PSYCH. EiM [ĆW] - EMOCJE

EMOCJE

* nagły zakłócający stan, reakcja na doświadczenie, wydarzenie, stan, sytuację danej jednostki
* krótkotrwała
* są powodowane, potem przebiegają, a następnie wywołują konsekwencję
* uruchamia specyficzny program działania


* zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania

EMOCJE - OATLEY, JENKINS

* emocje spowodowane przez świadome lub nieświadome wartościowanie jakiegoś zdarzenia jako istotne
* rdzeniem emocji jest gotowość do działania
* emocja nadaje priorytet działaniom
* konkretna emocja doznawana jako odrębny stan umysłowy, któremu towarzysza zmiany somatyczne, akty ekspresji i działania

UCZUCIA

* ustosunkowanie się człowieka do określonych zdarzeń, ludzi i innych elementów otaczającego świata - odzwierciedlenie stosunku człowieka do rzeczywistości
* trwalsze niż emocje i bardziej skomplikowane
* składają się z wielu emocji i ich interpretacji
* nadają charakter zachowaniom
* są subiektywne i mogą być mylące

NASTRÓJ

* na ogół pozbawiony obiektu
* dłuższy czas trwania, spokojny przebieg i mniejsze nasilenie niż emocje
* ułatwia odbiór bodźców emocjonalnych, zgodnych z nim treściowo, a utrudnia odbiór tych, które są z nimi niezgodne
* ma wpływ na reakcje emocjonalne
* nie zawsze znamy jego źródło

AFEKT

* prosta reakcja oceniająca, którą charakteryzuje tylko jeden ze znaków +/-
* konieczna składowa emocji
* bardziej prymitywne niż emocje
* ocena zjawiska jako pozytywnego lub jako negatywnego
* pod jego wpływem - ocena bodźców i ustosunkowanie się do nich

MOTYW

* stan podmiotu charakteryzujący się poczuciem niespełnienia lub zakłócenia i związaną z nim gotowością do aktywności, która pomoże ten stan zredukować
* może mieć ujemną lub dodatnią charakterystykę afektywną
* przyczyna tłumacząca i kryjąca się za postępowaniem człowieka - zarówno świadoma, jak i wyparta
* wynika z potrzeb i tworzy celów

REAKCJA BEHAWIORALNO-EKSPRESYJNA

komunikowanie intencji za pomocą aktywności, mimiki, mowy ciała i zmiany zachowań, które spowodowane są stanem emocjonalnym. Nie zawsze spójna z doznawaną emocją.

REAKCJA SOMATYCZNO-FIZJ.

odpowiedź ciała na sytuacje; nie zawsze potrafimy trafnie opisać zmiany somatyczne; wywoływanie gotowości i zarządzanie zasobami cielesnymi do różnego rodzaju działań.

REAKCJA POZNAWCZO-WERBALNA

epizody emocji, które zauważamy, do których możemy się odwołać; każda emocja to stan gotowości, który nadaje priorytet i angażuje w jeden zbiór celów i planów kosztem innych dzięki ocenie poznawczej; umiejętność opisania stanu emocjonalnego werbalnie i nadanie mu znaczenia.

ŹRÓDŁA PROCESÓW EMOCJ. \[5\]

* BODŹCE - odbierane przez narządy zmysłów
* PRZEDMIOTY - które mogą wywołać emocje pozytywne, wywoływać lęk, mogą nie budzić pierwotnie żadnych uczuć, a następnie wyzwalać emocje pozytywne lub negatywne
* DĄŻENIE DO ZASPOKOJENIA POTRZEB - które może wiązać się z pojawieniem emocji pozytywnych, kiedy wydaje się, że potrzeba może być zaspokojona lub negatywnych, gdy potrzeba napotyka blokadę
* KONTAKT Z SAMYM SOBĄ - przekonania na własny temat mogą być źródłem zarówno emocji pozytywnych jak i negatywnych
* SŁOWA - działają podobnie jak czyny i mogą być przyczyną powstania zarówno emocji pozytywnych jak i negatywnych

3 CECHY EMOCJI

* ZNAK - (wartościowość, walencja) – ich pozytywny (przyjemność) lub negatywny (przykrość) charakter
* NATĘŻENIE - wiąże się z wielkością wpływu tego procesu na zachowanie, tok myślenia itp.
* TREŚĆ - określa znaczenie bodźca i prowadzi do konkretnego zachowania (np. lęk do ucieczki, a gniew do zachowań agresywnych)

