Spreekwoorden en gezegdes: Nederlandse taalbeheersing 1

Van A tot Z

Van het begin tot het einde: helemaal

Een nieuwsgierig aagje

Een nieuwsgierig persoon

Altijd op hetzelfde aambeeld slaan

Steeds weer op hetzelfde onderwerp terugkomen

Gauw aangebrand zijn

Snel boos worden

Met iemand in aanvaring komen

Ruzie of problemen met iemand krijgen

Nu komt de aap uit de mouw

Nu blijkt wat werkelijk de bedoeling was

In de aap gelogeerd zijn

In een vervelende positie beland zijn

Voor aap staan

In het openbaar belachelijk gemaakt zijn

Dat is de aard van het beestje

Dat is typisch iets voor die persoon; zo zit hij nu eenmaal in elkaar

Een aardje naar je vaartje hebben.

Veel op je vader lijken

De hete aardappel doorschuiven

Een vervelende beslissing aan een ander overlaten

In goede aarde vallen

Goed ontvangen worden (bv bij een voorstel, toespraak of boek)

Iemand ter aarde bestellen

Iemand begraven

Weten waar Abraham de mosterd haalt

slim zijn, iets goed snappen

Hij is niet op z'n achterhoofd gevallen

Hij is behoorlijk slim, hij heeft iets wel in de gaten

In adamskostuum

naakt, zonder kleren

Er schuilt een addertje onder het gras

Er is een verborgen risico in het spel

De laatste adem uitblazen

Sterven, doodgaan

Iemands hete adem in de nek voelen

Bijna ingehaald worden, ook; opgejut of opgejaagd worden

advocaat van de duivel spelen

Een mening geven waar je het zelf niet mee eens bent, maar die je geeft om reacties uit te lokken

Een aflossing van de wacht

Een vervanging van de ene persoon door een andere

De aftocht blazen

het sein geven tot vertrekken als de situatie te bedreigend of te moeilijk wordt

Schitteren door afwezigheid

Ergens niet aanwezig zijn, terwijl je komst wel verwacht werd

Een verborgen agenda hebben

Een doel hebben dat voor de andere verborgen gehouden wordt

Dat staat op de agenda

Dat gaat nog gebeuren; dat gaat nog besproken worden

Het op een akkoordje gooien

Met elkaar afspreken iets op een bepaalde manier aan te pakken

Alles op alles zetten

Zich tot het uiterste inspannen om iets te bereiken

Iemand van twaalf ambachten en dertien ongelukken zijn

Steeds verschillende baantjes hebben maar in geen enkel baantje succesvol zijn

Ergens de angel uit trekken

Ervoor zorgen dat iets minder gevaarlijk wordt door het meest gevaarlijke deel onschadelijk te maken; iets minder pijnlijk maken

Het anker lichten

ervan door gaan; vertrekken

Op apegapen liggen

Op sterven liggen, versuft zijn, slap zijn, het zeer benauwd hebben bv. door warmte

Appelen voor citroenen verkopen (ook Knollen voor citroenen verkopen)

Oplichten, bedriegen

De rotte appels uit de mand halen

de minder getalenteerde personen wegsturen

Appels met peren vergelijken

verkeerde conclusies trekken door zaken te vergelijken die niets met elkaar te maken hebben

Door de zure appel heen bijten; (Door de zure appel bijten)

Een onaangenaam karwei opknappen

Een appeltje met iemand te schillen hebben

Iets met iemand te bespreken hebben naar aanleiding van iets

Een appeltje voor de dorst

Een reserve voor moeilijke tijden die mogelijk nog gaan komen

Een oogappel of oogappeltje zijn

Een zeer geliefd persoon zijn. Vaak gezegdvan een kind of kleinkind

Voor een appel en een ei

Bijzonder goedkoop zijn

Een Sisyphus-arbeid

Een zware, onmogelijke, zinloze taak

Iets met argusogen bekijken

Iets wantrouwend bekijken

De sterke arm der wet

De politie

Iemand in de arm nemen

Iemands hulp vragen als je een bepaalde kwestie niet alleen kunt oplossen

Iemand met open armen ontvangen

Heel blij zijn met iemands komst en dat ook laten merken

Armslag krijgen

Meer mogelijkheden krijgen

De augiasstal reinigen

orde op zaken stellen, ergens waar alles slecht geregeld is alles goed gaan regelen

de aanhouder wint

wie volhardt, bereikt zijn doel

Belofte maakt schuld

Als je iets beloofd hebt, moet je dat ook nakomen

Hoge bomen vangen veel wind

In een hoge positie heb je ook grote verantwoordelijkheden

Iets op de lange baan schuiven

iets uitstellen tot later

Iets in goede banen leiden

ervoor zorgen dat iets goed verloopt

iemand of iets de baas zijn

iemand of iets kunnen overmeesteren

Het kind met het badwater weggooien

verkeerde maatregelen nemen om ongewenste zaken te bestrijden; zodat juist datgene verloren gaat wat het meest waardevol is

Aan de bak komen

Aan de beurt komen, een baan krijgen

Het komt voor de bakker

Het komt in orde; het wordt geregeld

Met een baksteen in de maag geboren worden

Graag een huis willen hebben dat van jezelf is, dat je eigendom is

Bakzeil halen

toegeven dat je ongelijk hebt

De bal aan het rollen brengen

Ervoor zorgen dat iets onderzocht wordt, dat er actie ondernomen wordt.

