Cultuurfilosofie

Wat zijn de problemen met de opvatting dat cultuur het tegengestelde van natuur is?

1) Impliceert een breuk tussen natuur en cultuur, maar de mens is ook een natuurwezen.

2) Het concept 'gemaakt door de mens' is niet helder en voldoet niet om uit te leggen waarom een object cultuurrelevant is.

3) Het onderscheid tussen gemaakt en gegeven voldiet niet om het verschil ts cultuur en natuur uit te leggen. Wanneer is er precies sprake van maken en in welke zin verschilt dit maken van natuurlijke veranderingsprocessen?

4) deze tegenstelling is niet in staat de dynamische relatie tussen cultuur en natuur uit te leggen.

--> cultuur ontstaat vanuit en is een voortdurende transformatie van natuur. cultuur en natuur zijn met elkaar verbonden en geen vaste entiteiten: wat onder cultuur verstaan wordt is zelf een uitdrukking van cultuur

Verklaar cultuur als cultura

Cultura komt van het latijnse woord colere dat verwijst naar de landbouw. Cultura impliceert een dynamische opvatting van de relatie tussen cultuur en natuur. Cultura is ook verbonden met 'cultus' en verwijst op die manier door naar wonen en onderhouden. Cicero's bekende uitspraak 'cultura animi' brengt cultuur in relatie met de zelfontplooiing van de mens.

wat is de betekenissamenhang van cultura en cultus?

cultuur verwijst door naar het verblijf van de mens, het wonen in een wereld, het onderhouden van die wereld, het eren van de goden en het respecteren van de gebruiken.

Wat betekent 'cultura animi'?

Net als de landbouw, moet je zorg dragen voor de geest door deze te ontwikkelen. het verwijst naar het cultiveren van deugden en intellectuele vermogens. Cicero legt hiermee de basis voor een veralgemeende opvatting van cultuur.

Leg de formele opvatting van cultuur uit

Cultuur gedacht vanuit de vermogens van de mens. cf. de erfenis van het Duits Idealisme (Kant, Hegel). Deze opvatting riskeert terug te vallen in een rigide tegenstelling tussen cultuur en natuur. Bovendien hanteert ze een statisch begrip vanuit vooraf gegeven vermogens.

Wat is de correctie van de formele opvatting van cultuur?

Het begrip 'vermogen' kan zelf dynamisch worden gedacht en onderzocht, met name als interactie tussen mens en omgeving.

Wat is de drievoudige relevantie van de formele opvatting voor de cultuurfilosofie?

- ze veralgemeent het concept 'cultuur'

- ze ligt aan de basis van de afbakening van cultuur als een autonoom domein van objectiveerbare entiteiten

- ze heeft aandacht voor de interactie met andere wetenschapsgebieden

Wat zijn de problemen met de formele opvatting dat cultuur de ontplooiing en verwezenlijking is van een vermogen dat de mens gegeven is?

- is het wel mogelijk de vermogens van de mens los van de cultuur of de natuur te denken?

- is rede of rationaliteit in alle culturen dezelfde, gewoon anders gemanifesteerd?

- is het wel mogelijk cultuur te zien als een doelmatigheid?

Wat is de materiële opvatting van cultuur?

Cultuur gedacht vanuit de materiële condities die bepalend zijn voor de ontwikkeling van mens en cultuur.

Wat is het probleem met de materiële opvatting van cultuur?

Deze opvatting riskeert reductionistisch te zijn: cultuur wordt herleid tot wetmatigheden. Kan deze opvatting symbolische vormen wel vatten? Kan geen verschil maken tussen een omgevallen boom en een plastiek zakje in het bos want het verschil tussen deze objecten is relatief. Geen tegenstelling met de cultuur maar een causale relatie.

Wat doet het hedendaags materialisme?

bekritiseert de humanistische vooronderstellingen van het klassieke materialisme, nieuwe opvattingen van materie (cf. relativiteitstheorie), de interactie tussen mens en omgeving, de ontwikkeling van de life sciences

Wat is de relevantie van de materiële opvatting?

- aandacht voor de lichamelijkheid van de mens

- aandacht voor de materialiteit van culturele objecten en de materiële condities waarin ze tot stand komen.

