Kafli 6 - Aversive Control of Behavior

Fráreiti (aversive stimuli)

Fráreiti (aversive stimuli)

Atburðir eða áreiti sem lífvera flýr frá eða forðast.

1. Primary fráreiti

2. Skilyrt fráreiti

Primary fráreiti

Algeng fráreiti sem lífvera forðast byggt á tegundabundinni sögu

Skilyrt fráreiti (conditioned aversive stimulus, Save)

Fráreiti sem byggja á refsingarsögu

Tilraun með fíla og býflugur

4 mínútna upptaka af býflugum virkaði til að fæla 16 af 17 fílahjörðum frá ræktarjörð bænda.

Notkun refsinga

Mörgum finnst að það ætti að taka refsingar alveg út en það virðist vera erfitt í hinum raunverulega heimi.

Notkun refsinga og fráretisstjórnar er mjög algeng í menningu BNA.

Heimilisofbeldi og aversive control

• Heimilisofbeldi inniheldur yfirleitt endurtekið val konu um að vera eftir frekar en að yfirgefa hjónabandið/sambúðina

• Rannsóknir sýna að dýnamíkin í heimilisofbeldi (hringrás ofbeldis) virkar þannig að hún eykur áhrif styrkingarinnar sem fæst við að vera enn í sambandinu á meðan hún minnkar áhrif refsingar fyrir sömu svörun

• Dýnamíkin bæði innan og utan sambandsins refsar hinni svöruninni - að yfirgefa sambandið

• Gæti virkað þannig að óstöðuga breytingin á ofbeldishegðun yfir í ástúð virki eins og óreglulega styrking, sem tryggir að sú svörun að vera enn í sambandinu fær sterkt viðnám við slokknun

Refsing (punishment)

Þegar fráreiti fylgir hegðun og hegðunin minnkar

Refsari (punisher)

Atburður eða áreiti sem minnkar tíðni virkrar hegðunar

Önnur ferli, fyrir utan refsingu, sem minnka tíðni hegðunar

1. Mettun

2. Slokknun

3. Behavioral contrast

4. Uppgefni (exhaustion)

5. Stilling (restraint)

6. Fyrri skuldbindingar

7. Aðrir og betri styrkingarskilmálar

Jákvæð refsing (positive punishment)

Áreiti fylgir virkri heðgun og tíðni hegðunarinnar minnkar

Leiðrétting (overcorrection)

Eintaklingur þarf að laga það sem að óæskilega hegðunin setti úr skorðum t.d. ganga frá eftir sig

Jákvæð æfing (positive practice)

Æfing sem leiðrétting getur innihaldið.

Sá sem braut af sér þarf að æfa ótrúlega rétta útgáfu af æskilegri hegðun.

Áhrif leiðréttingar og jákvæðrar æfingar

Hefur svipuð áhrif á hegðun og þegar einstaklingur fær rafstuð.

Það verður samt að passa að það sé rosalega mikil styrking til staðar fyrir einstaklinginn í öðrum aðstæðum.

Neikvæð refsing (negative punishment)

Þegar styrkir hverfur eða er tekinn burt og hegðun minnkar í kjölfar þess. Ef styrkirinn birtist aftur eykst hegðunin á ný.

• Auðvelt að flækja við slokknun, en slokknun verður þegar styrkt hegðun fær ekki lengur styrkingu

Timeout frá jákvæðri styrkingu

Neikvæð refsing.

Einstaklingur sem hegðar sér illa missir aðgengi að jákvæðri styrkingu í ákveðinn tíma fyrir að sýna óæskilega hegðun.

Hefur svipuð áhrif og rafstuð.

Til tvær gerðir:

1. Timeout by non-exclusion

2. Exclusion timeout

Timeout by non-exclusion

Verður þegar einstaklingur er ekki tekinn úr aðstæðum þar sem styrkjar eru, en fær ekki aðgang að þeim

Timeout by exclusion

Einstaklingur er fjarlægður úr umhverfi þar sem styrkjar eru aðgengilegir

Hvernig á að láta timeout virka

Kennari verður að tryggja að það sé nógu mikil styrking til staðar til að byrja með, skilgreina ítarlega hegðun sem leiðir til TO og ákveða hvora aðferð á að nota

Sekt (response cost)

Neikvæð refsing.

