HOOFDSTUK 2 - TAXONOMIE, FYLOGENIE & TREE OF LIFE

verouderde indeling

• animalia; heterotroof

• plantae; autotroof

• later ook; protista = ééncelligen

pro- vs eukaryoot

• prokaryoot

  • geen kern; circulair DNA los in cel

  • geen compartimentering

  • geen organellen

    ‎

• eukaryoot

  • kern bevat lineair DNA

  • compartimentering

  • organellen

5 rijken v. Whittaker; verouderd

• Monera (prokaryote ééncelligen)

• Protista (eukaryote ééncelligen muv gisten)

• Fungi (die ook de gisten omvatten)

• Plantae

• Animalia

3 domeinen

• Bacteria

  • Eubacteria

• Archaea

  • Archaebacteria

• Eukarya

  • Protista, Fungi, Plantae en Animalia

    ‎

• geen officieel aanvaard systematisch niveau; rijken wel

samenvatting — 3 domeinen

• merk op;

  Archaea hebben histonen = kerneiwitten, maar geen kern!!

systematiek

• studie verscheidenheid v. organismen, verwantschappen tss organismen en reconstructie v/h ontstaan van deze verscheidenheid

• omvat taxonomie en fylogenie

taxonomie

• beschrijven, benoemen en classificeren v. organismen

fylogenie

• bestuderen v. evolutieve verwantschappen tussen organismen

cladistiek

• indelen van organismen in clades

• clade = groep van organismen die afstammen van een gemeenschappelijke voorouder

monofyletische clade

• eenzelfde gemeenschappelijke voorouder

• bevat alle taxa die uit die gemeenschappelijke voorouder zijn ontstaan, met die voorouder inbegrepen

parafyletische clade

• eenzelfde gemeenschappelijke voorouder

• niet alle taxa die uit die voorouder zijn ontstaan maken deel uit v/d clade

polyfyletische clade

• taxa samen zonder dat hun laatste gemeenschappelijke voorouder deel uitmaakt v/d clade

naamgeving

• binominale nomenclatuur

• Genus soortepitheton ontdekker, jaar

  • genus ≠ geslacht !!

naamgeving — voorbeeld

• Rhabditis marina Bastian, 1865

  • oorspronkelijke soortnaam

    ‎

• Litoditis marina (Bastian, 1865)

  • veranderde soortnaam

  • maar wel met oorspronkelijke naamgever

  • oorspronkelijke soortnaam wordt eventueel vermeld onder "synoniemen"

basioniem

oorspronkelijke soortnaam

clades kunnen we definiëren adhv

• 2 soorten kenmerken

  • plesiomorf

  • apomorf

plesiomorf kenmerk

• kenmerk die niet nieuw is voor een bepaalde soort of een bepaald taxon; voorouderlijk kenmerk

apomorf kenmerk

• kenmerk die nieuw is voor een bepaalde soort of een bepaald taxon

  • autapomorfe = kenmerk komt slechts bij één evolutieve lijn voor

  • synapomorfe = kenmerk komt voor in groep van taxa én hun laatste gemeenschappelijke voorouder; bij monofyletische clade (hoeft niet in elke taxa voor te komen)

homoloog kenmerk

• = evolutionaire oorsprong

  • ontstaan uit gemeenschappelijke voorouder

• niet per se dezelfde functie

analoog kenmerk

• ≠ evolutionaire oorsprong

• = functie

  ‎

• ontstaan door convergente evolutie → homoplasie!

homoloog vs analoog kenmerk — tabel

Eigenschap	Homoloog	Analoog
Oorsprong	gemeenschappelijk	verschillend
Functie	kan gelijk of verschillend zijn	altijd gelijk
Evolutionaire link	divergente evolutie	convergente evolutie
Gerelateerd aan homoplasie?	nee	ja

divergente, convergente evolutie en homoplasie

• divergente evolutie <

  • = oorsprong

  • → ontstaan van verschillende soorten of kenmerken

    ‎

• convergente evolutie >

  • ≠ oorsprong

  • → onafhankelijke ontwikkeling gelijkende kenmerken door gelijkaardige selectiedruk

    • leidt altijd tot homoplasie!!

homoplasie

• = verzamelnaam voor gelijkenissen die ontstaan door evolutieprocessen zonder gemeenschappelijke voorouder te hebben;

  • convergente evolutie

  • parallelle evolutie

  • …

homoloog vs analoog kenmerk — voorbeeld

• beenderstructuur vleugels van vogels en vleermuizen

  • = homoloog kenmerk

• vleugels als structuren die vogels en vleermuizen in staat stellen te vliegen hebben geen gemeenschappelijke oorsprong

  • = analoog kenmerk

fylogenetische boom

• geeft vermoedelijke verwantschappen / evolutieve verbanden tussen taxa weer

• dichotomieën = evolutieve lijn splitst op + geeft aanleiding tot twee afzonderlijk evoluerende lijnen

• zustertaxa = twee evolutieve lijnen die uit eenzelfde voorouder ontstaan

polytomie

• in tegenstelling tot dichotomie; er zijn meerdere afzonderlijke evoluerende lijnen ontstaan

• oorzaak; we kennen precieze volgorde v/h ontstaan v/d evolutieve lijnen niet en dus ook niet v. hun precieze verwantschappen

cladogram

• geeft structuur van de evolutieve verwantschappen weer

fylogram

• geeft structuur van de evolutieve verwantschappen weer + mate waarin taxa van elkaar gedifferentieerd zijn (adhv verschillende taklengtes)