- aandacht voor de materiële transformatie van de interactie tussen mens en omgeving

- aandacht voor de planeet aarde

Welke bronteksten passen bij de materiële opvatting?

- Titus lucretius

- francis bacon: novo atlanti

- de spinoza: deus sive natura

Hoe zijn het materialisme en het formalisme verschillend?

- niet noodzakelijk tegengestelden

- ontmoeten elkaar in de interactie tussen mens en omgeving

- formele laat toe om cultuur te begrijpen en systematisch te benaderen als een domein van objectiveerbare entiteiten ontstaan uit interactie mens/natuur

- materiële opvatting laat toe deze interactie aan te wijzen en te analyseren

- materieel corrigeert formeel wnr deze symbolische vormen abstraheert uit hun materiële condities en als statische gegevens begrijpt

waarom is het begrip 'wereld' relevant?

Omdat cultuur doorverwijst naar de activiteit van de mens en het verblijf van de mens op aarde. het probleem is dat het niet wetenschappelijk is, 'wereld' is een concept dat niet bij een wetenschappelijke methode ingelijfd kan worden.

Waarom kan 'wereld' geen wetenschappelijk begrip zijn?

- (Kant) het begrip 'wereld' heeft een betekenishorizon die verder gaat dan het zintuiglijke en kan daarom geen aanleiding geven tot uitbreiding van onze kennis. 'wereld' zelf kan niet als ervaringsobject beschouwd worden

- 'wereld' is contextafhankelijk. het is niet mogelijk om het een algemeen inhoudelijke bepaling te geven die voor iedereen hetzelfde zou zijn.

Waarin bestaat de relevantie van het begrip 'wereld' voor de cultuurfilosofie ?

- transcendentaal: zin-en betekenishorizon als mogelijkheidsvoorwaarde voor wetenschapsbeoefening

- empirisch: de analyse van deze betekenishorizon is afhankelijk van een perspectief dat zelf in de wereld is gesitueerd.

Wat is het verband tussen lichaam en omgeving? Wat zegt Maurice Merleau-Ponty hierover?

- het perspectief van wereld moet steeds vanuit een lichamelijke conditie gedacht worden

- lichaam maakt deel uit van de wereld en is er daarom mee vertrouwd

- wat de biotoop voor het organisme betekent kan enkel vanuit het organisme worden bestudeerd, dat zelf een onderdeel is van de biotoop, maar je kan de relatie tussen mens en wereld hier niet toe reduceren

- MMP: het waarnemend lichaam is niet op dezelfde manier object als de objecten in het waarnemingsveld. het is de conditie van waaruit objecten verschijnen en het neemt zichzelf nooit als object waar

waarom kan je niet zeggen dat de relatie tussen mens en wereld hetzelfde is als de relatie tussen levend organisme en omgeving?

omdat de mens niet samenhangt met de biotoop. de mens kan handelen met betrekking tot de biotoop en opgeroepen worden tot verantwoordelijkheid voor de biotoop.

Waarin bestaat de afstand tussen de mens en de biotoop?

- de mens overschrijdt de begrenzingen van de biotoop

- de mens is niet onderworpen aan de natuurnoodzakelijkheid van zijn biologische afhankelijkheid

- de mens heeft de mogelijkheid om doelgericht te werken op de biologische afhankelijkheid van de biotoop en deze te veranderen.

Vanwaar komt de afstand van de mens tot andere organismen?

- creationisten verwijzen naar genesis van het oude testament

- darwinisten verwijzen naar survival of the fittest

- een niet-reductionistische benadering is dat het een complex samenspel is van veranderingsprocessen op verschillende domeinen zoals taal, techniek en gemeenschap die op elkaar inhaken.

Hoe begrijpt heidegger het begrip wereld?

Hij heeft het over 'in de wereld zijn'. hij zegt dat de wereld verschijnt in de manier waarop de mens zich tot de wereld verhoudt. Het in-de-wereld-zijn is voor Heidegger de benaming van een grondstructuur van het menselijke bestaan die verschillende dimensies in zich sluit:

1. De verhouding tot de wereld is een 'zich ophouden bij',een 'wonen in'.

2. De vertrouwdheid met de wereld verschijnt in de zorgendeen bezorgende verhouding tot de wereld.

3. De wereld verschijnt als een betekenisvolle samenhang

Hoe begrijpt Descartes het begrip wereld?

