1e toets CA jaar 2

Hoe ontstaat een afwijking (mutatie) in een gen?

• Men kan een mutatie doorkrijgen van de vader of moeder; dan heb je een erfelijke aanleg voor kanker.

• Ook kan er bij de normale celdeling een fout ontstaan.

• Daarnaast kunnen bepaalde dingen schade aan het DNA veroorzaken, zoals roken en te veel zonlicht. Schade aan het DNA kan de code van een gen veranderen.

Wat is autofagie?

Autofagie betekent letterlijk: zelfvertering.

Dit is een proces waarmee cellen hun eigen onderdelen kunnen afbreken. Zo worden oudere en kapotte cellen opgeruimd en hun bouwstoffen gerecycled. Soms verloopt autofagie niet goed en worden cellen dus niet opgeruimd. Zo kunnen cellen met een of meerdere mutaties blijven bestaan en na verloop van tijd veranderen in een kankercel.

Wat zijn de behandelingen voor kanker?

• Chemotherapie

Chemotherapie maakt gebruik van chemische stoffen die zich vooral richten op snel delende cellen. Er is curatieve chemotherapie, die gericht is op genezing van kanker, of palliatieve chemotherapie, die de groei van de tumor remt of de klachten van de kanker vermindert.

• Radiotherapie

Radiotherapie (bestraling) is het bestrijden van kanker met behulp van ioniserende straling met als doel te genezen of klachten te verminderen, hetzij als enige behandeling, hetzij in combinatie met chirurgie of chemotherapie.

• Chirurgie (opereren) is het behandelen via een opening in het lichaam. Hierbij gaat het bij de oncologisch-chirurgische behandeling meestal om het weghalen van de tumor voor diagnose en verdere behandeling of voor het opheffen van overlast door druk op de overige organen.

Er zijn twee manieren om te opereren:

• Snijden

• Opereren zonder snijden: hierbij maakt de arts kleine gaten in de huid. Die gaten zijn voor holle naalden waardoor kleine chirurgische instrumenten worden ingebracht. Om de plaats van de tumor te bepalen worden scans of röntgenbeelden gebruikt.

Hoe werkt chemotherapie?

De medicijnen die bij chemotherapie gebruikt worden, heten cytostatica. Deze medicijnen hebben tot doel om kankercellen te doden of af te remmen. Daardoor kan de kanker genezen of kan de tumor kleiner worden. Cytostatica worden toegediend via een injectie, tabletten, of intraveneus (in de ader) via een infuus. Chemotherapie doodt alle (vooral) snel delende cellen in het bloed.

Een behandeling met chemotherapie bestaat meestal uit een aantal chemokuren. Een chemokuur is een periode van een of meerdere dageb waarop cytostatica wordt gegeven. Daarna volgt (meestal) een rustperiode. In de rustperiode kan het lichaam van de medicijnen herstellen.

Chemotherapie geeft vaak bijwerkingen. Dat komt omdat de chemotherapie ook gezonde snel delende cellen beschadigt. Voorbeelden van snel delende cellen in het lichaam zijn cellen in het beenmerg, het maagdarmkanaal en bijvoorbeeld de haarzakjes. Veelvoorkomende bijwerkingen zijn vermoeidheid, misselijkheid, hoogdr gevoeligheid voor virussen en infecties en haaruitval. De bijwerkingen zijn meestal tijdelijk.

Bij chemotherapie gaan de cytostatica via het bloed naar de kankercellen. De chemotherapie wordt daarna omgezet in afvalstoffen. De afvalstoffen van de medicijnen verlaten uiteindelijk je lichaam via je ontlasting, urine en via zweet en braaksel.

Wat zijn de risicofactoren voor kanker?

• Leeftijd: hoe ouder je wordt hoe meer celdelingen er plaats vinden en hoe groter de kans is op een mutatie.