EMOCJE PODSTAWOWE - TOMKINS

* emocje wyewoluowały jako niezbędny ludziom system motywacji
* model na zasadzie 3 barw podstawowych
* emocje pierwotne: fizjologicznie czyste i elementarne; odnajdywane są u ludzi różnych kultur i u różnych gatunków zwierząt; od urodzenia lub w 1 roku życia

EMOCJE PODSTAWOWE - EKMAN

* emocja czysta i nierozkładalna (podstawowa), powinna mieć odrębny wyraz ekspresji mimicznej.
* Radość, Smutek, Strach, Gniew/Złość, Zdziwienie, Wstręt (+ Pogarda)
* Wzbudzanie stosunkowo szybko;
* Powstanie mimowolne;
* Krótki czas;
* Charakterystyczna/specyficzna aktywność układu nerwowego;
* u innych Naczelnych;
* Specyficzny wzorzec ekspresji mimicznej

EMOCJE PODSTAWOWE - PLUTCHIK

* zaproponował wyróżnienie 8 podstawowych emocji: radość, zaufanie, strach, zaskoczenie, smutek, wstręt, gniew, przeczuwanie. Emocje te są wrodzone i bezpośrednio odnoszą się do zachowań adaptacyjnych, które mają na celu pomoc w przetrwaniu
* Emocje mają ewolucyjne podłoże i u różnych gatunków rozwinęły różne formy ekspresji.


* Emocje pełnią rolę adaptacyjną, pomagając organizmom przetrwać zagrożenia.
* Dla emocji można zidentyfikować pewne wspólne elementy oraz ogólne wzorce.
* Istnieje niewielka liczba podstawowych, pierwotnych emocji stanowiących pewien prototyp - wszystkie inne emocje są stanami pochodnymi, występują jako kombinacje.
* Każda emocja może występować w różnym stopniu natężenia i na różnym poziomie pobudzenia.

DONIOSŁOŚĆ EMOCJI AVERILL’A

* określenie konsekwencji, do jakich dana reakcja ma doprowadzić w określonych warunkach
* każda emocja może pełnić wiele funkcji, w zależności od tego, który jej aspekt weźmiemy pod uwagę, na jakich konsekwencjach się skupimy i czy będą to konsekwencje dla jednostki, gatunku, czy dla społeczeństwa
* lażda reakcja może mieć wiele konsekwencji: zamierzone, nie zamierzone / krótkofalowe, długofalowe / indywidualne, grupowe / szczególne, typowe

PRZEŻYWANIE EMOCJI CLORE’A

* Główną funkcją emocji jest dostarczenie informacji: innym ludziom poprzez ekspresję mimiczną i wokalną; samej jednostce poprzez myśli i odczucia.
* Funkcjonalność emocji zapewnia umiejscowienie ich w: konkretnym czasie; konkretnym miejscu; konkretnych okolicznościach; powiązanie ich z konkretnym obiektem/obiektami.

FUNKCJ. TEORIA FRIJDY

* emocje wywoływane są przez zdarzenia, które bezpośrednio są powiązane z interesem człowieka: emocje pozytywne to te, które wspierają realizację danego celu, zaś negatywne je utrudniają.
* Wyróżnia się dwa podstawowe aspekty emocji:

➟ ocena zdarzeń jako istotnych lub nieistotnych / przyjemnych lub nieprzyjemnych \n ➟ wzbudzanie reakcji fizjologicznych, zachowań i przeżyć

PRAWO ZNACZENIA SYTUACYJNEGO

związana jest ze znaczeniem sytuacji, która stanowi o tym, czy w ogóle jakaś emocja się pojawi, a jeżeli tak – to jaka. U źródła każdej emocji znajdują się zdarzenia zarówno nowe, jak i niespodziewane.

PRAWO ZAANGAŻOWANIA

emocje są odpowiedzią na zdarzenia, które odgrywają istotną rolę dla danego człowieka.

PRAWO BEZPOŚREDNIO SPOSTRZEGANEJ RZECZYWISTOŚCI

zdarzenia wywołujące emocje w człowieku muszą być postrzegane jako rzeczywiste.