Begrijpt wereld als een ding (res) in termen van uitgebreidheid (extensa). hij onderzoekt de zijnswijze niet maar gebruikt het fysische lichaam als uitgangspunt. wereld wordt gereduceerd tot de ruimtelijke bepaling van uitgebreidheid, terwijl ons ruimtebegrip en onze ruimtelijke oriëntatie afhankelijk is van onze gesitueerde betrokkenheid in en vertrouwdheid met de wereld.

Waarin bestaat Heideggers kritiek op de cartesiaanse opvatting van de wereld als res extensa?

- de wereld is geen ding, maar een mogelijkheidsvoorwaarde voor het verschijnen van een ding

- de ruimtelijke bepaling van uitgebreidheid veronderstelt reeds een ruimtelijke oriëntering in de wereld

- descartes laat na de zijnswijze waarop de wereld verschijnt te onderzoeken

geef 3 opvattingen van globalisering

- een ruimtelijke verandering: de wereld als een dorp

- een economische verandering: de economie wordt globaal

- een normatieve uitspraak: globalisten vs anti-globalisten

De ruimtelijke verandering is doorslaggevend voor het begrip van globalisering, maar is het duidelijk wat hiermee bedoeld wordt ?

1. Is de ruimtelijke structuur van een 'dorp' adequaat om de transformatie van de ruimte door globalisering te beschrijven ?2. Is de opvatting dat de wereld een 'globaal netwerk' wordt voldoende helder om de transformatie van de ruimte door globalisering te begrijpen ?

Hoe begrijpt Peter Sloterdijk globalisering?

Hij begrijpt het als een proces van toenemende onderliggende verbondenheid en uitwisseling op wereldschaal. hij ziet globalisering niet alleen als een economisch fenomeen, maar ook als een cultureel en politiek verschijnsel dat onze manier van leven fundamenteel verandert. Hij beschouwt de wereld als bestaande uit verschillende 'sferen' zoals individuele lichamen, gemeenschappen, naties en de wereld als geheel. elke sfeer heeft zijn eigen grenzen en dynamiek, maar ze zijn allemaal met elkaar verbonden. In essentie ziet hij het als een ambivalent proces dat zowel kansen als uitdagingen met zich meebrengt. risico op culturele uniformiteit en verlies van lokale identiteiten.

Wat bedoelt sloterdijk met de 'globalisering van het vergeten'?

globalisering leidt niet enkel tot grotere verbondenheid, maar ook tot het verlies van lokale en culturele identiteiten. hij waarschuwt ervoor dat traditionele waarden, culturen en gemeenschappen worden vergeten of onderdrukt in het streven naar globalisering.

Welke andere kritiek heeft sloterdijk op globalisering?

hij bekritiseert het idee van een eenduidige en uniforme mondiale samenleving die vaak geassocieerd wordt met globalisering. hij pleit voor een meer genuanceerd begrip, waarin de diversiteit en complexiteit van menselijke ervaringen en culturen worden erkend en gewaardeerd.

Welke drie stappen in globalisering ziet sloterdijk?

- metafysische glob: ontologisch en theologisch (speculaties over debolvorm van de kosmos, identificatie van het ronde met het goddelijke en hetgoede)

- Aardse globalisering: het ontstaan van grote steden en grote rijken (inclusief sociale, religieuze, talige... i.e. culturele uniformisering), de ontdekkingsreizen, het maken van globes en wereldkaarten, globaal verkeer van mensen en goederen

- Virtuele globalisering: het globale geld- en medianetwerk dat afstanden inelkaar doet krimpen en ruimtelijke verhoudingen zelfs totaal buitenspel zet

Hoe kunnen we taal begrijpen in de cultuurfilosofie?

taal is een fundamentele dimensie van wereld, want taal maakt het mogelijk om de wereld te articuleren en te objectiveren. taal heeft een technisch en sociaal karakter en verschillende aspecten (klank, teken,) die het moeilijk maken om een eenduidige begripsbepaling te maken. cultuurfilo relevantie: taal als symbolische vorm

Wat zijn de 3 kenmerken die volgens Cassirer noodzakelijk zijn om te spreken van een symbolische vorm?

