geschiedenis punt 3

Karel V van Habsburg

* heerste over HRR, Spanje, Nederlanden, overzeese kolonies + macht uitbreiden
* katholiek
* centralisatiepolitiek
* stroppendragers
* Vrede van Augsburg
* 1555 aftreden, macht naar zoon en broer

Filips II van Habsburg

* zoon Karel V
* regeerde over Spanje, Portugal, de Spaanse Nederlanden, Napels, Sicilië en overzeese koloniën
* katholiek
* verantwoording volk
* belastingen abdij, inquisitie, vriendjespolitiek
* tachtigjarige oorlog
* opstanden Nederlanden

tachtigjarige oorlog

* aanleiding beeldenstorm
* o.l.v. Willem van Oranje
* gevolg: scheiding Nederlanden

Ferdinand I van Oostenrijk

* katholiek/protestants
* dertigjarige oorlog

Hertog van Alva

* gestuurd door Filips ll
* richt de raad van beroerten op (bloedraad)

Willem van Oranje

* streefde naar godsdienstvrijheid en politieke autonomie voor de Nederlandse provincies
* organiseerde gewapend verzet, verzamelde troepen en vocht voor de onafhankelijkheid van de Nederlandse provincies

Vrede van Augsburg

* tijdelijke religieuze stabiliteit in het Heilige Roomse Rijk
* katholicisme en lutheranisme als legitieme religies

Vrede van Münster

* einde tachtigjarige oorlog
* Verenigde Nederlanden werd erkend als een onafhankelijke staat.

Frans I

* slaagde erin de macht van de Franse monarchie te vergroten en Frankrijk op de kaart te zetten als een belangrijke Europese mogendheid
* legde de basis voor latere conflicten tussen Frankrijk en het Habsburgse rijk

Concordaat van Bologna

* verdrag Franse koning en paus
* Franse koning kan kandidaten voordragen voor hoge clerus

Hendrik II

* neemt Franse troon na burgeroorlog
* Hugenoot
* Protestants → bekeert zich tot christendom
* Edict van Nantes

Edict van Nantes

* garandeerde religieuze tolerantie en vrede bracht in het religieus verdeelde Frankrijk

kardinaal de Richelieu

* probeerde macht van de adel te beperken
* romeinse recht (koning boven wet)
* le droit divin

Lodewijk XIV

* kardinaal Mazarin
* streefde naar absolute macht
* Versailles → schrik opstanden Parijs, centralisatie regering, controle/macht adel
* zelf beslissen, voor alles toestemming geven (politiek beleid)
* Gallicaanse artikelen, edict Nantes herroepen (religieus beleid)
* Colbertisme (economisch beleid)

La Gabelle

* zoutbelasting Frankrijk
* Graaf van Vlaanderen

mislukt absolutisme Engeland

* magna carta (rechten plichten koning)
* parlement (goedkeuring)
* geen staand leger
* religieuse verdeeldheid

burgeroorlog engelse adelijke families

* rozenoorlog
* nieuwe dynastie → Tudors

Hendrick VIII

* 6 vrouwen
* anglicaans
* dochter, Elisabeth I → dood → Stuarts (Schotten)

Lord protector

* Oliver Cromwell
* kills Karel I

The glorious revolution

* Maria II, Willem III nemen troon, ondertekenen Declaration of Rights
* James II vlucht

