11.Sınıf Yahudilik Kavram Çalışması

Kitab-ı Mukaddes

Hıristiyanların dini alanda otorite kabul ettikleri, Yahudilerin kutsal kitabını kapsayan yazılar koleksiyonu. Eski Ahit, Zebur, yeni ahit. Yahudi ve Hıristiyanların ibadette kullandığı kitap.

Sinegog

Yahudi tapınağı, Havra

Roş-Haşana

Yahudi takvimine göre yılbaşı

Yom Kippur

Kefaret günü, Yahudiler için yılın en kutsal ve dini ağırlığa sahip günüdür. Günün ana temaları kefaret ve tövbedir.

Simha Tora

Bir yıllık toplu Tora okuma döngüsünün sona erdiğini ve yeni döngünün başladığını işaret eden kutlamadır

Ahd-i Atik

Hristiyanlarca kutsal kabul edilen ve Kitab-ı mukaddesin ilk bölümünü teşkil eden Tevrat'tan alındığı bildirilen parçalar ile bazı İsrail peygamberlerini konu eden hikayeler kısmı.

Koşer

Yahudiliğe göre; yenilmesi ve kullanılmasında dinen bir sakınca bulunmayan helal ürünlerdir. Kesimi yapacak olan şohet gerekli eğitimi almış olmalı ve keseceği hayvanın anatomisini çok iyi tanımalı ve bu konuda Hahamlıkça verilen diplomaya sahip olmalıdır.

Sakrament

Hristiyanlık'ta tanrının aktif olarak yer aldığına inanılan kutsal ayinlere verilen addır. Hristiyanlık inancına göre tanrının kutsamasını, merhametini, lütfunu iştirak eden inananlara ulaştıran veya görünmeyen gerçekliği temsil eden görünen semboldür. Buna örnek olarak vaftiz etme verilebilir.

Mesih

Hz.İsa'nın adlarından biri, Kıyamet kopmadan Hz. Davut'un soyundan gelecek ve Yahudileri dünyaya hakim kılacak kişi.

YHVH, Elohim

Kutsal Kitap içerisinde tanıtan Tanrı'nın özel adıdır. /Tanrılar demektir. Aynı zamanda prens, kral gibi yüksek rütbeliler için de kullanılan bir kelimedir. Kutsal Kitap'ta Tanrı'nın gücünün, yöneticilik ve adalet özelliklerinin geçtiği yerlerde kullanılmıştır. Yahve, tanrın rahmet yönünü Elohim gazap yönünü temsil için kullanılır.

Eh-i Kitap

Yahudi, Hristiyan ve semavi dinlerde kitap verilen peygamber ümmetleri için kullanılır.

Sukkot

7 gün süren bayram Yahudilerin Çardak inşa ederek içinde yemek yedikleri geçici kulubeler palmiye (Hurma ağacı) dalları ve yaprakları ile çatıları oluşturulur ve bu çardak/ kulubeler ile Yahudi milletinin Mısır esaretinden kurtulmalarından sonra 40 yıl dolandıkları çölde yaşadıkları mekanları sembolize etmektedir.

Fısıh

Hamursuz Bayramı bir Yahudi bayramı ve festivalidir. Mısır'da kölelikten kurtarılan Antik İsraillilerin göç hikâyesini anar. Pesah, Yahudi takvimindeki Nisan ayının 15. günü başlar, bu tarih Kuzey Yarım Küre'de bahara denk gelir ve bayram 7 veya 8 gün kutlanır. Yahudi bayramları arasında en çok kutlanan bayramlardan biridir.

Şavuot festivali

Bir Yahudi bayramıdır. Genelde Mayıs ya da Haziran ayının ilk yarısına denk gelir. Tanrı'nın Sina dağı'nda toplanan İsrail milletine Tevrat'ı vermesinin yıl dönümünü anar.

Ezra

M.Ö. 4 - 5. yüzyıllarda yaşamış Yahudi din adamı. İslami kaynaklarda ismi Üzeyir olarak geçer. Musevi ve Hristiyan kaynaklarına göre, İsrailoğulları'ndan 5,000 kişiyi Babil'deki esaretten kurtarıp Kudüs'e getirmiştir.

1-Tevrat'ın bölümlerinin toplanarak yazılmasını sağlamıştır.

2-Şabat yasaklarını uygulamıştır.

3-Yahudi anneden doğanların Yahudi olcağını belirtmiştir.

Krallar dönemi olarak kimlerden bahsedilir?