- werkelijkheidsontsluitend: taal is een vorm van toegang tot de wkh en bepalend voor de manier waarop de wereld wordt verstaan

- een sociaal karakter: de symbolische vorm w steeds gedragen door een gemeenschap

- impliceert een normatieve geldigheid: formuleert verwachtingen over wat goed of kwaad is, wel/niet gepast is

Welke drie symbolische vormen onderscheidt Cassirer op basis van de manier waarop een symbolische vorm werkelijkheid ontsluit:

- mythe heeft een expressieve functie

- taal heeft een objectiverende functie

- wetenschap heeft een formaliserende functie

Wat is de objectiverende functie van taal?

volgens cassirer is de mogelijkheid om iets te beweren de kern van de taal. taak objectiveert svz's in de wereld

Wat is de expressieve functie van de mythe?

mythe ontsluit de wkh door via een nabootsende en voorstellende functie uitdrukking te geven van zintuiglijke indrukken

wat is de formaliserende functie van wetenschap?

wetenschap is op zoek naar zuivere betekenis en formele structuren en doet dat door abstractie te maken van de svz'en in de wereld. bv water als h2o: theoretisch model om systematische en consistente verklaring te bieden van de wkh

Wat is het ambiguë statuut van taal bij Cassirer? En wat is het gevolg hiervan?

Taal is fundamenteel voor een filosofie van symbolische vormen en daarmee een mogelijkheidsvoorwaarde voor elke andere symbolische vorm. Tegelijk is het zelf een symbolische vorm. Het gevolg hiervan is dat de expressieve functie van de mythe verschijnt als een niveau dat vooraf gaat aan taal en als een symbolische vorm die taal veronderstelt, maar daarmee als ontwikkelingsfase achterhaald is.

wat is de minimale conditie van betekenis?

zintuiglijke receptiviteit + gerichtheid op de omgeving

Wat is het probleem van betekenis?

de bemiddeling tussen en de eenheid van iets materieel en ideeël, zintuiglijk en bovenzintuiglijk, objectief en subjectief

hoe komt de eenheid en bemiddeling bij betekenis tot stand?

door het teken... maar dan niet opgevat als een instrument (hulpmiddel) om een voorafgegeven gedachte te veruitwendigen

Het onderscheid van Charles Sander Peirce (1839-1914) tussen drie soorten tekens op basis van drie manieren om de relatie tussen teken en datgene waarvan het een teken is te beschrijven:

- index: een causale relatie

- icoon: een relatie van gelijkenis

- symbool: een relatie op basis van associatie/conventie

Wat zijn de drie lagen van betekenisconstitutie?

- de indexicale functie van het teken: klanken, sporen, merkteken, ...

- de iconische functie van het teken: nabootsing, voorstelling, ontstaan van het onderscheid tussen betekenaar en betekenis

- de symbolische functie: conceptuele bepaling, mogelijkheid tot modalisering (tijdsaanduiding)

Welke twee kanttekeningen moeten we maken bij de verdeling in drie lagen van betekenisconstitutie?

1) de lichamelijke conditie van betekenis is noodzakelijk en aanwezig in de indexale functie, noodzakelijk en niet-present in de iconische functie en niet-noodzakelijk en niet-present in de symbolische functie

2) de eenheid en samenhang van deze drie lagen: transformatie en integratie van elke laag in de ontwikkeling van een nieuwe. Met de symbolische functie van het teken ontstaan de specifiek menselijke, propositionele taal (cf. modaliteit en ontkenning), het specifiek menselijke verlangen (in onderscheid met behoefte) en de mogelijkheid van reflectie (in-vraag-stellen van het zintuiglijke). Gevolg: de mens als "Mängelwesen" (Helmut Plessner) of "ziek dier"(Friedrich Nietzsche) of "trou dans l'être" (Jean-Paul Sartre).

Wat is de cultuurfilosofische relevantie van het onderscheid tussen schrift en gesproken taal?

er zijn orale en schriftculturen. er is verandering van betekenisoverdracht en betekenisproductie door het schrift. Het ontstaan van het schrift veronderstelt een lange voorgeschiedenis, maar het doorslaggevende is de introductie van een samenhangend systeem van betekenisonderscheidende materiële tekens

Wat is het belang van de stem in de gesproken taal?

