This Text

\


 



Behoefte

Het aanvoelen van een tekort en streven naar een bevrediging ervan.

5 soorten behoeftes

Primaire of levensnoodzakelijke zoals voeding en huisvesting. Immateriële zoals onderwijs en geneeskundige zorg. Materiële zoals kleding en voeding. Collectieve of gemeenschappelijke zoals onderwijs en bejaardenzorg. Individuele zoals voeding, kleding, huisvesting en ontspanning.

Schaarse middelen

\
Middelen waarvan de gevraagde hoeveelheid groter is dan de beschikbare hoeveelheid als het gratis zou zijn.

Technologische vooruitgang

Gezorgd voor efficiëntere productie, waardoor sommige goederen minder schaars zijn geworden

het huidige bewustzijn van het klimaat

de opwarming van de aarde & de druk op natuurlijke grondstoffen → grondstoffen zijn veel schaarser dan men 20 jaar geleden dacht.

Goed dat schaarser wordt

zal hogere waarde & hogere prijs hebben.

Sommige goederen zijn niet schaars

gratis in de maatschappij (lucht)

keuzeprobleem in de economie

Goederen & diensten zijn nuttig als ze de behoeften bevredigen

Economisch principe

met beschikbare middelen zo kiezen voor de maximale behoeftebevrediging.

productiefactoren

middelen die de producent kan inzetten voor productie die niet onbeperkt beschikbaar zijn.

3 productiefactoren

* Natuur: grondstoffen, energie
* Arbeid: arbeidsprestaties, fysiek en intellectueel
* Kapitaal: het geheel van door mensen geproduceerde productiemiddelen (machines, gebouwen, infrastructuur)

omwegproductie

dragen indirect, langs een omweg, bij tot behoeftebevrediging

Voor consument stelt dit probleem consumptie

wat hij met zijn beschikbare budget zal doen

Gevolg van het maken van keuzes

je niet meer kan kiezen voor het alternatief.

opportuniteitskost

de alternatieve opbrengst die je misloopt omdat je een andere keuze hebt gemaakt.

Micro-economie

het bestuderen van het gedrag van een individuele huishouding. De keuzes van individuele consumenten en producenten. Bekijken hoe een consument keuzes zal maken.

Macro-economie

economische grootheden voor een heel land worden bij elkaar opgeteld. Bv. het nationaal inkomen, totale consumptie.

Vaste kosten/constante kosten (CK)

onafhankelijk van hoeveelheid geproduceerde goederen.

Voorbeelden: huur, verzekeringen, verlichting

\
\-→ ongeacht aantal geproduceerde goederen

* kosten steeds hetzelfde
* vaste kosten nemen toe
* verzekering duurder worden = horizontale curve naar boven verschuiven

Variabele kosten (VK)

wel afhankelijk van het aantal geproduceerde goederen.

Voorbeelden: kosten zoals grondstoffen en energie.

-→ hoe meer goederen er geproduceerd moeten worden = hoe hoger deze kosten

Totale kosten

= som van de vaste kosten en de variabele kosten.

→ geeft beeld van de kostprijs voor het produceren van bepaald aantal goederen.

totale kosten formule

TCK + TVK

Totale variabele kosten (TVK)

wel afhankelijk van de productie

* grondstofkosten


* variabel deel van energiekosten,
* arbeid

\
GCK = TCK/Q

Verloop → Dalen voortdurend als de productieomvang stijgt.

\

GVK = TVK/Q

Verloop → dalen eerst, maar voorbij een zeker punt stijgen ze.

komt door toe en afnemende meeropbrengst

\-→ met degressief en progressief verloop van de TVK

GTK = TK/Q of GCK + GVK

Verloop →  eerst dalend,

daarna stijgend verloop.

Oorzaak = wet van toe- en afnemende meeropbrengst

Marginale kosten

wat de extra kost is om een bepaald volume extra te produceren.

MK = ∆TK/∆Q of ∆TVK/∆Q

verband marginale kosten & gemiddelde kosten

marginale kosten = extra kosten omdat je meer produceert

→ verlopen dalend en op dat moment weer stijgen.

\
\-       MK> GK = GK stijgen



\-       MK< GK = GK dalen



\-       GVK & MK snijden elkaar

Wanneer produceert een bedrijf het goedkoopst:

Waar GTK minimaal = technisch optimaal punt. 

→ kunnen opbrengsten hoog zijn (winst) = niet altijd zo zijn maar het kan.

Productiefunctie

geeft de relatie weer tussen de hoeveelheid input (productiefactoren) & de maximale output (goederen)

\-→ die door het inzetten van deze productiefactoren kan geproduceerd worden

→ arbeid, kapitaal en natuur zal leiden tot een bepaalde output.

output

afgewerkt goed zijn die verkocht zal worden

een intermediair goed

= goed dat nog verder verwerkt zal moeten worden in een volgend productieproces

Productiefactoren zijn schaars

producent zal maar een bepaald aantal goederen kunnen produceren.

Aantal veronderstellingen om de productie te vereenvoudigen:

* Enkel kapitaal en arbeid nodig voor de productie (toenemen door arbeid)



* geen uitbreiding kapitaalgoederen



* meer arbeiders inschakelen

conclusie productie vereenvoudigen

dat kapitaal niet aanpasbaar is op korte termijn (constant houden)

& dat de hoeveelheid inzetbaar kapitaal gegeven is.

