 (kind 0-5)

• BMI-for-age z-score >1 (kind 6-18)

IJzertekort

Gevolgen: vermoeidheid, bleke huid, lager cognitief functioneren kinderen, infecties, vroeggeboorte, laag geboortegewicht

Oorzaken: lage opname, verlies, hoge behoefte

Bronnen: Dierlijk, plantaardig

fortificatie

toevoegen van nutrienten aan basisvoeding

• Massa fortificatie = toevoegingen aan voedsel voor normale consumptie

• targeted fortificatie = toevoegingen aan voedsel voor speciale doelgroep

• Market driven fortificatie = voor meer winst

Biofortificatie

veredeling van gewassen met meer nutrienten

• duurzaam, goedkoop, blijvend effect

WHO richtlijnen suppletie

Zwangere vrouwen: ijzer en foliumzuur

Schoolkinderen: niet dagelijks, maar met pauzes

Peuters: micronutriënten, vitamine A

2-componentenmodel

Vet (VM) / vet-vrij (VVM)

• Dichtheid VM = 0,900 g/ml

• Dichtheid VVM = 1,100 g/ml

• VVM = 73% water, 19% eiwit, 6,8% mineralen

Densitometrie

Meet lichaamsvolume via waterverplaatsing (onderwater weging). Kan dmv Siri formule vertpercentage berekenen

• Lichaamsdichtheid = massa/volume

Nadelen; restlucht verstoort, groepen moeilijk uitvoeren, geen regionale info, aannames

Verdunningstechnieken

Meet totaal lichaamswater

1. monster lichaamswater afnemen

2. Toediening exacte hoeveelheid tracer

3. Equilibratie periode (2-8 uur)

4. Monster lichaamswater afnemen

Vetvrije massa = lichaamswater / 0,73

Voordelen: Makkelijk, nauwkeurig

Nadelen: soms kostbaar, doorrekenen moet voorzichtig

CT scan

Maakt doorsneden. Meet vet/spiermassa via rontgen
Voordelen: Nauwkeurig, makkelijk

Nadelen: Straling, duur, beschikbaarheid, geen info over hel lichaam

MRI

Gebruik magneetvelden, nauwkeurige regionale info over vet/spier → nauwkeuriger dan CT

Voordelen: hele lichaam, geen straling

Nadelen: Duur, niet geschikt voor pacemakers

DXA

Meet 3 componenten (bot, vet, vetvrije massa) via weinig rontgen

Voordelen: regionaal, zeer nauwkeurig, redelijk beschikbaar, goede maat spiermassa

Nadelen: duur, afmetingen, lichte straling

Suikerhoudende dranken

Calorierijk, maar weinig verzadiging → overconsumptie → overgewicht

Mogelijk beleid suikers

Suikertaks, prijsverlaging groente/fruit, voorlichting

• In Nederland gebeurt nog weinig

Digestie en absorptie eiwitten

Consumptie → afbraak naar polypeptiden en aminozuren in maag → verdere afbraak in dunne darm → absorptie in duodenum en jejunum → via lever naar bloed → synthese eiwit uit pool

Eiwitmetabolisme

1. 70 gram eiwit naar darmwand en vertering, 160 gram geabsorbeerd

2. Aminozuren gaan naar pool, waarvandaan lichaamseiwitten worden opgebouwd en aminozuren worden verbrand

Verlies door urine (90g), feces (10g) en huid/haar/nagels (2g)

PDCAAS

Meet hoeveel bruikbare eiwitten er in een voedingsmiddel zitten.

• Houdt rekening met hoe goed je lichaam het verteert

1. Aminozuurscore = (mg aminozuur per g eiwit) / (mg nodig per g eiwit)

2. PDCAAS = Aminozuurscore × Verteerbaarheid

DIAAS

Meet per essentieel aminozuur hoe goed het wordt verteerd in de dunne darm (waar het echt wordt opgenomen)

1. Verteerbare hoeveelheid = hoeveelheid aminozuur × ileale verteerbaarheid

2. DIAAS = (verteerbare hoeveelheid aminozuur per g eiwit) / (benodigde behoefte)

Eiwitturnover

1. Eiwitsynthese

2. Eiwitafbraak van oude of beschadigde eiwitten

3. Uitwisseling met bloed om balans te behouden

4. Oxidatie van overige aminozuren

Eiwitbehoefte

• 0,8 g eiwit/kg = <65 jaar

• 1,0 - 1,2 = >65 jaar

• 1,2 - 1,5 = kwetsbare ouderen en zieke

Anabole resistentie

Verminderde capaciteit en/of gevoeligheid van spiereiwitsynthese

Afzonderlijke, afhankelijke aandoeningen

• Ondervoeding = algemeen tekort aan energie (GLIM criteria)

• Kanker gerelateerde uitputting = door kanker en ontsteking breekt onvrijwillig spiermassa af. Kan niet volledig hersteld worden door alleen meer eten

• Sarcopenie = Leeftijdsgebonden spierverlies door veroudering

Factoren met verhoogd risico totaal cholesterol

Hoge inname verzadigd vet

lage inname meervoudig onverzadigde vetzuren

lage consumptie vezels

Lage soja inname

genetische factoren

Latere gevolgen ijzertekort (IDA)

toegenomen morbiditeit en mortaliteit

Verminderde hersenontwikkeling

Lager productiecapaciteit

Minder vruchtbaar

Siri formule

Vet% = (495/lichaamsdichtheid) - 450