1. De klank en de individuele klankkleur van de stem: constitutief voor betekenis? Cf. het onderscheid dat Aristoteles maakt tussen lexis en logos.

2. De lichamelijke aanwezigheid van de spreker: de mogelijkheid van dialoog.

3. Betekenis en verwijzing in gesproken taal.

4. De voorrang van de studie van de retoriek: de kunst om te overtuigen.

Wat is het belang van de hand en de techniek in de geschreven taal?

- schrijven vooronderstelt techniek

- productie van schrift verfijnt manuele vaardigheid en ontwikkelt nieuwe technieken

- verandert de relatie tot taal: beregelbaar

- schrift objectiveert en visualiseert betekenis: het belang van het archief

Wat is het belang van het onderscheid tussen spreken en schrijven?

- de stem vd spreker vs de materialiteit van de letters

- taalhandeling vs inscriptie

- gebeuren van het spreken vs de fixatie van het schrift

Op welke manier verandert het schrift betekenisproductie op essentiële wijze?

- de spreker is afwezig

- de toehoorder is onbepaald

- de verwijzing naar de wereld is losgemaakt van de feitelijke situatie

Hoe transformeert het schrift de cultuur?

- schrift als instrument van kennisverwerking

- instrument voor de organisering van het maatschappelijke leven

- als objectivering van betekenis

- uitnodiging tot authentificatie en interpretatie

- nieuwe technieken

- autoriteitsfunctie die het geschrevene afdwingbaar maakt

Welke kritiek heeft Plato op het schrift?

- schrift is een oppervlakkige weergave van kennis, staat niet garant voor het vatten van betekenis

Wat is digitalisering?

De implementatie van digitale techniek in alle domeinen van de menselijke cultuur. verwerking van data in numerieke vorm: niet meer gebonden aan de materialiteit van het letterteken. nodigt uit om handelingen te stellen en om te opereren.

Wat is virtualiteit?

'Het vermogen om in werking te treden' --> kenmerk van de digitale omgeving zelf, het commando dat wordt geactiveerd door een hypertekst aan te klikken volgt op een vooraf geprogrammeerde connectie

Waarom is het digitale netwerk virtueel?

Het heeft een oneindig archief aan informatie en het heeft connecties geprogrammeerd waarmee de digitale koppelingen worden geactiveerd

Wat is de kritiek van Hubert Dreyfus op de digitalisering?

- de mogelijkheid van belichaamde interactie gaat verloren. -gevaar van afstand, gevaar van fake news. schrift en digitale media hebben het vermogen om de wereld zelf op een afstand te plaatsen en de relatie van de mens tot de wereld los te maken van zijn lichamelijke, gesitueerde positie in de wereld

Wat is de keerzijde van het openbreken van de grenzen van de lichamelijke conditie?

- betekenissen verliezen hun vertrouwde vanzelfsprekendheid en hun vermogen om oriëntatie te bieden in deze wereld

- overdreven vertrouwen op technologie kan leiden tot verlies van menselijke vaardigheden en een verarming van menselijke ervaringen

Wat zijn technologische denkbeelden?

het geheel van voorstellingen, geladen met verwachtingen, hoop en angsten die we hebben over een bepaalde technologie

Licht de onlosmakelijke band tussen taal en techniek toe

- Rol van techniek in ontstaan schriftcultuur: manuele vaardigheden,brengt nieuwe technieken met zich mee (incl. digitalisering)

- Techniek maakt nieuwe afstandscreatie t.a.v. wereld mogelijk:functioneert zelf als symbolische vorm (cf. kenmerken bij Cassirer)

- Maar: taal als symbolische vorm nog steeds mogelijkheidsvoorwaardevan techniek zelf

techniek als mediatie

techniek bemiddelt de relatie tussen mens en wereld op een zodanige manier dat ze deze relatie, net zoals taal, mede constitueert en dus ook verandert al naargelang de nieuwe technologische ontwikkelingen.

wat zijn enkele eigenschappen van techniek?

- brengt een logica van vooruitgang op gang: perfectioneren en aanpassen tot gewenst gebruik

- door en door dynamisch

- mogelijkheid tot bewaren van kennis: encyclopedie van diderot

Waarom is techniek een sociaal fenomeen?

