FIL Prelims

patay+in niyo na ako

Sight Translation

Pagsasalin nang on-the-spot

Eugene A. Nida

Sino nagsabi nito?

“Ang pagsasalin ay pagbuo sa tumatanggap na wika ng pinakamalapit at likás na katumbas ng mensahe ng simulaang wika, una ay sa kahulugan at ikalawa, ay sa estilo”

Theodore H. Savory

Sino nagsabi nito?

“Ang pagsasalin ay maaaring maisagawa sa pamamagitan ng pagtutumbas sa ideyang nasa likod ng pananalita“

Mildred L. Larson

Sino nagsabi nito?

“Ang pagsasalin ay muling pagbubuo sa tumatanggap na wika ng tekstong naghahatid ng kahalintulad na mensahe sa simulaang wika subalit gumagamit ng mga piling tuntuning gramatikal at leksikal ng tumatanggap na wika”

Peter Newmark

Sino nagsabi nito?

“Ang pagsasalin ay isang pagsasanay na binubuo ng pagtatangkang palitán ang isang nakasulat na mensahe sa isang wika ng gayon ding mensahe sa ibang wika”

Translatio

Nagmula sa salitang Latin na “__” na nangangahulugang “pagsalin”.

Transladar

Sa saliksik ni Almario sa Vocabulario de la Lengua Tagala (1754), ang kahulugan ng “salin” ay __

Tagasalin, Taksil

Isang matandang kawikaang Italiano ang “traduttore, traditore” na nangangahulugang

Paciano Mercado Rizal

Sino nagsabi nito?

“Ang pagsasalin ay iniaayon sa mga salita kapag ito’y mauunawaan, at ginagawang malaya naman kapag iyon ay may kalabuan datapuwa’t hindi lumalayo kailanman sa kahulugan.”

Source Language

Simulaang Lengguwahe

Target Language

Tunguhang Lengguwahe

Selection

Kilala rin bilang decision procedures

• problem identification

• allocation of norms

Codification

Kilala rin bilang standardisation procedures

• graphisation

• grammatication

• lexication

Implementation

Kilala rin bilang educational spread

• correction procedures

• evaluation

Elaboration

Kilala rin bilang functional development

• terminological modernisation

• stylistic development

• internationalisation

Imitasyon o Panggagaya

Gawaing sumasaklaw sa paghahanap na katumbas na salita para sa SL hanggang sa pagsisikap na gayahin ang anyo at himig ng orihinal na akda.

Reproduksyon o Muling-Pagbuo

Ang layuning higit na tumutupad sa inaakalang interes o pangangailangan ng lipunan at panahon ng tagasalin.

Maaari itong mangahulugan ng paglilipat ng orihinal túngo sa isang anyong ipinalalagay na mas ninanais basahin ng madla.

Minako O’ Hagan

Sino nagsabi nito?

“Ang lokalisasyon ay isang proseso upang mahawi ang mga hadlang pangkultura upang magkaroon ng epekto sa bawat target na bansa.”

Doctrina Christiana

Unang aklat na nailimbag; Salin ng mga pangunahing dasal at tuntunin ng Simbahang Katolika

National Bookstore

Pinasalin ang mga popular na nobela at kuwentong pandaigdig gaya ng “Rapunzel”, “The Little Prince”, atbp.

Goodwill Bookstore

Naglathala ng koleksyon ng mga klasikong sanaysay nina Aristotle, Aquinas, Kant, atbp.

The Children’s Communication Center

Nagsalin at nalathala ng mga kuwentong mula Asya, Palaso ni Rama, Palaso ni Wujan, atbp.

For Foundation

Nakaloob ng tulong pinansyal sa mga proyektong pagsangguni at pagsasalin

Language Education Council of the Philippines

Ano ang LEDCO?

Secondary Language Teacher Education

Ano ang SLATE?

Gunglo Degiti Mannurat nga Ilokano

Ano ang Gumil?

Araling Salin

Ay isang malawak na bukirin at patuloy na nililinang dahil sa matindi at patuloy na lumalaking pangangailangan sa pagsasalin sa buong mundo (Almario, 2016)

Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal

Kabilang dito ang lahat ng pagsasalin tungkol sa purong agham, aplayd na agham at teknolohiya

Tekstong Siyentipiko

Mas abstrakto at mas mahirap isalin

Tekstong Teknikal

Mas kongkreto, may kolokyal at mas madaling unawain.

Pagsasaling Pampanitikan

Sinasalamin nito ang imahinatibo, intelektuwal at intuwitibong panulat ng may-akda; natatangi ang tekstong pampanitikan dahil sa estetika o ganda nito.