• Roken: het grootste risico op kanker komt door roken en meeroken. Tabaksproducten en de tabaksrook bevatten stoffen die schadelijk zijn voor het DNA in de cellen.

• Te veel alcohol drinken: te veel alcohol vergroot het risico op verschillende soorten kanker. Hoe meer je drinkt, hoe hoger het risico. De risico's van alcohol en roken versterken elkaar.

• Veel en lang in de zon zijn: zonlicht bevat ultraviolette straling. Overmatige uv-straling op de huid (vooral tussen 11 en 15 uur) kan ervoor zorgen dat de huid sneller veroudert. Uv-straling geeft schade aan DNA, wat kan leiden tot huidkanker.

• Overgewicht

• Langdurige infecties of ontstekingen: het lichaam kan ziek worden van bepaalde bacteriën, virussen en parasieten. Sommige van deze ziekteverwekkers kunnen ook kanker veroorzaken of het risico op kanker geoter maken.

• Erfelijke aanleg: bij ongeveer 1 op de 20 mensen ontstaat kanker door een erfelijke aanleg. De kanker zelf is niet erfelijk. Maar de aanleg ervoor kan dat wel zijn. Aanleg betekent: een grotere kans om een ziekte te krijgen.

• Verzwakt afweersysteem

• Bepaalde soorten voeding en kanker: vooral te veel rood en bewerkt vlees eten. Het verband tussen kanker en aspartaam, calcium of vitamine D is nooit aangetoond.

• Straling

Welke soorten tumoren bestaan er?

Solide tumor:

Carcinomen -> Orgaanweefsel; darm, longen, huid

Sarcomen -> Steunweefsel; bot, bindweefsel en kraakbeen

Niet solide tumor:

Bloedkanker -> leukemie, lymfeklierkanker

Wat zijn de meest voorkomende kankersoorten bij mannen en vrouwen?

Mannen: prostaatkanker. als tweede komt huidkanker en als derde longkanker.

Vrouwen: borstkanker. als tweede komt huidkanker en als derde longkanker.

Hoe werkt radiotherapie?

Bestraling werkt doordat het uit atomen in het lichaam elektronen en bij dit proces gevormde radicalen vrijmaakt (ionisatie). Deze reactieve verbindingen maken het DNA van cellen kapot, zowel in kankercellen als in gezonde cellen. De kankercel verliest door de DNA-schade het vermogen om te delen en gaat dood.

Er zijn 2 manieren om te bestralen:

• Uitwendig: de straling gaat van buitenaf door de huid heen. Hierbij worden meerdere bestralingsbundels uit verschillende posities van buiten de patiënt op het te bestralen gebied gericht.

• Inwendig (brachytherapie): het orgaan of weefsel waar de tumor zit, wordt van binnenuit bestraald. De radiotherapeut plaatst dan radioactief materiaal in het lichaam dicht bij de tumor welke lokaal straling afgeeft. De straling gebeurt dan continu.

Welke behandeling(en) heeft de grootste impact op botdichtheid?

Chemo & radiotherapie

Wat zijn de voordelen van bewegen op behandeling voor kanker?

• Bewegen helpt om chemotherapie beter te doorstaan

• Minder klachten van bijwerkingen en beter slapen

• Hogere kwaliteit van leven

• Significante verbetering in functionaliteit

Wat zijn risicofactoren van kankerpatiënten bij bewegen?

Bij chemotherapie:

•Chemotherapie-geïnduceerde vermoeidheid (CRF)

•Neuropathie/zenuwschade (gevoelloosheid, tintelingen in handen/voeten)

•Bloedarmoede, verminderde immuniteit

Deze effecten verminderen coördinatie, kracht en balans, wat bewegen moeilijker maakt.

​

Wat zijn volgens het Meikirch model de vijf interactieve componenten van gezondheid?

1. De eisen van het leven

2. Biologische mogelijkheden

3. Persoonlijke mogelijkheden

4. Sociale determinanten

5. Omgevingsdeterminanten

Wat zijn de top 3 meest voorkomende aandoeningen?