PRAWO PRZYZWYCZAJENIA I ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO

związane jest z oceną zdarzenia, która zależy od warunków w jakich występuje dane zdarzenie. W ten sposób jeżeli dochodzi do takiej sytuacji, że zmiana jest większa niż dana osoba oczekiwała, tym emocja jest silniejsza.

PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII

wszelkie pozytywne emocje w porównaniu z negatywnymi szybko zanikają (te negatywne utrzymują się długo). Wynika to z tego, że każdy z nas szybko się przyzwyczaja do zdarzeń wywołujących pozytywne emocje; a do emocji negatywnych trudno się przyzwyczaić.

PRAWO ZACHOWANIA EMOCJ. MOMENTU

dotyczy trwałości śladów pamięciowych związanych z odczuwaniem emocji. Kolejne doświadczenia emocjonalne są tak samo mocne, jak w pierwotnej sytuacji, która je wywołała.

PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE

dominujący stan emocjonalny posiada tendencję do podporządkowywania zarówno myśli, jak i działań człowieka. W związku z tym gotowość do działania spowodowana emocjami znajduje się ponad innymi celami.

PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE

reakcja emocjonalna zawiera w sobie również element kontrolny. Kontrola emocji dotyczy przewidywania negatywnych konsekwencji reakcji emocjonalnej.

PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA

zasada dotyczy współdziałania procesów emocjonalnych oraz poznawczych, które mają prowadzić do odpowiedniej oceny sytuacji, gdy napięcie emocjonalne będzie jak najmniejsze.

PRAWO MAKSYMALNEGO ZYSKU

związana jest z ocenieniem sytuacji w celu uzyskania największego zysku emocjonalnego.

FUNCKJONALNE PODEJŚCIE DO EMOCJI - LEVENSON

* emocje łączą z drugim człowiekiem/rzeczą/światem;
* PODEJŚCIE INTERPERSONALNE


1. komunikacja i kontrola;

2. ustalenie naszej relacji z innymi osobami, ideami i obiektami;

3. przechowywanie wpływów ewolucji, uczenia się i kultury.

* PODEJŚCIE INTRAPERSONALNE =


1. koordynacja systemów reagowania - reakcja emocjonalna zawiera trzy rodzaje przejawów: subiektywne doświadczenie, zachowanie, reakcje fizjologiczne;
2. zmiana hierarchii reakcji;

3. wsparcie fizjologiczne;

4. "skróty” w przetwarzaniu informacji - automatyczne reakcje czy zachowania by nie musieć ich analizować

FUNKCJONALNE I DYSFUNKCJONALNE REAKCJE UCZUCIOWE - CLARK, WATSON

* Funkcje emocji można podzielić na: te, które mają podstawowe znaczenie ewolucyjne (strach);
 te o współczesnym rodowodzie (tęsknota).
* Trzy typy funkcji emocji:
➟ systemy sygnalizacji
➟ mobilizacja zasobów
➟ zachowanie zasobów, np. w przypadku smutku
* Dysfunkcjonalne mogą być pewne właściwości emocji, ale nie emocje same w sobie:
➟ nasilona częstość
➟ nasilone natężenie
➟ zbyt długi czas trwania

FUNKCJE EMOCJI \[6\]

1. FUNKCJA WALIDACYJNA = Sygnalizują, że jest coś ważnego z perspektywy podmiotu.

2. FUNKCJA INFORMACYJNA = Informują o tym co się dzieje w relacji między podmiotem a środowiskiem.
3. FUNKCJA KOMUNIKACYJNA = Komunikują innym i jednostce, jaki stan występuje i jakie są potencjalne działania.
4. FUNKCJA MOTYWACYJNA = Wartościują i wyznaczają motywację.

5. FUNKCJA SPOŁECZNA = Wyznaczają ramy postrzegania siebie i innych.

6. FUNKCJA ADAPTACYJNA = Przygotowują i pobudzają nasze ciało do reakcji w różnych sytuacjach.

SKŁADNIKI PROCESU EMOCJONALNEGO

* OCENA POZNAWCZA
* WARTOŚCIOWANI KONTEKSTOWE, SUBIEKTYWNE ODCZUCIA
* POBUDZENIE FIZJOLOGICZNE
* ASPEKT BEHAWIORALNY

ESENCJONALIZM

istnienie jako esencja bytu, są tu emocje podstawowe - Darwin, Tomkins, Ekman, Plutchnik

