Les 3: temperament

Dunedin study

Prospectieve longitudinale studie naar temperament en verband met latere persoonlijkheid. Hieruit bleken drie clusters te komen; goed aangepaste cluster, geremde cluster en ongecontroleerde cluster. Ook werden er verbanden gevonden tussen persoonlijkheidsstructuren en sociaal functioneren en psychiatrische stoornissen

Goed aangepaste cluster

Kinderen die veerkrachtig zijn, zelfcontrole en zelfvertrouwen hebben en niet overstuur zijn bij confrontatie met nieuwe elementen (Dunedin study)

Geremde cluster

Sociaal teruggetrokken kinderen, angstig, niet op gemak bij vreemde mensen (Dunedin study)

Ongecontroleerde cluster

Impulsieve kinderen, rusteloos, negatief en onvoorspelbaar in reactie/emotie (Dunedin study)

Thomas en Chess temperament model

Model met stilistische componenten van gedrag = negen gedragstrekken ‘hoe’ het kind reageert (activiteit, regelmaat. aanpassen, toenadering, intensiteit, stemmingskwaliteit, drempelwaarde, afleidbaarheid en taakvolhouding) → drie persoonlijkheidstypes (gemakkelijk, traag-op-gang-komend en moeilijk kind)

Gemakkelijk kind

Verkeert doorgaans in positieve stemming, heeft regelmatig biologische functies en lage tot matige responsintensiteit, goede adaptie, raakt niet van streek in nieuwe situaties (Thomas en Chess temperament model)

Traag-op-gang-komend kind

Heeft vaak negatieve stemming, laag activiteitsniveau, lage responsintensiteit, is geneigd zich terug te trekken in nieuwe situaties (Thomas en Chess temperament model)

Moeilijk kind

Verkeert doorgaans in een negatieve gemoedsstemming, onregelmatige biologische functies, hevige reacties, geringe adaptie en is geneigd om zich terug te trekken in nieuwe situaties (Thomas en Chess temperament model)

Goodness of fit

Verantwoordelijkheid ouders om goed het temperament kind te ondersteunen voor de optimale ontwikkeling

EAS(I) model

Model over temperament van Buss en Plomin, die stelt dat er vier dimensies zijn van genetische basis van temperament: emotionaliteit, activiteit, sociabiliteit en impulsiviteit

Rothbart temperament model

Voegt emotioneel component toe aan EAS(I) model → reactiviteit en zelfregulatie → negatief affect, surgency en effertful control

Negatief affect

Onderdeel reactiviteit Rothbart, neiging van kinderen om triest, angstig of prikkelbaar te reageren op situaties

Surgency

Onderdeel reactiviteit Rothbart, mate van energie en motorische activiteit in spreken en handelen/uiten van positieve emoties en plezier in intense activiteiten

Effortful control

Component van zelfregulatie volgens Rothbart, individuele verschillen in het richten en volhouden van aandacht, het inhiberen van gedrag en het volhouden van take (2-3 jaar)

Evocatieve gen-omgevingscorrelaties

Het verband tussen genetische aanleg van temperament en de omgeving die vanuit die bepaalde aanleg wordt gecreëerd

Top down benadering

Big five vragenlijst gebruiken en kijken hoe dat bij kinderen en jongeren werkt (= vertrekken van iets dat we al hebben) → veel bevestiging maar ander onderzoek drukt drie duidelijke interpreteerbare factoren

Bottom up benadering

Kijken hoe persoonlijkheid bij jongeren is en vanuit daar nieuw model opbouwen; onderzoeken welke dimensies ten gronde liggen aan individuele verschillen kinderen en jongeren → 5 factoren die sterk correleren met FFM