Declaration of Rights

* getekend door vorsten
* macht Engeland verdeeld, Bill of rights

renaissance

* marmergroeve, val Constantinopel, stadsstaten
* klassieke oudheid herleven, zuilen, beelden, fronton, fries, rondboog, symmetrisch, horizontaal, statisch, weinig emoties

barok

* katholieken terugwinnen, macht terugwinnen/ imponeren, rijkdom tonen
* rondboog, fronton, zuilen, standbeelden, fries, symmetrisch, verticaal, dynamisch, veel emotie, diagonaal, schaduwen, claire obscure, blauw, wit, rood

ancien regime, onverklaarbare problemen

* pest
* protestanten
* demografie
* kindersterfte

heks

* gedaante wisselen
* dienaar duivel
* vliegen
* middeleeuwen: bestaan niet, ontken, 14e eeuw: bestaan, straf door jodenvervolging
* verbannen, verbranden, folteren

verlichting

* intellectueel tijdperk waarin mensen aan hun eigen waarde twijfelen
* kijken andere culturen, koffiehuizen, vrouwen openbaar leven, wetenschap: zelf denken rationeel

humanisme

* 15/16e eeuw
* wetenschap

Immanuel Kant

* sapere aude, druf te denken
* denken wordt bepaald door kerk en vorst, moed nodig om te doorbreken
* moed en vrijheid

Bacon

* Engelse filosoof
* zelf experimenteren en nadenken
* tegen verstand in = onaanvaardbaar
* afzetten absolute macht vorsten

John Locke

* iedereen is gelijk
* volkssoevereiniteit: volk kan koning afzetten
* weerstandsrecht: volk mag rebellen als koning in eigenbelang handelt

Montesquieu

* scheiding der staatsmachten: wetgevende, uitvoerende, rechterlijke macht
* volksvertegenwoordiging

Rousseau

* natuurfilosoof
* directe volkssoevereiniteit
* volledige sociale gelijkheid

Voltaire

* godsdienstvrijheid
* absolute verdraagzaamheid

Adam Smith

* eigenbelang, belang van het volk
* vraag/aanbod
* overheid → kerntaken

ancien regime kenmerken

p: absolutisme, droit divin

c: godsdienst bepaalt ritme mens

s: standenmaatschappij

e: mercantilisme

verlichting kenmerken

p: volkssoevereiniteit, scheiding der machten

c: godsdienstvrijheid, verdraagzaamheid

s: sociale gelijkheid

e: vraag/aanbod, economisch liberalisme

vorsten bewondering filosofen

* Frederick de grote van Pruisen
* Maria-Theresa & Jozef II van Oostenrijk

verlichte desporten

* vorsten die rekening hielden met verlichte ideeën
* alles voor het volk, niets door het volk

verlichte desporten vs absolute vorst

* vorst alle macht
* - koning dienaar staat

maatregelen verlichting

g: andere godsdiensten prive (joden en islam verboden)

c: onderwijs belangrijk

s: weg slavernij

kolonies Noord-Amerika

* van GB, Frankrijk, Spanje, Rusland
* oostkust
* GB steelt Franse delen
* Europese kolonisten, Afrikaanse slaven, inheemse bevolking

organisatie kolonie

koning + Brits parlement → gouverneur aangesteld door koning → parlement aangesteld door volk

economie Amerika

grodstoffen voor britten → kolonies verarmen

zevenjarige oorlog

* no taxation without representation
* tussen Frankrijk en Engeland

Lodewijk XVI

* schulden, buitenlandse oorlogsschulden
* luxeleven

Jeu de paume

* 3e stand
* stemmer per persoon
* hervormingen
* kaatsbaan Versailles
* grondwet maken

la grande pleur

* massele brandstichtingen
* plunderingen
* bijna volledig land

einde ancien regime

afschaffing belasting privileges, feodaliteit, alle ambten toegankelijk iedereen

koning = hersteller Franse vrijheid

macht Parijs

wetgevende macht: parlement, verkozen door kiesmannen, gekozen door het volk

uitvoerende macht: koning en ministerie

rechterlijke macht: rechters benoemd voor leven aangesteld door kiesmannen

Mirabeau

* door eigen welvaart
* revolutie zal verergeren

directoire

wetgevende macht 2 kamers: concielles des cinq cents, concielle ancienes

uitvoerende macht: 5 directeur en minister, jaarlijks verkozen zonder herverkiezingen

frankrijk no money

directoire zegt no more schulden