KONSTRUKCJONIZM

powstanie emocji przez konstruowanie ich - James, Hall, Gertz, Feldman-Barrett

TEORIA JAMES-LANGEGO

POBUDZENIE \[wąż\] ➟ REAKCJA FIZJOLOGICZNA \[szybkie bicie serca\] ➟ EMOCJA \[strach\]

TEORIA CANONA-BARDA

POBUDZENIE \[wąż\] ➟ EMOCJA \[strach\] + POBUDZENIE FIZJOLOGICZNE \[szybkie bicie serca\]

TEORIA SCHATCHERA-SINGERA

POBUDZENIE \[wąż\] ➟ REAKCJA FIZJOLOGICZNA \[szybkie bicie serca\] + ETYKIETA POZNAWCZA \[boję się\] ➟ EMOCJA

TEORIA LAZARUSA

POBUDZENIE \[wąż\] ➟ OCENA POZNAWCZA ➟ EMOCJA \[strach\] / POBUDZENIE FIZJOLOGICZNE \[szybkie bicie serca, pocenie się\]

OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY \[OUN\]

składa się z MÓZGU i RDZENIA

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

łączy cały układ z resztą ciała przez nerwy. Składa się z części SOMATYCZNEJ (aktywności zależne od woli, informacje ruchowe i czuciowe z i do OUN) i AUTONOMICZNEJ (kontrola czynności narządów wew. i gruczołów)

AUTONONOMICZNY UK.NER. - CZ. SYMPATYCZNA \[WSPÓŁCZULNA\]

* emocje negatywne - gdy jesteśmy zestresowani lub pobudzeni


* odpowiada za przygotowanie organizmu do walki lub ucieczki
* serce zaczyna bić szybciej, a ciśnienie krwi wzrasta, naczynia krwionośne się kurczą, przekierowując energię do mięśni podlegających woli i jednocześnie odcinając jej dopływ do żołądka i jelit


* Stymulacja: stymulanty, kofeina, przeżywanie stresu

AUTONONOMICZNY UK.NER. - CZ. PARASYMPATYCZNA \[PRZYWSPÓŁCZULNA\]

* emocje pozytywne
* Funkcja regeneracyjna
* kieruje ciałem w rutynowych, codziennych aktywnościach
* Wraz z SYMPATYCZNYM utrzymuje HOMEOSTAZĘ
* Stymulacja: teoria poliwagalna, spokojne oddychanie; stany odpoczynku i relaksu - gdy śpimy, leżymy lub oglądamy telewizję\]

UKŁAD LIMBICZNY

* przetwarzanie emocji i śladów pamięciowych
* hipokamp, ciało migdałowate i podwzgórze

HIPOKAMP

* niezbędny w procesie uczenia się i zapamiętywania
* integracja doświadczenia emocjonalnego z poznaniem

CIAŁO MIGDAŁOWATE

* kluczowe w doświadczaniu emocji i nadawaniu wspomnieniom emocjonalnego znaczenia
* odgrywa rolę w przetwarzaniu informacji emocjonalnych i wysyłaniu ich do struktur korowych

PODWZGÓRZE

* homeostaza - w tym temperaturę ciała, apetyt i ciśnienie krwi
* to stacja przekaźnikowa między układem nerwowym a wewnątrzwydzielniczym
* nadzoruje popęd seksualny i zachowania reprodukcyjne
* bierze udział w aktywacji układu współczulnego, stanowiącej część reakcji emocjonalnej

WZGÓRZE

* centrum przekaźnikowe, którego neurony dokonują projekcji do ciała migdałowatego, jak i wyższych obszarów korowych w celu dalszego przetwarzania

MODEL TRÓJSTOPNIOWEJ ORGANIZACJI MÓZGU

* Mózg ssaków, w tym i człowieka, składa się z trzech odrębnych obszarów - obszar położony najgłębiej pochodzi od gadów. Obszar położony nad nim - obszarem limbicznym - wczesne ssaki, a trzeci, położony najbardziej na zewnątrz - u ssaków współczesnych.
* MÓZG GADZI = jest „samolubny”, odpowiada za zachowania niewerbalne i działanie automatyczne.