Skilyrtir styrkjar eru fjarlægðir í samræmi við óæskilega hegðun, og hegðunin minnkar.

Rannsóknir á sekt

• Weiner: Lét fólk bregðast við ljósi í bæði breytilegum og föstum bilshætti. Hver svörun leiddi til 100 tokens. Í næstu umferðum leiddi hver svörun til þess að 1 token væri tekinn af fólkinu.

  Leiddi til bælingar í svörunartíðni.

• Fuglar sýna líka minnkaða svörun þegar sekt er í gangi, og áhrif hennar svipa til hefðbundinna refsinga

Afstæði refsinga (relativity of punishment)

Ömmureglan/Premack yfirfærð á refsingar.

Refsingar eru afstæðar, ekki algjörar. Undir réttum aðstæðum geta hefðbundnir refsarar virkað sem styrking.

Hvernig á að vera með áhrifaríka refsingu

1. Vita að refsing kennir hvorki né skilyrðir nýja hegðun

2. Kynna refsinguna inn skyndilega

3. Meðal til hár styrkur

4. Refsing þarf að koma eins fljótt og mögulegt er

5. Skilmálar refsingar

6. Minnka áhrif jákvæðrar styrkingar

7. Setja upp möguleika á annarri hegðun

Refsing skyndilega kynnt

Áhrifamikil refsing.

Fuglar sem fengu fyrst 60V stuð sem hækkaði hægt og rólega upp í 130V héldu áfram að svara. Annar hópur sem fékk skyndilega 80V stuð hætti algjörlega að svara.

Meðal til hár styrkur refsingar

Áhrifamikil refsing.

Yfirleitt leiðir hár styrkur refsingar til algjörrar bælingar á hegðun og ekki er líklegt að hún eigi sér aftur stað í smá tíma, og mögulega gæti verið að hún eigi sér aldrei stað aftur. Ekki sniðugt samt að auka styrk refsingar á milli skipta.

• Kettir voru settir í umhverfi þar sem þeim hafði verið refsað 20 mánuðum áður og þeir sýndu ekki hegðunina sem hafði verið refsað, þrátt fyrir að refsingarskilmálarnir væru aðrir í þetta skipti

Refsing þarf að koma eins fljótt og mögulegt er

Áhrifamikil refsing.

Auðvelt að gleyma þessu, því jákvæð refsing kveikir á viðbragði sem kemur oft í veg fyrir virka hegðun t.d. að gráta

Skilmálar refsingar

Áhrifamikil refsing.

Refsing er áhrifamest þegar hún fylgir hverri einustu svörun.

• Svörunarmynstrin sem verða á refsingarskilmálum eru oftast öfug við þau sem verða á styrkingarskilmálum.

Minnka áhrif jákvæðrar styrkingar

Áhrifamikil refsing.

Refsing virkar betur þegar jákvæða styrkingin sem viðheldur hegðuninni er tekin úr leik. Hægt að gera þetta með t.d. mettun.

• Rannsókn með dúfur sem sýnda að því meiri sem mettun var því betur virkaði refsing.

• Einhverjar rannsóknir sýna að þegar algjör bæling hefur átt sér stað að þá muni hegðunin ekki birtast aftur þrátt fyrir auknar líkur á styrkingu

Setja upp möguleika á annarri hegðun

Áhrifamikil refsing.

Góð leið til að komast framhjá refsingu er að gefa einstaklingnum frekar færi annarri leið til að fá styrkingu, frekar en með því að sýna óæskilegu hegðunina.

Líffræði refsingar

HAT ensím auka langtímaminni um refsingu

Use of punishment debate

Umræðan um notkun refsinga.

Þeir sem standa gegn refsingum halda því fram að þessar aðgerðir séu siðferðislega rangar og berjast fyrir því að algjört bann verði sett á notkun þeirra.

