Przegląd rodzin botanicznych i cech mikroskopowych

Goździkowate (Caryophyllaceae)

Rośliny zielne o naprzeciwległych, całobrzegich liściach bez przylistków. Kwiaty obupłciowe, promieniste, pięciokrotne. Owoc to torebka pękająca ząbkami. Aparaty szparkowe diacytyczne, obecne włoski proste jednokomórkowe i druzy szczawianu wapnia. Chemizm: flawonoidy i saponiny triterpenowe. Surowiec: Caryophylli flos.

Rdestowate (Polygonaceae)

Rośliny zielne lub krzewinki z pochwą z liści (ochrea) u nasady łodygi. Drobne kwiaty zebrane w kłosy lub wiechy. Owoc to trójkanciasty orzeszek. Aparaty szparkowe anomocytyczne, występują rafidy i druzy szczawianu wapnia. Chemizm: flawonoidy, garbniki, kwasy fenolowe, antocyjany. Surowce: Polygoni avicularis herba, Rhei radix.

Bukowate (Fagaceae)

Drzewa o skrętoległych, prostych liściach, zwykle bez przylistków. Kwiaty jednopłciowe, wiatropylne. Owoc to orzech (żołądź). Aparaty szparkowe anomocytyczne, obecne włoski gwiazdkowate, druzy szczawianu wapnia i sklereidy w owocni. Chemizm: garbniki hydrolizujące, flawonoidy. Surowiec: Quercus cortex.

Brzozowate (Betulaceae)

Drzewa lub krzewy o skrętoległych, pojedynczych, piłkowanych liściach. Kwiaty jednopłciowe w kotkach. Owoc to orzeszek lub skrzydlak. Aparaty szparkowe anomocytyczne, włoski proste krzaczkowate, kryształy szczawianu wapnia i sklereidy w owocni. Chemizm: flawonoidy, garbniki, triterpeny. Surowce: Betulae folium, Betulae cortex.

Orzechowate (Juglandaceae)

Drzewa o złożonych, nieparzystopierzastych liściach. Kwiaty rozdzielnopłciowe w kotkach. Owoc to orzech otoczony zieloną okrywą. Aparaty szparkowe anomocytyczne, włoski gruczołowe wielokomórkowe, kryształy szczawianu wapnia i włókna sklerenchymatyczne w owocni. Chemizm: garbniki, flawonoidy, juglon. Surowiec: Juglandis folium.

Wierzbowate (Salicaceae)

Drzewa lub krzewy o skrętoległych, pojedynczych liściach. Kwiaty jednopłciowe w kotkach. Owoc to torebka pękająca. Aparaty szparkowe anomocytyczne, włoski proste wielokomórkowe i druzy szczawianu wapnia. Chemizm: glikozydy fenolowe (salicyna), flawonoidy. Surowiec: Salicis cortex.

Pokrzywowate (Urticaceae)

Rośliny zielne o liściach naprzeciwległych lub skrętoległych. Drobne kwiaty zwykle jednopłciowe. Owoc to niełupka. Występują włoski parzące i proste, aparaty szparkowe anizocytyczne, cystolity w komórkach. Chemizm: flawonoidy, kwasy organiczne, garbniki, krzemionka. Surowiec: Urticae folium.

Konopiowate (Cannabaceae)

Rośliny zielne dwupienne o dłoniastodzielnych liściach. Niepozorne kwiaty. Owoc to niełupka. Włoski wydzielnicze główkowate, włoski pokrywowe hakowate, cystolity, aparaty szparkowe anomocytyczne. Chemizm: kannabinoidy, flawonoidy, olejki eteryczne. Surowce: Cannabis herba, Cannabis flos.

Różowate (Rosaceae)

Rośliny zielne, krzewy lub drzewa z przylistkami. Kwiaty obupłciowe, promieniste, pięciokrotne. Owoce zbiorowe (pestkowce, orzeszki, niełupki). Aparaty szparkowe anomocytyczne, włoski gruczołowe i tarczkowate, druzy szczawianu wapnia, sklereidy w owocni. Chemizm: garbniki, flawonoidy, kwasy fenolowe. Surowce: Rosae pseudo-fructus, Tormentillae rhizoma.

Kapustowate (Brassicaceae)

Rośliny zielne o skrętoległych liściach. Kwiaty obupłciowe, promieniste, czterokrotne. Owoc to łuszczyna lub łuszczynka. Aparaty szparkowe anomocytyczne, włoski proste lub rozwidlone, komórki z glukozynolatami, rzadkie kryształy. Chemizm: glukozynolaty, flawonoidy, olejki gorczyczne. Surowiec: Sinapis nigrae semen.

Bobowate (Fabaceae)

Rośliny zielne, krzewy lub drzewa o złożonych liściach. Kwiaty motylkowate. Owoc to strąk. Aparaty szparkowe paracytyczne, włoski główkowate, druzy szczawianu wapnia, sklereidy w nasionach. Chemizm: alkaloidy, flawonoidy (izoflawony), saponiny triterpenowe. Surowiec: Glycyrrhizae radix.

Ślazowate (Malvaceae)

Rośliny zielne lub krzewy o dłoniastoklapowanych liściach. Kwiaty pięciokrotne. Owoc to rozłupnia lub torebka. Aparaty szparkowe anomocytyczne, włoski gwiazdkowate, druzy i rafidy szczawianu wapnia, komórki śluzowe. Chemizm: śluzy, flawonoidy, antocyjany. Surowiec: Malvae sylvestris flos.

Selerowate (Apiaceae)

Rośliny zielne o złożonych liściach. Drobne kwiaty w baldachu złożonym. Owoc to rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki. Aparaty szparkowe anomocytyczne, schizogeniczne kanały olejkowe, rzadkie włoski proste. Chemizm: olejki eteryczne, kumaryny, flawonoidy. Surowce: Foeniculi fructus, Carvi fructus.