1. Nek - en rugklachten

2. Infecties van de bovenste luchtwegen

3. Artrose

Wat betekent morbiditeit?

Morbiditeit betekent ziekte of het ziek zijn.

Hey wordt gebruikt om aan te geven hoeveel mensen in een populatie een bepaalde ziekte hebben of hoe vaak een ziekte voorkomt.

Wat betekent multi-morbiditeit?

Multi-morbiditeit betekent dat één persoon meerdere (chronische) aandoeningen tegelijk heeft

Wat betekent co-morbiditeit?

Co-morbiditeit betekent dat een patiënt naast een hoofdaandoening ook één of meer andere aandoeningen heeft, die vaak gerelateerd zijn aan die hoofdaandoening

Wat betekent prevalentie?

Het totaal aantal gevallen van een ziekte op een bepaald moment of binnen een bepaalde periode

Wat betekent incidentie?

Het aantal nieuwe gevallen van een ziekte in een bepaalde periode

Waar staat het ICF model voor?

International Classification of Functioning, Disability and Health

Wat is glycogeen?

Glycogeen is de opgeslagen vorm van glucose (suiker) in het lichaam.

glucose wordt omgezet tot glycogeen onder invloed van insuline, dit proces heet Glycogenese.

Glycogeen wordt weer terug omgezet tot glucose onder invloed van Glocagon/(Nor)Adrenaline, dit proces heet Glycogenolyse.

​

Wat is de optimale bloedglucosewaarde?

tussen de 4 - en 8 mmol/l

Wat zijn hyperglycemie en hypoglycemie?

Hyperglycemie: te hoge bloedsuikerspiegel (>8 mmol/l)

Hypoglycemie: te lage bloedsuikerspiegel (<3,9 mmol/l)

Wat zijn de kenmerken van diabetes mellitus type 1 en - 2?

Diabetes type 1:

• Vaak op jonge leeftijd

• Insuline afhankelijkheid

• Leefstijl speelt bij het ontstaan geen rol

Diabetes type 2:

• Vaak op (iets) oudere leeftijd

• Gevoeligheid voor insuline neemt af

• Eerst overproductie van insuline/later steeds minder

• Relatie met overgewicht/abdominaal vet, inactiviteit, roken en erfelijkheid

Wat zijn de fysieke effecten van hyperglycemie en hypoglycemie?

Hyperglycemie (geeft alleen klachten bij langdurig aanhouden):

• Zenuwschade

• Diabetesvoet

• Visus problemen

• Coma

Hypoglycemie:

• Honger

• Spierzwakte

• Duizeligheid

• Transparantie

• Verhoogde hartslag

Wat zijn coronaire aandoeningen?

Coronaire aandoeningen behoren tot de meest voorkomende en ernstige hartziekten wereldwijd. Deze aandoeningen worden gekarakteriseerd door vernauwingen of blokkades in de coronaire aderen (kransslagaders), wat kan leiden tot symptomen zoals angina pectoris (pijn op de borst) en in ernstige gevallen tot een hartinfarct (hartaanval), waarbij een deel van de hartspier afsterft door een acute blokkade van een kransslagader.

Waarom nemen coronaire aandoeningen toe met de leeftijd?

Naarmate mensen ouder worden, ondergaan hun bloedvaten structurele veranderingen, waaronder verdikking van de vaatwand en afzetting van plaque. Deze veranderingen verhogen het risico op atherosclerose (aderverkalking) en daaropvolgende coronaire aandoeningen.

Wat zijn de belangrijkste risicofactoren die bijdragen aan het ontstaan van coronaire aandoeningen?

• Leeftijd

• Geslacht: mannen hebben eerder bij jonge leeftijden risico op coronaire aandoeningen maar vrouwen hebben na de menopauze een groter risico.

• Familie