- effect op de interactie tussen mensen

- grijpt in op bestaande levensvormen

- verandert waarderingen en normatieve opvattingen

- brengt nieuwe regels en handleidingen

- objectiveerbaar, behouden materiële zelfstandigheid

- om deze redenen kan je techniek als een symbolische vorm begrijpen

welke verschillende relaties van technische mediatie zijn er? Don Ihde

- inlijvingsrelatie

- hermeneutische relatie

- alteriteitsrelatie

- achtergrondsrelatie

de lichamelijke conditie van de mens w betrokken op mogelijkheden en vermogens die door de technische mediatie tot stand komen

wat is de uitbreidingsrelatie?

verlengstuk van het menselijke lichaal. brildrager is zich niet bewust dat hij een bril op heeft, maar de bril ondersteunt zijn interactie met de wereld

wat is de hermeneutische relatie?

het technische apparaat geeft info en de mens kan deze aflezen van het apparaat en binnen de context interpreteren. bv thermometer

alteriteitsrelatie

apparaat biedt zelf handelingsmogelijkheden aan. cd-speler: afstandsbediening. gebruiker interageert met het apparaat en de handeling is daarbij gericht op het instrument

achtergrondsrelatie

op de achtergrond werkzaam en houden iets in stand zonder dat ze opvallen of ervaren w, zoals chauffage of frigo

Welke twee bijkomende relaties waaruit het belang van de referentie aan de lichamelijke conditie van de mens blijkt, ziet Peter-Paul Verbeeck?

- immersierelatie

- versmeltingsrelatie

immersierelatie

onderdompeling van het lichaam in een door technologie gecreeërde en georganiseerde omgeving, reageert op activiteiten van het lichaam. virtual reality, kosmonaut, slimme bedden, sporthorloge

versmeltingsrelatie

grenzen tussen lichaam en techniek versmelten. apparaat neemt lichamelijke functies over. prothese

Leg de dubbelzinnige houding tussen cultuur en techniek uit

er is een paradox van vooruitgang en bedreiging

- nieuwe mogelijkheden// nieuwe afstand tot de biotoop. bv door het perfectioneren van instrumenten

- nieuwe beperkingen: vrijheid (verslaving), waarheid (fake news), sociale (tele), biotoop (klimaatopwarming, atoombom)

- Niet te begrijpen vanuit tegenstelling "cultuur vs. techniek" maar vanuit dynamische opvatting van cultuur: i.e. techniek als interactie mens-omgeving; symbolische vorm• Technische innovaties ontstaan in een gesitueerde historische context maar ze overstijgen de begrenzing ervan en overschrijden de grenzen van een cultuur• Tegelijk symbolische vorm (humaan) en destructie ervan (posthumaan)

waarom is gemeenschap relevant in de cultuurfilo?

De noodzaak van een cultuurfilosofische benadering van gemeenschap (verschil met sociologie)cultuurfilosofisch: onderzoekt de vraag naar de betekenissen van gemeenschap enbeschrijft de aard van de relaties tussen cultuur en gemeenschapsociologisch: is een empirische wetenschap van sociale praktijken, sociale feiten en socialeinteracties in het algemeen (met het oog op een verklaring en een mogelijke veranderingervan)

wat zijn de moeilijkheden bij een cultuurfilo benadering van gemeenschap?

- volgens de gangbare opvatting is gemeenschap een politiek thema, gaat over een wij tov zij. cf het woke debat. de politieke opvatting reduceert gemeenschap tot een identiteitsproblematiek. discussie over gemeenschap verglijdt altijd naar discussie over id

wat is het cultuurfilo antwoord op de moeilijkheden bij het benaderen van gemeenschap?

- de relevantie van een dynamisch perspectief

- het in gemeenschap zijn (gaat vooraf aan het politieke en het maatschappelijke)

- een historisch perspectief: de erfenissen van de verlichting

- kritiek op een verkeerd begrepen particularisme en universalisme (levi strauss)

- hedendaags racisme

welke reducties moeten vermeden worden bij een dynamische perspectief op gemeenschap ?

- reductie van het samenleven tot een louter biologische natuur

- reductie tot een louter conventionele relatie

- reductie (miskenning) van de afstand in de relatie tussen mens en wereld

wat is het resultaat van een niet-reductionistische benadering?