* MÓZG WCZESNYCH SSAKÓW = Mózg limbiczny odgrywa kluczową rolę w zachowaniach rodzicielskich, karmieniu i zachowaniach ukierunkowanych na rozmnażanie się.
* MÓZG WSPÓŁCZESNYCH SSAKÓW = Procesy wyższego rzędu jak posługiwanie się językiem, mylenie racjonalne i abstrakcyjne oraz poznanie zachodzą wyłącznie w mózgu ssaków współczesnych.

SFERY ZABURZONE W ZABURZENIACH

* NASTRÓJ = nadmierne i trwałe jego obniżenie, zwyżka lub chwiejność


* POPĘD ŻYCIOWY = pobudzenie, apatia, brak motywacji, nadmierne podniecenie, zobojętnienie
* POZIOM LĘKU = podwyższony lub zniesiony


* EKSPRESJA = zbytnia gwałtowność lub nieokazywanie emocji

ALEKSYTYMIA

* brak umiejętności lub znaczne zaburzenie rozumienia, identyfikowania, nazywana i opisywania i wyrażania stanów emocjonalnych;
* niewłaściwe rozpoznanie, odczuwanie, rozumienie, przeżywanie, rozróżnienie i wyrażanie własnych emocji i uczuć;
* brak zdolności do odróżnienia emocji od zmian fizjologicznych organizmu - podobne do chorób ciała;
* brak umiejętności regulacji własnych emocji;
* nieumiejętność nieokazania własnych emocji
* słabo rozwinięta wyobraźnia, brak skłonności do marzeń czy fantazji;
* nadmierna racjonalność

STAN DEPRESYJNY

bezsenność lub nadmierna senność, problemy z koncentracją, poczucie winy, brak apetytu, apatia, myśli samobójcze, przedłużający się obniżony nastrój

STAN MANIAKALNY/HIPOMANIAKALNY

prowokacyjne zachowania, rozrzutność, zmniejszona potrzeba snu, zwiekszona drażliwość, napady euforii, zwiększona aktywność, korzystanie z używek

CYKLOTYMIA

stałe wahania nastroju w postaci łagodnych epizodów subdepresji i hipomanii, które występują zamiennie zwykle bez związku z wydarzeniami życiowymi

PARANOICZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

* WIĄZKA A


* motyw innych jest wrogi


* podejrzliwość, nieufność
* utrwalona i nieuzasadniona podejrzliwość
* nie ufa nikomu, niechętnie wchodzi w relacji z innymi
* przypisuje niewinnym uwagom i wydarzeniom ukryte znaczenia
* łatwo się obraża i chowa urazę

SCHIZOIDALNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

* WIĄZKA A


* wycofanie z rekacji społecznych, oderwanie
* nie przejawia chęci wchodzenia w relacje
* emocjonalnie chłodny
* obojętny mu stosunek innych
* nie ma bliskich przyjaciół

SCHIZOTYPOWE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

* WIĄZKA A


* ekscentryczność
* dyskomfort w bliskich relacjach,
* dziwne wierzenia
* myślenie magiczne
* zaburzenia poznawcze
* niezwykle doświadczenia postrzegania
* podejrzliwy
* mowa często dziwaczna
* nieadekwatne do sytuacji emocji
* brak przyjaciół

ANTYSPOŁECZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

* WIĄZKA B


* lekceważenie i łamanie norm społecznych i praw innych ludzi
* zachowuje się w sposób aspołeczny przed 15 rokiem życia, często kłamie, wdaje się w bójki, kłopoty z prawem, impulsywny, podstępny
* lubi manipulować innymi dla osiągnięcia swoich celów, nieodpowiedzialny
* często nie umie utrzymać pracy czy spłacać długów
* ograniczona zdolność empatii: nie współczuje innym i nie żałuje swoich postępków

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI Z POGRANICZA/BORDERLINE

* WIĄZKA B
* niestabilność w relacjach
* nietrwałość obrazu siebie, afektu i znaczna impulsywność
* niepewny obraz samego siebie, niestabilne zachowanie i zmienne nastroje
* nie toleruje samotności, stałe poczucie pustki
* angażuje się intensywnie, ale relacje są niestabilne
* zachowanie impulsywne wraz z zachowaniami autodestrukcyjnym
* impulsy samobójcze
* intensywny i nieadekwatny gniew

HISTRIONICZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

* WIĄZKA B


* nadmierna emocjonalność, zabieganie o uwagę innych
* nadmierna emocjonalność, dramatyzowanie
* brak komfortu, gdy nie jest w centrum
* zachowania otwarcie prowokacyjne i uwodzicielskie
* mowa bardzo emocjonalna, często niekonkretna i rozproszona
* emocje płytkie i gwałtownie się zmieniają
* może zrażać do siebie przyjaciół, bo żąda ciągłej uwagi

NARCYSTYCZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

* WIĄZKA B


* pretensjonalność
* potrzeba bycia podziwianym i brak empatii
* przerośnięte poczucie własnej wartości
* pochłonięty fantazjami o sukcesie
* wierzy w swoją nadzwyczajność
* zachowuje się arogancko
* wykorzystuje innych i nie wykazuje empatii.

