Woordenlijst ecologie partim 2

Populatie

interacties tussen individuen van dezelfde soort

Gemeenschap

interacties tussen individuen van verschillende soorten

Ecosysteem

interacties tussen gemeenschappen en hun abiotische factoren

Kringloop

materie circuleert tussen organismen onderling en tussen organismen en het abiotisch milieu

Biosfeer

gedeelte van aarde waar leven mogelijk is

Protobionten

voorloper van cellen tijdens het ontstaan van leven

Oersoep-hypothese

organische moleculen spontaan gevormd uit simpele componenten in ondiepe zeeën

IJzer-zwavel hypothese

chemische evolutie in diepzee in warme hydrothermale breuken

prokaryoten

Populatie

interacties tussen individuen van dezelfde soort

Gemeenschap

interacties tussen individuen van verschillende soorten

Ecosysteem

interacties tussen gemeenschappen en hun abiotische factoren

Kringloop

materie circuleert tussen organismen onderling en tussen organismen en het abiotisch milieu

Protobionten

voorloper van cellen tijdens het ontstaan van leven

Oersoep-hypothese

organische moleculen spontaan gevormd uit simpele componenten in ondiepe zeeën

IJzer-zwavel hypothese

chemische evolutie in diepzee in warme hydrothermale breuken

prokaryoten

cellen zonder interne membranen en geen organellen

heterotrofen

halen energie uit via opnemen van andere organismen

autotrofen

maken zelf hun energie aan

cyanobacteriën

blauwalgen, prokaryote organisme

stromatolieten

sedimentaire gesteentes van biologische oorsprong

Endosymbiose-theorie

celorganellen zoals mitochondriën & chloroplasten het product van symbiotische relaties tussen verschillende prokaryote organismen

Faint Young Sun paradox

de jonge zon had een zwakkere stralingswarmte dan nu

Ediacara-fauna

oudste gekende fossielen van meercellige organismen

Snowball Earth

aarde was tijdens Precambrium volledig bedekt met ijs

Slushball Earth

aarde was tijdens Precambrium niet volledig bevroren

Gondwanaland

tijdens Paleozoicum lagen alle zuidelijke continenten tegen mekaar

Pangaea

supercontinent, alles tegen mekaar

Cambrische evolutie

veel nieuwe diergroepen in het Cambrium

hydrosfeer

gedeelte van de aarde waar het geheel van water is

lithosfeer

buitenste gedeelte van de vaste aarde

cryosfeer

gedeelte van aarde waar water voorkomt in bevroren versie

atmosfeer

gedeelte van aarde rond de vaste aarde

golfstroom

snelle, warme, krachtige golfstroom doorheen noordelijke Atlantische Oceaan

Milankovitch cycli

periodieke veranderingen in het klimaat die het resultaat zijn van aantrekkingskracht van de lichamen in ons zonnestelsel op de aarde

IJstijdrefugia

dier- & plantensoorten trekken weg van oorspronkelijk leefgebied door strenge koude

Biogeografie

studie v/d huidige & voormalige verspreiding van plant- & diersoorten in de context van hun eigen evolutie, ook grootschalige processen die hun verspreiding toen & nu beïnvloeden

Bioom

10 grote types natuurlijke terrestrische ecosystemen op aarde vandaag

Ecotone

transitiezone waarin 2 biomen elkaar ontmoeten & intergraderen

Klimatologie

wetenschap die klimaat & klimaatverandering bestudeerd

Zonne-energie

eindproduct van massieve nucleaire fusiereactie

Atmosferische circulatie

op grote schaal verplaatsing van lucht in de atmosfeer

Hadley-circulatie

grote circulatie-patronen onmiddellijk aan weerskanten van de evenaar

Intertropische convergentiezone (ITCZ)

zone met uitgesproken convectie tussen de Hadley-circulatie

windcirculatie

zeer complexe horizontale bewegingen in de atmosfeer

moesson-circulatie

gigantische stroom van vochtige lucht uit de oceanen, die op korte tijd grote hoeveelheden neerslag over de sub-tropische continenten dumpt

thermohaliene circulatie THC

watermassa’s bewegen zich doorheen de wereldzeeën

El Niño / Southern Oscillation (ENSO)

periodiek het oppervlaktewater van de tropische Stille Oceaan nabij Zuid-Amerika opwarmt tengevolge het tijdelijk in kracht afnemen van westelijke passaatwinden