- een fundamentele en onoverkomelijke ambivalentie in elke cultuur

- een diversiteit van culturen

- een insisterende onbepaaldheid/vreemdheid in elke cultuur

wat is de ontologische betekenis van gemeenschap?

een fundamentele structuur van een gedeelde wereld die verschillende dimensies in zich sluit zoals de lichamelijke, symbolische, intersubjectieve en objectieve conditie

wat is de lichamelijke conditie van gemeenschap?

geboren w, ouder w, afhankelijkheid, seksuele differentie, ruimtelijke differentie (ver/dichtbij), de ervaring van het vreemde

de symbolische conditie

het verstaan van de wereld, naamgeving, de vertelling, tradities, gebruiken, herinneringen, de geschiedenis

de intersubjectieve conditie

de relatie tot door de mens vervaardigde objecten, de arbeid, het werk, de instituties

op welke drie manieren is afstand inherent aan gemeenschap?

- valt niet met zichzelf samen

- valt niet samen met een natuurlijk afgebakend biologisch lichaam

- valt niet samen met een vastgesteld geheel van conventionele betekenissen.

- de sociale dimensies zijn daarom steeds anders. leven in gemeenschap is niet transparant, het is aangeleerd en verandert voortdurend.

op welke manier politiseren identiteitslogica's gemeenschap?

identiteitslogica's willen vreemdheid of andersheid begrijpen als iets dat buiten de gemeenschap is, maar vreemdheid kan niet worden buitengesloten.

Wat zegt hannah arendt over gemeenschap?

- de teloorgang is ontstaan door de moderne filosofie

- door de opkomst vd mens als individu

- het gemeenschappelijke voelen was gericht op een gemeenschappelijke wwereld, maar nu op een innerlijk vermogen dat niet meer betrokken is op de wereld

- beperkt gemeenschapszin tot een zintuiglijke vaststelling

- de ervaring dat de wereld niet gedeeld is doet zich voortdurend voor... rijk/arm daarom is het niet mogelijk te zeggen dat we in dezelfde wereld leven

Wat is dissensus?

de ervaring van een verschil die de grens aanwijst aan de opvatting van een gedeelde zintuiglijkheid. gaat niet enkel om een onenigheid over de id van een object, maar om de ervaring van een onwederkerigheid of een assymmetrie in de relatie tot de ander. de ervaring van de onmogelijkheid te spreken in naam van de ander. deze ervaringen hebben een diepe sociale betekenis: ze verscherpen de gevoeligheid voor verdeeldheid.

verklaar het fenomeen van polarisering in de hedendaagse samenleving

- het is een uitdrukking van een reductie van het sociale tot het politieke

- reductie doet zich voor wnr de ervaringen van dissensus w teruggebracht tot een antagonisme van tegenstrijdige posities of wnr gemeenschapszin aangestuurd w door politiek aangestuurde identiteitsvorming

vanwaar komt die voorrang van het politieke?

het is een erfenis van de verlichting

wrm is de referentie aan de verlichting zo evident? + hoe komt het dat deze de gemeenschap zo verdeelt?

- verlichting brent een transformatie van de samenl mee: de gem. is een door de politiek geconstitueerde entiteit

- einde aan de feodaliteit met franse revolutie

- overgang naar burgerlijke maatschappijvorm

- déclaration

- universalisme: ideeën van onvervreemdbare rechten vd mens, vrijheid, algemene wil en gelijkheid

- particularisme: de reactie van de romantiek op de verlichting, kritiek op de abstracte opvatting van de rede, de expliciete verdediging van en aandacht voor de cultuur