Wrzosowate (Ericaceae)

Krzewinki lub krzewy o skórzastych, zimozielonych liściach. Kwiaty promieniste. Owoc to torebka lub jagoda. Aparaty szparkowe anomocytyczne, włoski gruczołowe tarczkowate, kryształy szczawianu wapnia, gruba kutykula liści. Chemizm: glikozydy fenolowe, arbutyna, flawonoidy. Surowiec: Uvae ursi folium.

Ogórecznikowate (Boraginaceae)

Rośliny zielne o skrętoległych liściach. Kwiaty pięciokrotne. Owoc to rozłupnia rozpadająca się na cztery rozłupki. Aparaty szparkowe anizocytyczne, włoski szorstkie, szczeciniaste i gruczołowe, druzy szczawianu wapnia. Chemizm: alkaloidy pirolizydynowe, flawonoidy. Surowiec: Boraginis officinalis herba.

Jasnotowate (Lamiaceae)

Rośliny zielne lub krzewy o czterokanciastych łodygach i naprzeciwległych liściach. Kwiaty wargowe. Owoc to rozłupnia rozpadająca się na cztery rozłupki. Aparaty szparkowe diacytyczne, włoski wydzielnicze główkowate i tarczkowate oraz włoski bezgruczołowe proste. Chemizm: olejki eteryczne, garbniki, flawonoidy, irydoidy. Surowce: Menthae piperitae folium, Salviae officinalis folium.

Trędownikowate (Scrophulariaceae)

Rośliny zielne o skrętoległych liściach. Kwiaty obupłciowe, grzbieciste. Owoc to torebka. Aparaty szparkowe anizocytyczne, włoski gruczołowe główkowate i kryształy szczawianu wapnia. Chemizm: irydoidy, saponiny, flawonoidy. Surowiec: Verbascum flos.

Psiankowate (Solanaceae)

Rośliny zielne lub krzewy o skrętoległych liściach. Kwiaty pięciokrotne. Owoc to jagoda lub torebka. Aparaty szparkowe anizocytyczne, włoski gruczołowe i bezgruczołowe (proste, gwiazdkowate), kryształy szczawianu wapnia. Chemizm: alkaloidy tropanowe, alkaloidy steroidowe, flawonoidy. Surowce: Belladonnae folium, Capsici fructus.

Goryczkowate (Gentianaceae)

Rośliny zielne o naprzeciwległych, całobrzegich liściach. Kwiaty obupłciowe, promieniste. Owoc to torebka. Aparaty szparkowe anomocytyczne, brak włosków i kryształów, obecne komórki zawierające związki gorzkie. Chemizm: glikozydy sekoirydoidowe, flawonoidy, ksantony. Surowiec: Gentianae radix.

Astrowate (Asteraceae)

Rośliny zielne, rzadziej krzewy. Kwiaty zebrane w koszyczki. Owoc to niełupka. Aparaty szparkowe anomocytyczne, włoski wydzielnicze i bezgruczołowe, włoski puchu kielichowego (pappus), kanały wydzielnicze z olejkiem lub lateksem, kryształy szczawianu wapnia. Chemizm: olejki eteryczne, laktony seskwiterpenowe, flawonoidy. Surowce: Chamomillae anthodium, Taraxaci radix.

Liliowate (Liliaceae)

Byliny o równoległonercznych liściach. Kwiaty sześciokrotne. Owoc to torebka. Aparaty szparkowe paracytyczne, rafidy szczawianu wapnia w miękiszu, komórki śluzowe. Chemizm: saponiny steroidowe, flawonoidy. Surowiec: Veratri rhizoma.

Kolenchyma kątowa

Tkanka wzmacniająca występująca w łodydze krwawnika pospolitego (Achillea millefolium L.) z rodziny astrowatych (Asteraceae), będąca surowcem Achillea millefolium herba.

Kolenchyma płatowa

Tkanka wzmacniająca występująca w łodydze kruszyny pospolitej (Frangula alnus Mill.) z rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae), będąca surowcem Frangulae cortex.

Włókna łykowe

Elementy budulcowe pełniące funkcje mechaniczne i transportowe, występujące w łodydze lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum L.) z rodziny lnowatych (Linaceae), będącego surowcem Lini caulis.

Włókna okrystalone

Specyficzne włókna zawierające kryształy szczawianu wapnia, występujące w korze dębu szypułkowego (Quercus robur L.) z rodziny bukowatych (Fagaceae), będącej surowcem Quercus cortex.

Sklereidy (pestka śliwy)

Tkanki mechaniczne, występujące np. w pestce śliwy domowej (Prunus domestica L.) z rodziny różowatych (Rosaceae), będącej surowcem Pruni domesticae semen.

Sklereidy (liść herbaty)

Tkanki mechaniczne, występujące np. w liściu herbaty chińskiej (Camellia sinensis (L.) Kuntze) z rodziny herbatowatych (Theaceae), będącego surowcem Camelliae folium.

Idioblasty sklerenchymatyczne

Pojedyncze komórki sklerenchymatyczne, występujące np. w ogonku liściowym grzybieni białych (Nymphaea candida J. Presl) z rodziny grzybieniowatych (Nymphaeaceae), będącego surowcem Nymphaeae petiolus.

Rury mleczne

Specjalne struktury wydzielnicze zawierające lateks, występujące np. w korzeniu mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale F.H. Wigg.) z rodziny astrowatych (Asteraceae), będącego surowcem Taraxaci radix.

Włoski tarczowate

Specyficzne włoski występujące np. na liściu ro