• Rannsóknir sýna að jákvæður stuðningur við hegðun getur verið jafn áhrifamikill og refsingar. Það er hægt að nota einungis jákvæða hegðunarstjórn til að stöðva óæskilega hegðun.

Rök á móti refsingum

Getur orsakað hliðarverkunum sem valda tilfinningalegri vanlíðan og ýgi. Gæti því verið að refsing búi til jafn mörg vandamál og hún eyðir.

Ef refsing virkar ekki samstundis, með eða án samhliða styrkingar, ætti að stöðva hana strax og endurhanna prógrammið.

Varanleiki refsingar (permanence of punishment)

O’Heare.

Refsing ein og sér eyðir ekki heðgun, hún bælir hana bara á meðan skilmálar eru virkir. Aðeins refsing + aðrir ferlar geta stöðvað hegðun algjörlega.

Paradoxical áhrif refsingar (paradoxical effects of punishment)

Rannsóknir hafa sýnt að stundum vinna dýr til þess að framleiða refsingu. Þetta hefur fundist yfir margar tegundir og hefur verið notað bæði með jákvæðri og neikvæðri styrkingu til að þjálfa og viðhalda svörun.

• Apar

• Kettir

• Rottur

Rannsóknir á paradoxical áhrifum refsingar

Jessica Long.

Rannsóknir sýna að refsing lítur bara út fyrir að vera styrkjandi á yfirborðinu en virki ekki raunverulega sem jákvæð styrking.

Rannsókn á hliðarverkun refsinga

Þeir sem fengu miklar refsingar í æsku voru líklegri til vera greindir með alvarlegt þunglyndi, maníu og lyndisraskanir, sértækar fóbíur, kvíðaraskanir og fíknisjúkdóma.

• Rannsóknin var ekki alveg fullkomin, gögnin byggðu á endurliti til fortíðar sem getur orðið fyrir ýmsum áhrifum.

Flótti (escape)

Ef að svörun verður á meðan refsing stendur yfir (t.d. að yfirgefa aðstæður þegar einhver mætir).

Lífverur tileinka sér flóttaviðbragð fljótar en forðun, af því í flótta er breytingin samstundis. Veltur einnig á hversu compatible viðbragðshegðun er við flóttahegðun, skilyrtur flótti er auðveldari eftir því sem hann er líkur viðbragðshegðun lífveru.

Forðun (avoidance)

Þegar virk hegðum kemur í veg fyrir refsingu (t.d. að fara ekki eitthvert af því að þú veist að fyrrverandi er þar).

Forðunarnám er hraðara þegar R-S bilið er lengra en S-S bilið.

Shock-shock interval (S-S)

Tíminn milli raflosta

Response-shock interval (R-S)

Tíminn í burtu frá raflosti framleitt af svörun

Flóttanám (escape learning)

Virk hegðun breytir aðstæðum úr því að neikvæður styrkir sé aðgengilegur, yfir í aðstæður þar sem hann er fjarverandi í einhvern tíma.

Aðgreind forðun (discriminated avoidance)

Lífvera bregst aðeins við þegar viðvörunarmerki birtist.

Lífvera tileinkar sér þetta yfirleitt eftir marga klukkustunda þjálfun, tekur svona langan tíma af því að viðvörunarmerkið er líka skilyrtur styrkir, sem kveikir á viðbrögðum (t.d. að frjósa) sem kemur í veg fyrir virka hegðun.

Óaðgreind forðun (nondiscriminated avoidance)

Kallast einnig Sidman forðun.

Þegar ekkert viðvörunarmerki birtist en samt er forðunarhegðun sýnd t.d. að þrífa á sér hendurnar af því manni finnst þær vera fullar af bakteríum.

Avoidance paradox

Sidman.

Forðun minnkar eftir því sem okkur gengur betur, en þá aukast líkurnar á að okkur gangi illa í framtíðinni; success breeds failure.

Við verðum að lenda í því að falla næstum því til að sýna forðunarhegðunina að læra meira, við ferðum að klessa bílinn næstum til að vanda okkur meira við aksturinn.