Simulaing Gawain sa Pagsasalin

• Dapat maunawaan ng tagasalin ang kahulugan at ang ibig sabihin ng orihinal na awtor.

• Dapat mauunawaan ang SL at TL.

Aktuwal na Pagsasalin

• Paghahanap ng salita na pantumbas sa isinasaling salita.

• Ang gawaing ito ay malimit na depende sa tagasalin– sa kaniyang layunin—na depende rin sa kaniyang kaalamang pangwika

Pagsusuri ng Salin

Napakalaking tulong ang intelihente at masinsinang pagsuri sa mga salin tungo sa inaasam nating paglusog ng pambansang pagsasalin

Prescriptive

• Grammar, punctuation, spelling

• Standard and variant

• ”Grammar Nazi”

Descriptive

Other factors are taken into account (ex. bisaya kausap mo)

Lingua Franca

• A language that is adopted as a common language between speakers whose native languages are different. (accd sa gewgle)

• Filipino is a __

Teorya

• Nagbibigay ng framework na makapagpapaliwanag sa mga desisyong ginawa sa pagsasalin.

• Kaalamang pinagbatayan sa ginawang pagtutumbas.

Formal Equivalence

• Pinananatili ang anyo at nilalaman (form and content) ng SL.

• Hindi lang mensahe ng orihinal ang pinananatili sa TL kundi maging ang mga pisikal na sangkap nito gaya ng bokabularyo, gramatika, sintaks, at estruktura.

Dynamic Equivalence

• Tinatawag ding functional equivalence.

• Nakatuon sa paghahatid ng kahulugan, hindi ng estruktura ng orihinal.

• Sa halip, hinahamon nito ang tagasalin na balansehin ang pagiging tapat sa kahulugan at diwa ng orihinal habang ginagawa ding natural at katanggap-tanggap (hindi tunog-salin) ang salin para sa target audience.

Eugene A. Nida

Kanino nanggaling ang Formal at Dynamic Equivalence?

Semantic Translation

• Attempts to render, as closely as the semantic and syntactic structures of the second language allow, the exact contextual meaning of the original.

• May pagkiling sa SL.

• Literal

Communicative Translation

• Attempts to produce on its readers an effect as close as possible to that obtained on the readers of the original.

• May pagkiling sa TL.

• Malaya at idyomatiko.

Peter Newmark

Kanino nanggaling ang Semantic at Communicative Translation?

Form-Based Translation

• Literal na salin.

• Nagbibigay ng priyoridad sa anyo (mga salita, sugnay, o pangungusap).

• Nagtutunog na hindi natural at walang halagang pangkomunikatibo.

Meaning-Based Translation

• Idyomatikong salin.

• Kailangang malaman ng tagasalin ang kahulugan ng SL bago niya isalin ang kahulugang ito sa TL.

• Hindi tunog-salin, kundi mukhang orihinal na teksto.

Mildred L. Larson

Kanino nanggaling ang Form-Based at Meaning-Based Translation?

Domestication

• Inilalapit at inilalapat ang teksto sa konteksto ng mga mambabasa sa paggamit ng mga salitang lokal o higit na pamilyar sa kanila kaysa sa mga terminong banyaga.

Foreignization

• Pinananatili ang mga terminong kultural ng SL gaya ng Yin at Yang, “Kimchi” sa halip na “buro”, etc.

Lawrence Venuti

Kanino nanggaling ang Domestication at Foreignization?

Teoryang Skopos

• Naiimpluwensiyahan ang salin ng layunin kung bakit ba ito ginagawa; paano pinakaepektibong makakamit ang intensiyon sa pagsasalin?

• Kinikilala ang iba’t ibang posibilidad ng pagsasalin ng teksto.

• Nagiging target-oriented ang pagsasalin.

Hans Vermeer

Kanino nanggaling ang Teoryang Skopos?

Pagsasaling Kultural

• Sa loob, ang mga propesyonal, gaya ng mga kritiko, tagarebyu, guro, tagasalin.

• Sa labas, ang mga tagapagtaguyod na nagtutulak o humahadlang sa pagbabasa, pagsulat, at muling pagsulat ng teksto.

• Dapat alamin ang panlipunan at pangkulturang konteksto para suriin ang mga mekanismo sa pagsasalin at mga pamantayan ng tagasalin.

Mohamed Enani

“Isang manunulat na lumilikha ng kaniyang idea para sa mambabasa. Ang tanging kaibahan lamang niya sa orihinal na may-akda ay ang ideang kaniyang ipinahahayag ay mula sa huli.”

Michael M. Coroza

“Ang pagsasalin ay lampas sa lingguwistikong gawain. Ang tagasalin ay isang tunay na mananaliksik, manunuri at malikhaing manunulat.”