"Race et histoire" (1952) van Claude Lévi-Strauss

Lezing op uitnodiging van de UNESCO in 1952 in het kader van een onderzoek naar de problematiek van racisme na WO II. De relevantie van deze tekst voor het actuele debat over diversiteit en racisme: herformulering van het klassiek biologisch racisme in termen van een cultureel racisme. Cf.het einde van het eerste onderdeel "Race et culture" p. 12. Het tweede onderdeel gaat over de diversiteit van culturen. Hiermee bedoelt LS niet alleen de vele onderlinge interacties tussen verschillende culturen maar ook de diversiteit die intern is aan dezelfde cultuur (p. 16). Hij wijst bovendien op het dynamisch aspect van de diversiteit van culturen. Het derde onderdeel herformuleert het cultureel racisme in termen van etnocentrisme. Etnocentrisme is de ontkenning van de diversiteit van culturen. Lévi-Strauss geeft te kennen dat etnocentrisme een courant verschijnsel is. Elke cultuur neemt zichzelf immers als norm om het onderscheid te bepalen tussen cultuur en natuur, tussen mens en barbaar (cf. de Griekse cultuur). Uitgaande van deze vaststelling wijst hij erop dat noch het cultureel relativisme (cf. p. 22) noch de verdedigers van de verlichting (p. 23) in staat zijn zich voldoende rekenschap te geven van het probleem van etnocentrisme. Hij spreekt in dit verband van een "faux évolutionnisme" dat culturen ziet als stadia in de geschiedenis van de mens in de richting van een eengemaakte mensheid en om die reden niet minder bevangen is door de miskenning van de diversiteit van culturen.

wat is de homo sacer volgens giorgio agamben?

de vertegenwoordiger van het blote leven, een leven dat door de soevereine macht w uitgesloten maar toch aan haar geweld onderworpen blijft.

verklaar de term biopolitiek

- giorgio agamben

- het natuurlijke leven w ingelijfd in de politieke orde en politiek w bio-politiek want het loutere feit van de geboorte, wordt drager en bron van recht. sociale verschillen k enkel worden geaccepteerd wanneer ze een gemeenschappelijk nut dienen.

waarom is de erfenis van de verlichting problematisch?

- omdat zij gebaseerd is op een dubbele miskenning

- miskenning van de zovele sociale dimensies en betekenissen van het in gemeenschap zijn. gemeenschap als object of svz waarop beleid kan gevoerd w en waarvan de betekenis kan w vastgesteld.

- miskent dat de verschillende dimensies van het in gemeenschap zijn veel verder reiken en dynamischer zijn dan de grens en de betekenis die door de politieke orde w vastgesteld

- herleidt steeds opnieuw de sociale vraagstukken en relaties tot een strijd om macht

is de uitspraak over het nut van sociale verschillen een uitdrukking van gemeenschapsarmoede?

de politisering van het sociale leven reduceert de vele, diverse, contextafhankelijke en ethisch gevoelige relaties van het leven in gemeenschap tot een instrumentele relatie

hoe is zelf denken een uitdrukking van een sociale betrokkenheid en een gemeenschapszin volgens kant?

- sapere aude

- het leven in gemeenschap lijkt wel de hindernis om mondig te worden

- mondig w is het equivalent van een onafh tav gemeenschap en volgens kant is dat een onmogelijke opdracht voor de individuele mens

universalisme

streven naar waarden en normen die voor iedereen gelden

particularisme

erkenning van specifieke, lokale of groepsgebonden waarden en normen

welke kritiek hebben herder en hamann op de filosofen van de verlichting?

- op de abstracte opvatting van rationaliteit vanuit de aandacht voor taal en cultuur

- ze verdedigen dat denken steeds historisch gesitueerd is

- hun kritiek op het universalisme van de verlichting geeft dus zelf ook een politieke finaliteit van de gemeenschap

wat is de relevantie van waarderen voor de cultfilo?

- zit ook in het opeisen van cultuur

- bestaat geen wetenschap van

welke moeilijkheden heeft een cultuurfilo benadering van waarderen?

- oordeel of affect?

- onvermijdelijk vanuit eigen cultuur en vooroordelen?

wat is het cultfilo antwoord op de moeilijkheden van waarderen?

- epistemologisch perspectief

- ontologisch perspectief

- antropologisch perspectief

- kritische reflectie van eigen tijd

een epistemologisch perspectief

- typologie van culturen uitschrijven?

- Nietzsche en het dionysische en het apollinische. gebaseerd op verandering van de centrale godheid en hierover denken vanuit het perspectief van cultuur

- het onderscheid tus de aristocratische cult (heersersmoraal) en de slavenmoraal

- levensbevestigende krachten vs ontkennend pessimisme

- ruth benedict

- probleem van stereotypering in deze typologie

apollinische

god vd zon, evenwicht en matiging, rationaliteit, orde en harmonie, individu, persoonlijke id

dionysische

irratio, chaos en extase, wijngod, accepteert de volledige realiteit van het bestaan