Embriologia - rozdział 5

Gastrulacja

• proces prowadzący do utworzenia wszystkich 3 listków zarodkowych (ektodermy, mezodermy i endodermy)

1. utworzenie smugi pierwotnej na powierzchni epiblastu (przedni jej koniec - węzeł pierwotny otacza dołek pierwotny)

2. inwaginacja - komórki epiblastu migrują w kierunku smugi pierwotnej, przybierają butelkowy kształt, oddzielają się od epiblastu i wnikają pod niego (proces ten kontroluje czynnik wzrostu fibroblastów 8 (FGF8), syntetyzowany przez komórki smugi)

3. część komórek wypiera hipoblast i tworzy endodermę zarodkową, część lokuje się między epiblastem i nowo powstałą endodermą, tworząc mezodermę, zaś komórki pozostałe w epiblaście

4. komórki wychodzą poza granice tarczy i stykają się z mezodermą pozazarodkową pokrywającą woreczek żółtkowy i owodnię

   od przodu obustronnie omijają płytkę przedstrunową, która powstaje między przednim końcem struny grzbietowej a błoną ustno-gardłową (będzie ona indukować przodomózgowie)

czynnik wzrostu fibroblastów 8 (FGF8)

• wydzielany przez komórki smugi pierwotnej

• steruje procesem inwaginacji

• kontroluje ruch komórek poprzez obniżenie ekspresji E-kadheryny - białka, które normalnie wiąże ze sobą komórki epiblastu

• kontroluje specyfikację komórek w mezodermę poprzez regulację ekspresji BRACHYURY(T)

Błona ustno-gardłowa i błona stekowa - co je charakteryzuje?

Ściśle połączone ze sobą dwie warstwy: endoderma i ektoderma, brak mezodermy

Ostateczna struna grzbietowa

• zwarty sznur komórek płytki struny grzbietowej, które oddzieliły się od endodermy

• leży pod rynienką nerwową

• stanowi centrum sygnalizacyjne dla indukcji szkieletu osiowego

Kanał nerwowo-jelitowy

Czasowe połączenie między jamami owodni i woreczka żółtkowego w miejscu, gdzie dołek pierwotny tworzy wgłębienie w epiblaście

Omocznia (uchyłek omoczniowo-jelitowy)

• utworzona przez tylną ścianę woreczka żółtkowego wnikającą do szypuły łączącej

• powstaje mniej więcej wtedy, kiedy pojawia się błona stekowa (ok. 16 dnia rozwoju)

• u niższych kręgowców stanowi zbiornik dla produktów wydalanych przez układ moczowy, u człowieka jest narządem szczątkowym

Ustanowienie osi ciała

• zachodzi już na etapie moruli

• osie przednio-tylna i grzbietowo-brzuszna ustanowione są wcześniej niż lewo-prawo

• P-T → na etapie blastocysty, komórki z których powstanie przednia endoderma trzewna migrują w stronę głowy

Geny istotne dla formowania głowy

• czynniki transkrypcyjne OTX2, LIM1, HESX1

• czynniki sekrecyjne cerebrus i lefty1 (rodzina TGF-β) - hamują aktywność nodal (też z TGF-β), ustalając biegun przedni zarodka