les 7: Immanuel Kant

Aufklärung

= verlichting

• eeuw van redelijkheid

sapere aude

= durf je verstand te gebruiken, durf te denken

• beweging van emancipatie, op eigen rationaliteit vertrouwen

wat is redelijkheid

cruciale vraag = …

• zal onderzoek op verschillende vlakken in verschillende deelgebieden

wetenschap

kritiek 1: kritiek van de zuivere rede

• wat is theoretische kennis, vraag v …

reinen Vernunft

kritiek 1: wetenschap = kritiek der …

moraliteit

kritiek 2: kritiek van praktische reden

• wat moet ik doen, hopen,

• vraag van ethiek

praktischen Vernunft

kritiek 2: moraliteit = kritik der

oordeelsvermogen

kritiek 3: kritiek over …

oordelen

kritiek nu: griekse vertaling =….

• afbakenen, van elkaar onderscheiden

noodzakelijke mogelijkheidsvoorwaarden

1e kritiek van Kant gaat over soort voorwaarden

• wat is noodzakelijke om over kennis te kunnen spreken

zelfonderzoek

was belangrijk: van op afstand naar jezelf kijken

• rede die bekritiseert als bekritiseerd wordt

rationalisme vs. empirisme

probleem 1: nature vs. nurture (stromingen)

• l’idée étendu vs. no innate ideas

• 1e zekerheid is wel zelfde

Kant: grond waarop vraag stellen, filosofische aanname is ook gelijk

causale inferentie

probleem 2: sceptiscisme met betrekking tot causaliteit en …

• Hume: causaliteit is zonder objectieve geldigheid

• Kant: wet.r moet uitspraken doen universeel en noodzakelijk waar

analytisch

classificatie uitspraken: analytisch vs. synthetisch:

losmaken uit de definitie

analytisch

classificatie uitspraken: analytisch vs. synthetisch:

predicaat toekennen aan subject op grond van definitie

analytisch

classificatie uitspraken: analytisch vs. synthetisch:

de cirkel is rond = definitie

• predicaat = rond

• subject = cirkel

synthetisch

classificatie uitspraken: analytisch vs. synthetisch:

samen plaatsen met definitie

synthetisch

classificatie uitspraken: analytisch vs. synthetisch:

predicaat toekennen aan subject niet obv definitie maar nieuwe info aan geven

synthetisch

classificatie uitspraken: analytisch vs. synthetisch:

krijtje is wit =/ definitie dat wit is

• predicaat = wit

• subject = krijtje

• → niet uit definitie af te leiden

subject

= onderwerp van een zin

bv. water, krijtje

predicaat

= iets dat van iets anders gezegd wordt

bv. koken op 100°C

a priori

a priori vs. a posteriori

= universeel geldig, noodzakelijk waar zonder toetsen aan zintuigen

a priori

a priori vs. a posteriori

cirkel is rond

• universeel geldig

• noodzakelijk waar

“alle vrijgezellen ongehuwd”

a posteriori

a priori vs. a posteriori

= niet universeel geldig, niet noodzakelijk waar en wel op grond van zintuigen

a posteriori

a priori vs. a posteriori

krijtje is wi

• nieuwe info door zintuigen

• niet noodzakelijk waar (ook gele, blauwe,..)

analytisch a posteriori

welke combinatie van analytisch-synthetisch + a priori- a posteriori kan niet

• iets uit definitie halen op grond van zintuigen

synthetisch a priori

Tand toegevoegd aan Vork van Hume

analytisch a priori

welke tand van vork

“alle vrijgezellen ongehuwd”

synthetisch a posteriori

welke tand van vork

“deze microfoon is zwart”

synthetisch a priori

welke tand van vork

“water kookt op 100°C”

