Filosofie (begrippen) - deel 4

Rationalisme

De menselijke rede is de bron van alle kennis. De ruimte wordt abstract geometrisch begrepen vanuit het cartesiaans assenstelsel.

Relativisme (oude tijd)

Er bestaat geen absolute, religieus gefundeerde, universele waarheid over de werkelijkheid. Protagoras: de mens is de maat van alle dingen, alles is dus relatief dwz dat alles in relatie staat tot de mens en is dus subjectief en veranderlijk.

Cultuurrelativisme & waardenpluralisme

Afwijzen en deconstructie van de grote verhalen die een maatschappij zin geven (verlichtingsideaal, communisme, nationalisme…). De maatschappij en individu bestaan uit kleine, soms tegenstrijdige en veranderlijke verhalen die geen aanspraak kunnen maken de enige waarheid te zijn.

Scepticisme

Twijfel aan alles: afwijzen van alle dogma’s, het handelen enkel op waarnemingen en ervaringen baseren.

Sein zum tode

Een zijn naar de dood. Het besef van mijn sterfelijkheid geeft de keuzes die ik maak hun betekenis, omdat ze retrospectief bekeken vanuit dat ene onvermijdelijke eindpunt van mijn mogelijkheden zullen bepalen wie ik ben geweest.

Semiotische competentie

Door zijn semiotische competentie is een organisme in staat om van zijn omgeving een leefwereld te maken, een territorium waarin het kan overleven een encyclopedie van betekenissen)

Spektakelmaatschappij

Debord leverde kritiek op de spektakelmaatschappij, waarin dingen en gebeurtenissen meteen worden gerepresenteerd via allerlei media. Hierdoor worden wij de passieve, luie consument van beelden ipv een actieve deelnemer aan een situatie. Al wat direct werd beleefd, heeft zich in een voorstelling verwijderd.

Sofist

Duur betaalden leraars in de oudheid, die zowel wetenschap als welsprekendheid onderrichten.

Stoïcisme

Volg de rede: deugdzaam leven volgens wat verstandig, redelijk is, jezelf bevrijden van heftige passies (woede, verdriet, lust) door een voortdurende zelftrainig/ascese.

Tactiek (culturele)

Subtiele manieren waarop gewone mensen de cultuur naar hun hand zetten, hun eigen ding doen, zonder openlijk te rebelleren: de onzichtbare afwijking en stille creativiteit.

Temenos

Een afgebakend en gemarkeerd stuk land, toegewijd aan een god, waarin het sacrale kon verschijnen.

Topoanalyse

De analyse van de inrichting en het beeld van het huis als instrument voor de analyse van ons intieme zelf. De archetypische aspecten van het huis als onbewuste projecties van ons innerlijk.

Tragedie

Tragedisch bewustzijn ontstond. De tragedie als theatervorm toonde de ondergang van een held, die pijnlijk moest beseffen dat hij/zij de speelbal was van oncontroleerbare krachten en noodlottige gebeurtenissen (Oedipus, Antigone).

Transgressie

Volgens Tschumi is modernistische architectuur met zijn doorgedreven rationele functionaliteit niet in staat om te gaan met de transgressie, met die krachten die de bestaande projectmatige inrichting van de maatschappij overtreden: de dood, het obscene, het gewelddadige, de verspilling, het verval.

Virtuele ruimte

soaps, reality-tv, netwerksites

Vluchtlijn

Deleuze: Ontstaat door een ontmoeting met het onbekende, en opent nieuwe mogelijkheden tot worden of verandering.

Vooruitgangsideaal

De mens verlichten, dwz bevrijden uit zijn onmondigheid, zijn kritiekloze onderwerping aan religieuze en maatschappelijke autoriteit (Kant: durf denken).

Wordingsproces

Het gaat niet om het worden van iets dat vooraf vastligt (zoals een doel), maar om het openstellen voor nieuwe mogelijkheden. Voorbeeld: vogel-worden bij Leonardo da Vinci is geen imitatie van de vogel, maar een creatief proces waarin mens en dier elkaar beïnvloeden.

Zelf (jungiaanse pyschoanalyse)

Waar het ego staat voor het bewuste ik, is het Zelf de totaliteit van bewuste én onbewuste elementen in een persoon.