Noord-Atlantische Oscillatie (NAO)

luchtdrukverschil tussen hoge luchtdrukgebied over Atlantische oceaan nabij Azoren & lage luchtdrukgebied nabij IJsland

permafrost

bevroren grond voor een lange periode

kameelweiden

eenjarige planten in woestijn

littorale zone

ondiepe water lang de oever in meren

limnetische zone

het open water in meren

profundale zone

zone in diepere meren onder limnetische zone

fotische zone

bovenste, verlichte deel van de waterkolom

a-fotische zone

onder de fotische zone

benthische zone

substraat in zowel fotische als a-fotische zone

pelagische zone

waterkolom in zowel fotische als a-fotische zone

epilimnion

warm oppervlakte water

hypolimnion

koudere diepe water

Oligotrofe meren

natuurlijke voedselarme, weinig productieve meren

Eutrofe meren

voedselrijke, productieve meren

culturele eutrofiëring

aanrijking nutriënten door bodem-erosie of indirecte bemesting

positief terugkoppelingsmechanisme

fenomeen waarbij het effect van een externe impuls gaandeweg wordt versterkt door tussenliggende processen

hydrofyten

waterplanten

Interditale zone / getijdenzone

kuststrook gelegen tussen de laag-& hoogwaterlijn

Neritische zone

de ondiepe zee (0-200m) bovenop het continentaal plat dat meeste continenten afzoomt

Oceanische zone

open water gebieden verwijderd van de continenten

hydrothermale systemen

bentische marien ecosysteem in abyssale zone

black smokers

diepzeegeisers

saprotrofen

organismen die nutriënten op een efficiënte manier recycleren

Bruto primaire productie GPP

totale fotosynthese door producenten per oppervlakte & tijdseenheid

Netto primaire productie NPP

fotosynthetische output min energie gebruikt voor respiratie & andere metabolische activiteit

Secundaire productie

energie bevat alle consumenten van een voedselweb

limiterende essentiële grondstof

voorspelt dat productiviteit populatie, voedselketen of ecosysteem wordt bepaald door de limiterende grondstof

fixatie

omvorming gasvorming N2 tot NH3 door stikstoffixerende bacteriën mbv nitrogenase in anaerobe conditities

nitrifiëring

omvorming NH3 of NH4+ tot NO3-

assimilatie

opname van NH3, NH4+ of NO3- door plantenwortels voor incorporatie in plantaardige proteïnen, nucleïnezuren & chlorphyl

ammonifiëring

afbraak stikstofhoudende moleculen tot NH3 & NH4+ door bodembacteriën & saprotrofen zoals fungi

dentrifiëring

reductie NO3- tot gasvorming N2 door anaerobe dentrifiërende bacteriën

ecologische voetafdruk

totale oppervlakte land & water nodig om consumptie van een land & alle gemaakte afval te verwerken, in hectare per persoon

brandstofland

oppervlakte landplanten nodig voor absorptie CO2 emissies

biocapaciteit

hoeveelheid voedsel en grondstoffen die de Aarde binnen één jaar kan produceren en de uitstoot die bossen en oceanen kunnen absorberen

zure regen

neerslag waarvan de pH significant lager is dan de natuurlijke waarde van 5,6

polychloor biphenolen (PCBs)

synthetische organische stoffen die het endocrien hormonaal systeem van vele dieren & mens aantasten

pesticide DDT

synthetische organische stoffen die het endocrien hormonaal systeem van vele dieren & mens aantasten

bio-accumulatie

de ophoping in organismen van synthetische stoffen aanwezig in het milieu

Troposferisch O3

een broeikasgas & ongezond voor ademhaling

Stratosferisch O3

vormt beschermend deken tegen mutagene UV-B straling van de zon

ice albedo feedback

feedback over klimaatverandering, waarbij een verandering in het gebied van ijskappen, gletsjers en zee-ijs de albedo- en oppervlaktetemperatuur van een planeet verandert

Mann hockey-stick curve

wetenschappelijke reconstructie van de gemiddelde temperatuur op het noordelijk halfrond over de afgelopen duizend jaar

kantelmomenten

kritieke drempels in het klimaatsysteem waarbij een kleine verandering in temperatuur of andere omstandigheden een onomkeerbare en vaak versnellende verandering in gang zet

emissie-scenario

een wetenschappelijke schatting van hoe de uitstoot van broeikasgassen zich in de toekomst zou kunnen ontwikkelen, afhankelijk van menselijke activiteiten

voorzichtigheidsprincipe

wanneer er dreiging is van ernstige of onomkeerbare schade aan mens of milieu, het ontbreken van volledige wetenschappelijke zekerheid geen reden mag zijn om maatregelen uit te stellen die schade kunnen voorkomen

koolstof sink

een natuurlijk of kunstmatig systeem dat meer CO2 uit de atmosfeer opneemt dan het uitstoot