Aardrijkskunde 4vwo H1.1-1.4

benedenloop

laagste deel van een rivier, net voordat zij in de zee stroomt

binnendijks

het gebied dat door winterdijken tegen de rivier wordt beschermd

bovenloop

het begin van een rivier, het bovenste deel dat meestal in de bergen stroomt

buitendijks

het gebied tussen de twee winterdijken waar de rivier stroomt

debiet

de totale hoeveelheid water die een rivier afvoert op een bepaalde plek per tijdseenheid (sec)

doodtij

de situatie waarin het verschil tussen vloed en eb minimaal is.

dwarsprofiel

bestaat uit winterdijken, uiterwaarden en zomerdijken

inflitratie

het wegzakken van water in de bodem

lengteprofiel

de doorsnede van een rivier vanaf de bron tot de monding, bestaande uit boven-, midden- en benedenloop

middenloop

middelste deel van de rivier, tussen boven-, en benedenloop

neerslagregiem

de verdeling van de hoeveelheid neerslag over een bepaalde periode, bijvoorbeeld een jaar

piekafvoer

de maximale afvoer tijdens een hoogwater periode

regiem

de schommelingen in de waterafvoer van een rivier gedurende een jaar

springtij

de situatie van hoge vloed en lage eb

stroomgebied

gebied waarin al het regen- en smeltwater via een hoofdrivier naar zee stroomt

stroomstelsel

een rivier met al haar zijrivieren

uiterwaard

gebied tussen rivier en de winterdijk dat overstroomt wanneer de rivier buiten haar oevers treedt

verhang

het gemiddelde verval per kilometer (eenheid: m/km)

verstening

door toegenomen verstedelijking neemt het oppervlakte van straten en wegen toe, waardoor regenwater sneller afspoelt

vertragingstijd

de hoeveelheid tijd die water nodig heeft om na een regenbui in de rivier te komen

verval

het hoogte verschil tussen twee punten langs een rivier (eenheid: m)

waterscheiding

de grens tussen twee stroomgebieden

winterbed

het gebied tussen de beide winterdijken dat bestaat uit zomerbed en uiterwaard

zomerbed

de bedding rivier’s zomers doorheen stroomt

dijkring

gebied omgeven door waterkringen zoals dammen, dijken en duinen, dat ons tegen het hoog rivier- of zeewater beschermt

hoogwaterbeschermingsprogramma

een samenwerking tussen Rijkswaterstaat en de 21 waterschappen waarbij alle primaire waterkringen voor 2050 worden versterkt

integraal waterbeheer

hierbij worden overstromingen, wateroverlast, droogte en waterkwaliteit in samenhang bestudeerd waarbij rekening wordt gehouden met de invloed van klimaatverandering, zeespiegelstijging, bodemdaling en menselijk handelen

Interngovernmental Panel on Climate Change (IPPC)

een organisatie van de Verenigde Naties waarin honderden wetenschappers de risico’s van klimaatverandering evalueren en rapporteren

kanaliseren

het nemen van maatregelen gericht op het reguleren van het waterpeil voor de scheepvaart door middel van stuwen, sluizen en het afsnijden van bochten

krib

dam loodrecht op de rivieroever die moet voorkomen dat de oever afkalft en die er ook voor zorgt dat het meeste water in het midden van de rivier blijft stromen

primaire waterkering

duin, dijk of hybride kering die ons land beschermt tegen het buitenwater uit de Noordzee, Waddenzee, de grote rivieren en het IJssel- en Markermeer

retentiebekken

gebied langs de rivier waar het water bij een piekafvoer opgeslagen wordt om de rivierwaterstand stroomafwaarts te verlagen

Rijkwaterstaat

het uitvoerende agentschap van het ministerie van Infrastructuur en Milieu dat zorgt voor onze wegen, vaarwegen en de bescherming tegen overstromingen

Ruimte voor de rivier

programma waarin Rijkswaterstaat samen met waterschappen, gemeenten en provincies onze rivieren op ruim dertig plaatsen meer ruimte geeft, bijvoorbeeld door het verleggen van dijken, graven van nevengeulen en verdiepen van uiterwaarden

sparen

het beperken van het verlies van water

spuien

het lozen van water door middel van spuisluizen op het buitenwater bij voldoende hoogte verschil

stuw

vaste of regelbare dam in de rivier voor het handhaven voor het waterpeil en het regelen van de waterafvoer

verzilting

toename van het zoutgehalte in de bodem en het water

waterschap

een overheidsinstantie die de waterhuishouding regelt in een bepaald gebied; zij zorgt voor veiligheid, voldoende water, schoon water en werkt samen met anderen overheden, zoals gemeente, provincie en het Rijk

aanvoer

de hoeveelheid water die een gebied binnenstroomt

adaptief deltamanagement

de overheid kijkt ver vooruit zodat zij op tijd betaalbare maatregelen kan nemen om zo flexibel in te spelen op nieuwe kansen en nieuwe inzichten

bergen

het tijdelijk opslaan van water in retentiebekkens of gegraven poelen

Delta programma

programma van overheden en andere organisaties met aanbevelingen om Nederland te beschermen tegen hoogwater en te zorgen voor voldoende zoetwater

delta

het gebied aan de monding van een rivier waar sediment wordt aangevoerd en afgezet

duin

een heuvel die bestaat uit opgewaaid zand

eb

laagste waterstand in de getijdenschommeling

estuarium

trechtervormige monding van een rivier, ontstaan door de getijdenstromingen van eb en vloed

getijdenstroom

stroming die ontstaat als gevolg van de getijden: de richting van de vloedstroom en ebstroom zijn tegenovergesteld aan elkaar

harde kust

kust die in Nederland uit dijken, dammen en waterkeringen bestaat

vloed

hoogste waterstand in de getijdenschommeling

wad

een zandplaat die bij eb droogvalt en bij vloed wordt overspoeld

zachte kust

kust die opgebouwd is uit zand

zeedijk

een primaire dijk die direct aan zee grenst

absolute zeespiegelstijging

stijging van de hoogte van de zeespiegel

basiskustlijn

de positie van de kustlijn zoals die op 1 januari 1990 was

bolwerkvorming

bebouwing langs de kust waardoor deze zijn flexibiliteit verliest

dynamische kustbeheer

het beheer van de kustlijn waarbij zee en wind de ruimte krijgen om sediment en zandsuppleties te verplaatsen

overstromingsrisicobewustzijn

vergroten van het bewustzijn en aandacht voor het beperken van de gevolgen van een overstroming

relatieve zeespiegelstijging

de combinatie van bodemdaling en zeespiegelstijging

slufter

gebied waar onder invloed van het getij het zeewater door een geul in de duinen het land kan binnenstromen

Zandmotor

een door zandsuppletie ontstaan schiereiland in het kader van het dynamisch kustbeheer

zandsuppletie

het storten van zand uit de Noordzee voor de kust en op het strand