Kral Saul'un bir savaşta ölümünden sonra, oğlu Hz. Davud (David) kral olarak seçilir. Hz.Davud'tan sonrada oğlu Hz. Süleyman tahta geçer.

Kuzeyde kurulan İsrail Krallığı kim yıkmıştır?

Yahudi kutsal metinlerinde İsrail Krallığının o dönem peygamberlerin uyarılarına rağmen tek tanrılı dinden uzaklaşıp çok tanrılı inanca geçtikleri anlatılır. MÖ 722'de Asurlular tarafından yıkılmıştır.

Güneyde kurulan Yahuda Krallığı'nı kim yıkmıştır?

MÖ 587'de Babiller tarafından yıkılmıştır, mabet tahrif edilmiş ve Yahudiler Babil'e gönderilmiştir ve 1. Mabet Dönemi sona ermiştir.

Musa b. Meymun

Musevî filozof, hahambaşı, yasa koyucu, Talmud bilgini ve vezaret tabibi. Musevî bilginler arasında İkinci Musa lakabı ya da rütbesiyle adının baş harflerinden oluşan RaMBaM adıyla bilinir. Orta Çağ'ın tartışmasız en önemli Yahudi düşünürüdür. Yahudilikteki 13 İman esasısını belirleyen din adamıdır.

Bet-Hamikdaş

Yahudi'nin kendi içinde, yüreğinde, gönlünde, Tanrı'ya ayırdığı yerin anıtlaşmış ve somutlaşmış halidir.

Şabat

Museviler için Cuma güneş batımından Cumartesi güneş batımına kadar geçen süredir. Çalışmak değil herhangi bir şey üretmek yasaktır. Enerji bile üretmemek için ışık bile açamazlar ya da asansör düğmesine bile basamazlar. 39 yasağın olduğu gün.

Tanah

Tevrat ve Zebur'u da kapsayan, Musevilik dininin kutsal kitabı. Hristiyanlarca da kutsal kabul edilir, bununla birlikte Hristiyanlar bunu Eski Ahit olarak anar ve farklı şekillerde yorumlarlar. Musa'ya verilen yazılı ayetlerden oluşan Tevrat'ın ilk kısmı.

Talmud

Hazret-i Mûsâ'nın Tevrât'ı açıklayıcı îzahlarını ihtivâ eden bir Tevrât tefsîridir. Din adamlarının yazdığı sözlü yorumlardan oluşun Tevrat'ın bölümü.

Ortodoks Yahudilik

Kudüs'teki Mabed'in yıkılışından günümüze kadar gelen resmî Yahudi inanç ve geleneklerini temsil eden, hâlen mensubu en fazla olan Musevilik mezhebidir. Tevrat'ın değişmeden günümüze geldiğine inanırlar. Şabat yasaklarına riayet ederler, sadece erkekler ibadete katılabilirler. Mesih'in geleceğine inanırlar.

Reformist Yahudilik

Avrupadaki yahudiler arasında ortaya çıkmış, din ile dünya işlerini birbiriden ayrılmasını savunan laik bir anlayış, Tevrattaki yahudilerin bir çoğunun geçerliliğini yitirdiğine ve Tevrat'ın vahiy ürünü olmadığına inanırlar, Şabat günü yasaklarının bazılarını ve mesih inancını kabul etmezler. Kadın erkek birlikte ibadet edebilirler.

Muhafazakar Yahudilik

İlk başta Ortodoks Yahudiler gibi, reformist Yahudiliğe tepki olarak, daha sonra ikisinin ortasında bir görüş, ana prensiplere bağlı ama kuralları katı ve değişmez olarak görmeyen gruptur.

Yeniden Yapılanmacı Yahudilik

Muhafazakar Yahudilik'ten ayrılarak ortaya çıkmış, Yahudiliği Yahudi milletinin tarihi boyunca oluşturduğu bir kültür olarak görürler ve mesihi kabul etmezler.

Hasidiler

İbranice'de, dindar ve sadık anlamına gelen hasid sözcüğünden geliyor. 18. yüzyıl sonlarında Doğu Avrupa'da (Polonya) İsrael Ba'al Şem Tov tarafından kurulan dini bir cemaatin mensupları. Bu Yahudiler, kendilerini "Gerçek Yahudi", olarak görüyor. Diğer yahudileri özden sapmış kabul ediyor. Ortadoks Yahudi mezhebinin radikal kanadını oluştururlar.