De bal terugkaatsen

Op een vraag die gesteld wordt geen antwoord geven, maar een tegenvraag stellen.

Elkaar de bal toespelen

Elkaar voordeeltjes geven; elkaar helpen

Dat is een bal voor open doel

Dat is een opmerking waar een zeer voor de hand liggende weerwoord op gegeven kan worden

Ergens een balletje over opgooien

Ergens voorzichtig over beginnen te praten om erachter te komen wat anderen ervan vinden.

Wel de splinter in het oog van de ander zien, maar niet de balk in het eigen oog.

Iemand anders wel bekritiseren, maar eigen gebreken niet opmerken.

Aan de lopende band

Aan één stuk door

Door de bank genomen

Gemiddeld, gewoonlijk

Iets aan banden leggen

Ervoor zorgen dat iets zich niet verder kan uitbreiden

Uit de band springen

Uitbundig plezier maken

Dat is ver van mijn bed

Dat is van grote afstand van wat hier gebeurt.

Je bedje is gespreid

Je komt in een situatie terecht waarin alles al voor je geregeld is

Aan de bedelstaf raken

In een situatie terechtkomen waarin je geen geld of bezittingen meer hebt en dus heel arm bent

Tussen de bedrijven door

Tussen andere bezigheden in; tussendoor

Er geen been in zien

Geen bezwaar onder kennen. Er niet voor terugschrikken.

De benen nemen.

Er vandoor gaan.

Tegen het zere been schoppen.

Een pijnlijke opmerking maken over iets wat gevoelig ligt.

Zijn beste beentje voortzetten

Iets zo goed mogelijk doen

Met het verkeerde been uit bed gestapt zijn

De dag met een slecht humeur beginnen

Dat houdt me op de been

Dat zorgt ervoor dat ik door kan blijven gaan; daardoor houd ik het vol.

Iemand op het verkeerde been zetten

Iemand een verkeerde indruk geven, waardoor hij of zij iets gaat denken dat helemaal niet klopt

Op je eigen benen staan

Voor jezelf zorgen; geen hulp nodig hebben

Op je achterste benen gaan staan

Boos worden; ergens fel tegen protesteren; het ergens helemaal niet mee eens zijn

Op je laatste benen lopen

Bijna niet meer kunnen van vermoeidheid.

Een ongelikte beer

Een man die geen nette manieren heeft; een onfatsoenlijke man

De beest uithangen

Je misdragen

Het beestje bij zijn naam noemen

Duidelijk en precies zeggen hoe je over iets of iemand denkt; precies zeggen hoe iets zit

Breek me de bek niet open

Begin daar maar niet over, want daar kan ik heel veel negatieve dingen over vertellen

Op je bek gaan

Een grote fout maken, afgaan

Aan de bel trekken

Duidelijk maken dat er iets aan de hand is; duidelijk maken dat er iets niet klopt.

Er gaat een belletje rinkelen

Ik begin het te begrijpen

Iets op zijn beloop laten

Iets gewoon maar verder laten gaan zonder dat je je ermee bemoeit, zonder dat je ingrijpt.

Bepakt en bezakt.

Klaarstaan met bagage

Iets te berde brengen

Een voorstel doel; iets ter sprake brengen

Bergen kunnen verzetten

Veel taken kunnen verrichten; heel veel werk aankunnen

De berg heeft een muis gebaard

Iets wat heel groot of bijzonder leek te gaan worden, is uiteindelijk op niets uitgelopen.

Ergens als een berg tegen opzien

Iets voor zichzelf beschouwen als een zeer moeilijke, of onplezierige taak of omstandigheid

Niet door de beugel kunnen

De norm overschrijden van wat nog behoorlijk is

Vechten tegen de bierkaai

een gevecht aangaan dat je in principe al bij voorbaat verloren hebt

De biezen pakken

vertrekken, de biezen zijn een dubbele mand van vlechtwerk, gebruikt als koffer

In een goed blaadje proberen te komen

Een goede reputatie proberen te verkrijgen bij de machthebbers

Geen blad voor de mond nemen

Zonder terughoudendheid een harde mening uiten

Veel geblaat maar weinig wol

Veel gepraat maar weinig prestatie