Molecular account of schedule performance

Tíminn sem er stund-til-stundar á milli raflosta og tíminn frá svari til raflosts sýna nauðsynlegu breyturnar sem stilla af forðun

Molar accounts of schedule performance

Minnkun á tíðni raflosta á heildina litið (molar breytan) establiserar og viðheldur virkri forðun

Skilyrt bæling (conditioned suppression)

Ferli þar sem skilyrt fráreiti er birt þegar dýr er að svara til að fá matarstyrk

Timeout frá forðun (timeout from avoidance)

Neikvæð styrking fæst fyrir hegðun sem eyðir, kemur í veg fyrir eða frestar forðunarskilmálum

Hliðarverkanir refsinga

1. Þeir sem verða fyrir refsingu eru líklegri til að nota hana í framtíðinni

2. Lært hjálparleysi

3. Ýgi

4. Social disruption

Lært hjálparleysi (learned helplessness)

Seligman og Maier.

Dýr er kynnt fyrir óflýjanlegu og sterku fráreiti. Á endanum gefst dýrið upp á að reyna að flýja eða að forðast fráreitið, af því að ekkert virkar. Næst er flótti gerður mögulegur fyrir dýrið en það flýr samt ekki.

Lært hjálparleysi og þunglyndi

Seligman.

Verður helst í yrtri hegðun. Þegar fólk eignar erfiðleikum sínum persónulegum orsökum setja þessar eignanir upp aðstæður fyrir fólk til að gefast upp.

Ætti því að prófa að setja þunglynt fólk í aðstæður þar sem því getur ekki mistekist.

Að koma í veg fyrir lært hjálparleysi

1. Láta lífveru læra áhrifamikinn flótta

2. Lífvera er sett í dæmigerðar lært-hjálparleysi aðstæður þar sem rafstuð eru óflýjanleg

3. Lífvera er prófuð í aðstæðum þar sem boðið er upp á flótta og skoðað hvort hún sýni nýja svörun

Yfirleitt er reynsla sem byggir á pre-exposure to escape það sem getur blokkað lært hjálparleysi.

Viðbragðsýgi (reflexive aggression)

Átök sem verða vegna refsingaskilmála, af því að árásin fylgir birtingu fráreita.

Átökin verða þrátt fyrir að hvorugt dýr beri ábyrgð á raflostunum.

• Stærð klefa í rannsókn með rottum hafði mikil áhrif á hvort að ýgikennd hegðun var sýnd, þar sem meiri ýgi var í minni rýmum

• Líkurnar á árás jukust með hverju rafstuði

• Með meiri styrk rafstuðs jukust líkurnar og lengdin á árás

Schedule-induced aggression

Fráreiti í jákvæðum styrkingarhætti kveikir á ýgi gegn öðru dýri eða hlut.

Slokknun eða fráhvörf frá styrkingu geta kveikt á ýgi.

Virk ýgi (operant aggression)

Ein leið til að flýja refsingu er að eyða eða neutralizea manneskjuna/uppsprettuna sem veldur henni. Virk ýgi er mótuð og viðhaldið af neikvæðri styrkingu.

Það sem eykur ýgi hjá fólki

1. Aukin refsing (t.d. rafstuð) jók counterattacks. Á við um alla þjóðfélagshópa.

2. Fólk matchar ýgi við ögrun sem þau fá. Ýgin verður enn meiri ef þeim er ögrað og eitthvað smá pirrandi gerist síðan eftirá.

3. Yrtar móðganir juku ýgi, frekar en persónuleg og task frustration

4. Þessar niðurstöður fundust líka hjá 6 ára börnum

5. Félagsleg útskúfun eykur ýgi. Þessi ýgi minnkar ef að félagslegt hrós var veitt þeim sem var útskúfaður.

Social disruption

Azrin og Holz.

Manneskja forðast umhverfi og einstaklinga sem svipa til fráreitis.

Þvingun (coercion)

Notkun refsingar og hótana um refsingar til að fá aðra til að hegða sér eins og maður vill, og ferlið að verðlauna fólk með því að gera þeim kleift að flýja refsinguna og hótanirnar.

Þvingun eykur forðun og gæti verið ástæðan fyrir t.d. brottfalli úr námi.