Siyonizm

XIX. yüzyılın sonlarında, çeşitli ülkelerde yaşamakta olan kentsoylu Yahudilerce bir ideoloji olarak ortaya atılan ve Filistin'de bir Yahudi devleti kurmayı amaçlayan akım. Politik ve Din olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Samiriler

Kendilerinin Yahudi olduğunu söyleyen ancak diğer mezhepler tarafından Yahudi kabul edilmeyen mezhep, Asurluların Kudüs'ün kuzeyindeki İsrail Krallığı'nı yıkmasıyla ortaya çıkmış, sadece Tevrat'ı kabul ederler, Yahudi soyundan gelmedikleri için kabul görmemişlerdir.

İlk ve son peygamberleri

Hz ibrahim ve Hz Melaki

Menora

Yedi Kollu Şamdan. İlk anlamı "Daimi Işık"ı simgelemesidir. Tanrı yeri ve göğü yarattıktan sonra ilk olarak "Yei Or - Işık olsun" demiştir. Bu ışık bir bakıma evrenin ve ruhlarımızın aydınlığını simgelerken, ışığın bilimin aydınlığını ifade etmesi noktasından hareketle, aynı zamanda bilimin devamlılığını ve sonsuzluğunu sembolize eder.

Tallit

Kelimesinin Türkçe karşılığı cüppe, harmani veya örtüdür. Antik çağlarda ise erkeklerin kullandığı battaniyeyi andıran, dikdörtgen şeklinde bir manto veya harmaniye verilen addır.

Tefilin

Deriden yapılmış ve yassı deri şeritlerle birbirine tutturulmuş siyah renkte iki kare kutucuktan oluşur. İçlerinde parşömen üzerine el yazması olarak, Tora'dan dört ayrı bölüm içeren dörder rulo bulunur. Doğumunun 13. yılına ulaşmış her Yahudi erkek, dinsel erginliğe varmış sayılır ve Yahudi kimliğinin gerektirdiği tüm adet, gelenek, töre ve yasalara uymak zorunluluğu taşır, bu da onlardan biridir.

Kippa

Musevi erkeklerin sinagogda veya dua esnasında kullandıkları küçük takkeye verilen isim.

Şofar

Musevilik'de Roşaşana ve Yom Kipur bayramlarında çalınan koç veya keçi boynuzundan yapılmış bir boru. Tokea adı verilen ve bu iş için özel eğitim almış kişiler tarafından özel bir nota ile çalınır.

Kotel ha Maavari

Ağlama Duvarı

Holokost

Adolf Hitler liderliğindeki Nazi Partisi'nin yönettiği Nazi Almanyası döneminde, işgal edilen sınırlar içerisindeki yaklaşık altı milyon Yahudi'nin (kaynaklara göre bu ölü sayısı değişir) sistemli bir şekilde öldürüldükleri soykırım.

Haham

Dini kanunla ilgili tartışmaları çözebilecek ve soruları yanıtlayabilecek düzeyde Alaha'yı (dini kanunlar) ve gelenekleri bilen, topluma yol gösteren bir çeşit öğretmendir. Hristiyan papazların aksine, dinsel törenleri uygulama yetkisi herhangi bir yetişkin Yahudi erkeğinden fazla değildir. Gerekli öğrenimi tamamlayan kişilere "Semiha" belgesi, yani bu kararları alma yetkisi verilir. Her Yahudi erkeği gibi evlenmesi serbesttir.

Kohen

Yahudiler'de baba tarafından Tora'daki Aaron (Harun)'un torunlarıdır. Tora'da Yahudi olsun veya olmasın rahiplere verilen isimdir. Kudüs Tapınağı döneminde gerek günlük gerekse kurban festivallerinde kendilerine düşen özel görevleri vardı.

Yahudi

Hz Yakup'un dördüncü oğlu

İsrail

Yakup peygamberin diğer ismi

musevi

Peygamber Hz Musa'ya ithafen yahudilere musevi dinlerine musevilik denir.

İbrani

Filistin bölgesinde göçebe yaşayan yahudilerin ismi

Diaspora

Yehuda Krallığı ve Roma Yahudiyesi'nden sürgüne gönderilen, ayrıca İsrail dışında yaşayan Yahudilere denir.

Bat Mitzva-Bar Mitzva

Yahudi kız çocukların 12, erkek çocuklarının 13 yaşına basmaları ve dini sorumluluklarının başlaması ile düzenlenen törenlerdir.