Rosario C. Lucero

“Sa pagsasalin ng mga rehiyonal na wika tungong Filipino, may tatlong pangunahing tungkulin ang tagasalin:

• Tagasalin

• Tagabuo ng kasaysayang pampanitikan

• Tagapag-ambag sa pagbubuo ng kanon ng panitikang Filipino”

Ebalwasyon ng Salin

Ang pagsusuri sa kalidad ng salin kapag nagawa na ito.

Pansariling Subok

Bago ipabasa o ipataya sa iba ang salin, natural lamang na ang tagasalin ang mag-edit ng sarili niyang gawa.

Pagkonsulta sa Eksperto

Malaking tulong sa isang tagasalin kung may ibang matang titingin sa kaniyang salin.

Balik-Salin

• Back translation sa wikang Ingles.

• Isang paraan upang malaman ang kawastuhan ng salin sa pagsusuri ng paralelismo ng forward at back translation.

Pagsubok sa Pag-unawa

Masasabing mahusay ang isang salin kung nauunawaan ito ng target na mambabasa.

Pagtatanong sa Di-Eksperto

• Tinutukoy rito ay mga taong pinag-uukulan ng salin na walang alam o kakaunti pa lamang ang alam tungkol sa paksang isinalin.

• Kapag naintindihan nila ang salin, ibig sabihin ay malinaw ito.

Subok-Gamit

• Kung ang isinalin ay mga panuto, ipagawa ito sa target na mambabasa.

• Kung tama ang magiging proseso o produkto, maaaring tama ang salin. Kung hindi naman ay ang kabaligtaran.

Pagsubok sa Konsistensi

Paggamit ng parehong katumbas ng mga katawagan at hindi pabago-bago ng gamit.

Paggamit ng Instrumento sa Balidasyon ng Salin

Ang instrumentong pinasasagutan sa eksperto sa wika, sa nilalaman, at sa target audience na maaaring magbigay ng kantitatibong datos sa pagiging katanggap-tanggap o di katanggap-tanggap ng iba’t ibang aspekto ng salin.

Wikang Teknikal

Isang varayti ng wika na nagtataglay ng tiyak at partikular na mga katangian ng bokabularyo at sa higit na limitadong saklaw ng gramatika.

Wikang Siyentipiko

• Ginagamit sa mga pananaliksik at paglalahad ng mga teorya at haypotesis.

• Pormal, pasibo, at estandardisado ang anyo.

Polysemous

Isang salitang maraming kahulugan.

Paglalapi

Ito ay paraan ng pagkakabit ng panlapi sa salitang-ugat.

Pag-uulit

Sa salitang-ugat, nakabubuo ng bagong salita na mayroong bagong kahulugan.

Pagtatambal

Ito ay pagsasama ng dalawang payak na salitang-ugat upang makabuo ng bagong salita.

Pag-uunlapi

Ang panlapi ay inilalagay sa unahan ng salitang-ugat.

Paggigitlapi

Ang panlapi ay makikita sa gitna ng salitang-ugat.

Paghuhulapi

Ang panlapi ay makikita sa hulihan ng salitang-ugat.

Pag-uunlapi at paghuhulapi

Ang panlapi ay inilalagay sa unahan at hulihan ng salitang-ugat.

Pag-uunlapi at paggigitlapi

Ang panlapi ay inilalagay sa unahan at gitna ng salitang-ugat.

Paggigitlapi at paghuhulapi

Ang panlapi ay inilalagay sa gitna at hulihan ng salitang-ugat.

Pag-uunlapi, paggitlapi, at paghuhulapi

Ang panlapi ay inilalagay sa unahan, gitna, at hulihan ng salitang-ugat.

Pag-uulit na Parsiyal

Bahagi lamang ng salitang-ugat ang inuulit.

Pag-uulit na Ganap

Inuulit ang buong salita.

Pagtatambal na Di-ganap

Nananatili ang kahulugan nito sa dalawang salitang pinagsama.

Pagtatambal na Ganap

Nakabuo ng kahulugan iba sa dalawang pinagsama.

Sintaks

• Nauukol sa pag-aaral ng pagkakaugnay o relasyon ng mga salita upang bumuo ng mga pangungusap.

• Sa madaling salita, ito ay pag-aaral ng pagbuo ng mga pangungusap o sentens.

Diptonggo

Tunog na nabubuo sa pagsasama ng alin man sa limang patinig at ng titik w o y.

Klaster

Mga salitang mayroong magkadikit na dalawang magkaibang katinig na matatagpuan lamang sa iisang pantig.