Hume: kan niet

Kant: hoe zijn ze mogleijk

passief

kennis volgens Descartes en Locke = … registreren en conformeren van een object

objecten

Kant: fout in visie op kennis → richten naar …

gevolg: discussie vallen niet oplossen

hoe we kennen

oplossing kennis Kant:

• niet: tot kennis komen

• wel: manier waarop, …

  • subject rol ??

ptolemeïsch

wereldbeeld voor Copernicus = egocentrisch of …

heliocentrisch

Copernicaanse revolutie

• plaats waarnemen ook belangrijk

• nadenken rol waarnemen

=> nieuw wereldbeeld

subject

Copernicaase revolutie in filosofie: nadenken over rol van …

• niet: kennen op deze manier

• wel: anderen fout naar kennis gekeken

subject, substance, causaliteit

Hume 3 intuïties van Locke geradicaliseerd + twijfel

1) is er wel een mind of geest?

2) geen grond dit aan te nemen

subject

Kant: minimalistisch standpunt van Hume als “ik ben scepticus, ik twijfel,..” → verondersteld een drager

dus .. is er wel nog voor Hume

= stap 1 in methode

causaliteit

= stap 2 in methode

• Hume: subjectieve fictie

• Kant: als zegt subjectief = notie objectiviteit in hoofd

subject, objectief

wat Kant proberen aantonen: … is wel …

• manier waarop we waarnemen is identiek

wat, hoe

waarneming van subject gaat niet over …. maar …

→ wel objectief

transcendentale

stap 3: … methode

• = kijken naar manier waarop vanop een afstand

• formeel onderzoek, niet naar inhoud

transcendentale esthetiek

1e voorwaarde

• esthetica, waarneming

gewaarwording

waarneming: begint met prikkels stimuli

• als ze jou bereiken, je ondergaat in passief proces

• = ….

empfindung

= gewaarwording in Duits

auditieve

kan waarneming inbeelden zonder .. component

• ja: bv. enkel zien of voelen

ruimte

waarneming in beelden niet ergens in de …

• neen, alles is ergens

tijd

waarneming inbeelden geen bpld … heeft

• neen: alle is een fractie van …

  • bv. 5 sec of 30 min

tijd en ruimte

stap gewaarwording → waarneming

= gevolg 2 structuren die we opleggen aan de waarneming

anschauung

= waarneming in duits

transcendentale analytiek

2e voorwaarde

• nog geen kennis, wel gewaarwording

• dit wordt stap naar kennis, kenobjecten

12 categorieën

analyse v waarneming adhv … of aangeboren structuren

• of a priori-vormen

kwaliteit, kwantiteit, relatie, modaliteit

12 a priori-vormen / categorieën opgedeeld in 4 groepen

waarneming + categorie

2 essentiële dingen om te spreken over kennis

→ een is niets zonder de ander

• gedachten (cat.) zonder in houden zijn leeg

• waarden zonder begrippen (cat.) zijn blind

kenobject

= een object dat ik construeer

• wklh zien als verzameling van dingen met eigenschappen (niet aan ontsnappen)

fur mich - an sich

maakt een onderscheid tussen 2 dingen

1) wklh voor mij verschijnt

2) wklh is op zichzelf, onkenbaar

kritisch idealisme

= ik weet niet of ik de wklh ken zoals die is, de wklh op zich is onkenbaar

copernicaanse revolutie → kennis niet passief maar resultaat actief subject

categorisch, hypothetisch, disjunctief

3 soorten oordeelsvormen

1) onvoorwaardelijk

2) voorwaardelijk

3) elkaar uitsluitend

substantie - accident

oordeelsvorm: categorisch

voorbeeld: de steen is zwaar

categorie: …

oorzaak-gevolg

oordeelsvorm: hypothetisch

voorbeeld: als steen zwaar is, kan in niet optillen

categorie:

wisselwerking

oordeelsvorm: disjunctief

voorbeeld: de steen is zwaar of licht

categorie: …

substantie-accident

categorie:

uit zich in zinnen: proposities, oordelen, uitspraken

oorzaak-gevolg

categorie:

hypothetische vorm: als-dan

historisch of cultureel bepaald

belangrijk: categorieën zijn niet … of …

ervaring

bij empirisme komt kennis voort uit …

• Locke = gelijk → aangeboren structuren (tijd + ruimte)

empfindung

past bij empirisme: .. komt voort uit prikkels

aangeboren ideeën

rationalisme: fundament kennis is …

structuren

verschil met Descartes

Desc: aangeboren ideeën of inhouden

Kant: categorieën geen inhouden maar enkel …

aangeboren zaken

gelijkenis met Descartes: geen kennis zonder …

copernicaanse revolutie

grootste verschil met Desc en Locke: …

• passief proces → actief subject

transcendentale subject

elke waarneming = mijn waarneming

• soort eenheid volgt feit alle waarnemingen de mijne zijn

ik ben een =….

apperceptie

transcendentale eenheid van …

= zelfwaarneming die bij elke waarneming gegeven is (altijd de mijne)

transcendentale dialectiek

3e voorwaarde

Plato: methode interne dialoog tot kennis leidt

Kant: heen en weer spreken zonder kennis

ziel/ik, wereld, god

3 transcendentale ideeën kenobjecten ordenen

1) trascend. subject zal iets ontologisch beantwoorden, elkaars tegenhangers

2) alles vormt een geheel, samenhang die je waarneemt

3) alles waarnemen = grond nodig, oorsprong en doel

OPM: geen kennis over mogelijk → niet waarnemen

theoretisch agnosticisme

iemand die zegt: ik weet het niet

bv. op grond v theoretische rede niet zeggen of God bestaat

absoluut en onvoorwaardelijk

morele feiten = zaken die aan ons vertonen als (2)

categorische imperatief

imperatief: je moet plicht vervullen omdat voortonen als verbod

• = absoluut en onvoorwaardelijk

universaliseerbaarheid

wnr behoort iets tot categorische imperatief?

• 2 voorwaarden: zowel kunnen als willen

middel, doel

wnr behoort iets tot categorische imperatief?

mens nooit louter een …(1), altijd een … (2)

• instrumentaliseren en autonomie ontkennen = foute beslissing

autonoom

wnr behoort iets tot categorische imperatief?

• spanning??? leren denken/sapere aude maar dan wel luisteren naar plichten ?!

• Kant: gehoorzamen enkel aan plichten die reden zichzelf en … heeft opgelegd

deontologische of plichtsethiek

ethiek van Kant

deugdenethiek

problemen bij ethiek:

tegengestelde van … Ari

Ari: afh van situatie liegen

Kant: nooit liegen, onafh uitkomst

contrasterend

problemen bij ethiek:

cat.imperatieven = …

• wel hiërarchieën maar blijft toch probleem

eerste zicht

problemen bij ethiek:

soms op … goede regel maar toch probleem

bv. kinderarbeid

volmaakte goedheid met praktische moralisering

hoogste goede volgens Kant:

→ houd geluk in

MAAR niet van deze wereld, verondersteld onsterfelijkheid

onsterfelijkheid

ethiek Kant 3 postulaten v praktische rede:

• verondersteld een .. van de morele persoon

God

ethiek Kant 3 postulaten v praktische rede:

• bestaan van …

  • een instantie zijn die beloont, dat geluk schenkt

vrijheid

ethiek Kant 3 postulaten v praktische rede:

• pas bestaan in aanname van …

• als mensen niet kunnen kiezen → geen nut goed-slecht spreken

  • handelingen kiezen als mens

postuleren

= veronderstellen zonder bewijse

ethiek

dingen niet kennen binnen theoretische rede = terugkomen binnen … als ervaringen

→ complementariteit beide kritieken

das ding an sich

optie die niet door ons begrepen kan worden → iets dat nog niet gekend kan worden