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI UNIKOWEJ

* WIĄZKA C


* nadwrażliwość na negatywną ocenę
* zahamowanie społeczne, poczucie nieadekwatności
* nadmiernie wrażliwy na negatywne oceny
* unika zawodów wymagających kontaktu z innymi, gdyż boi się krytyki o odrzucenia,
* unika relacji z innymi, jeśli nie dają mu gwarancji bezwarunkowej akceptacji
* czuje się nic niewart i postrzega siebie jako odpychającego i nieprzystosowanego
* niechętnie podejmuje ryzyko i nie angażuje się w nowe działania, jeśli mogą okazać się zawstydzające

ZABURZENIE OSOBOWOŚCI ZALEŻNEJ

* WIĄZKA C


* potrzeba bycia zaopiekowanym
* uległość, nadmierne przywiązanie
* niesamodzielny - pozwala innym kierować życiem
* obawia się rozłąki
* nie podejmie decyzji bez cudzej rady i otuchy
* brak pewności siebie
* nie potrafi działać samodzielnie
* w samotności czuje dyskomfort i jest bezradny.

OBSESYJNO-KOMPULSYWNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

* WIĄZKA C


* potrzeba kontroli, nadmierna sumienność i skrupulatność, zaabsorbowanie porządkiem;
* wszechogarniająca potrzeba perfekcji, która nie pozwala kończyć zadań
* szczegóły, zasady, porządek, schematy
* nadmiernie poświęca się pracy kosztem przyjaciół i czasu wolnego,
* sztywny i uparty,
* zawsze nalega, by rzeczy były zrobione tak, jak on chce,
* skąpy

ZABURZENIA LĘKOWE

* Strach skutkuje natychmiastową reakcją na bezpośrednie zagrożenie, tymczasem na lęk składają się: zaangażowanie uwagowe, unikanie i nadmierna czujność w związku z potencjalnym zagrożeniem, niebezpieczeństwem lub innym negatywnym zdarzeniem
* FOBIE, LĘK SPOŁECZNY, LĘK UOGÓLNIONY, PTSD, OCD

PSYCHOPATIA

* podłoże: czynniki genetyczne;
* brak poszanowania dla prawa i reguł społecznych, brak osobistego uznania dla praw i potrzeb innych ludzi
* brak odczuwania wyrzutów sumienia i poczucia winy,
* tendencja do przemocy i zachowań agresywnych
* duży chłód emocjonalny, duże opanowanie, mogą doskonale odnajdywać się w społeczeństwie
* wyrachowani, mogą nie mieć szacunku do innych i nie szanować prawa, ale potrafią poruszać się w jego ramach
* bezwzględni manipulatorzy
* potrafią robić wielkie kariery i zajmować wysokie stanowiska,
* patologiczne kłamstwa
* egocentryzm, powierzchowność
* bardzo czarujący
* pasożytują na innych
* nie odczuwają odpowiedzialności za własne czyny
* wysoka inteligencja
* pozbawieni empatii
* nie są neurotyczni ani psychotyczni brak zaburzeń afektywnych
* większość nie jest kryminalistami

SOCJOPATIA

* podłoże: czynniki środowiskowe, traumy, przemoc
* brak poszanowania dla prawa i reguł społecznych, brak osobistego uznania dla praw i potrzeb innych ludzi
* brak odczuwania wyrzutów sumienia i poczucia winy
* tendencja do przemocy i zachowań agresywnych
* nerwowi, porywczy, łatwo wybucha i popada w wściekłość
* problemy z ukończeniem edukacji, utrzymaniem pracy, budowaniem stałego związku
* niespokojni, niestabilni, niekonsekwentni
* konflikty z prawem - zbrodnie aktami spontanicznymi