Break-evenpoint:

Breakevenomzet(afzet) = minimumomzet(afzet) -→ gerealiseerd moet worden opdat alle kosten gedekt zijn.

marginale opbrengst

is de extra opbrengst die we hebben als we 1 extra product produceren en verkopen.

marginale opbrengsten en marginale kosten vergelijken

kunnen we nagaan welke hoeveelheid het best mogelijke resultaat behaalt = optimale productiegrootte



(winstmaximalisatie) → we merken dat het meer zal kosten dan opbrengen als we meer gaan produceren.

Indifferentiecurve

geeft alle goederen bundels weer die voor de consument hetzelfde nut opleveren

= 1 ste voorstelling van de voorkeuren van onze consument.

Consument moet keuze maken tussen 2 goederen (brood en limonade)

omdat consument een beperkt budget beschikbaar heeft zal

\-→ ook een beperkt aantal combinaties van deze goederen in aanmerking komen.

Alshij meer brood koopt -→ minder limonade kunnen kopen

goederenbundel van de consument

Alle combinaties van deze goederen die consument verkiest binnen budget

Indifferentiecurves kennen een dalend verloop

= Er is dus een negatieve relatie tussen 2 goederen.

Budgetbeperking

consument beperkt in zijn keuze door een budgetbeperking .

\-→ Om deze budgetbeperking grafisch voor te stellen kijken we naar de budgetlijn

budgetlijn

geeft alle combinaties aan van 2 goederen die met een bepaald budget kunnen worden aangekocht tegen een gegeven marktprijs.

\


goederenbundel die met deze 2 voorwaarden overeenkomt is het raakpunt van de budgetlijn met een indifferentiecurve = raakpunt (consumenten evenwicht)

* Zijn nut maximaliseren dus een goederenbundel kiezen die ver mogelijk van de oorsprong ligt.



* Rekening  houden met de budgetbeperking en dus een keuze zal maken die op de budgetlijn ligt.

Wijzigingen in het budget

als het budget van de consument wijzigt -→ zal de budgetlijn evenwijdig naar boven of beneden verschuiven.

\

Inkomenselasticiteit

van een product geeft aan -→ wat er gebeurt met de consumptie van dat product wanneer het inkomen van de consument wijzigt.

Inkomen consument stijgt → Wet van Engel

= bij stijging van inkomen

\-→ de uitgaven voor voeding procentueel daalden

\-→ die van luxegoederen procentueel toenamen.

Inkomensvraagcurve (engelcurve)

= grafische weergave van het verband tussen gevraagde inkomen & inkomen van de consument.

De inkomenselasticiteit van de vraag

verhouding tussen de procentuele verandering van de gevraagde hoeveelheid van een goed en de procentuele verandering van het inkomen.

welke prijzen en voorkeuren zullen morgen veranderen

inkomen van de consument

Inkomens Elastische vraag: Ey > 1 =  luxegoederen

\-→ drempelinkomen



Inkomen stijgt → vraag naar product neemt meer dan evenredig toe en omgekeerd.



producten: doet zich voor bij luxeproducten & geen basisproducten



Drempelinkomen → inkomen lager dan 2000



Boven 2000 → dan bestaat er vraag naar dit product

drempelinkomen

men koopt het goed pas vanaf een bepaald inkomen

inkomensinelastische vraag: Ey < 1 = voeding, sigaretten

Inkomen consument → gevraagde hoeveelheid minder dan 1 evenredig toenemen → wel groter dan 1.



→ teller wordt kleiner dan de noemer



→ dit doet zich voor bij de basisproducten



→ teller en noemer dalen = gevraagde hoeveelheid dalen omgekeerd



producten: inferieure producten (tweedehandskleding), (Alcohol/sigaretten)

Marktmechanisme:

= confrontatie tussen vraag en aanbod.

→ bepaalt  de prijs en de hoeveelheid die op de markt kan worden verhandeld.

veronderstellingen van marktmechanisme

●     Homogeen product = product dat steeds hetzelfde is, ongeacht van welke producent het komt. voorbeelden: landbouwproducten



●     Er zijn veel producenten en consumenten op de markt (veel aanbieders en vrager)



●     Perfecte informatie → alle producenten en consumenten op de hoogte van de prijzen en de hoeveelheden die elke producent kan aanbieden en elke consument kan aankopen.



●     Vrije toetreding en aftreding tot de markt. → licentie of hele grote investeringen niet vereist.



Wanneer al deze voorwaarden voldaan zijn → spreken we van perfecte concurrentie. (volkomen concurrentie)

Vraag/ gevraagde hoeveelheid:

wordt bepaald door de hoeveelheid goederen of diensten die alle consumenten samen willen aankopen in een bepaalde periode en tegen een bepaalde prijs.

\
We kunnen stellen dat als de prijs stijgt → de consumenten minder bereid zullen zijn om de limonade aan te kopen.

Vraag/ gevraagde hoeveelheid:

bepaald door de hoeveelheid goederen of diensten die alle consumenten samen willen aankopen in een bepaalde periode en tegen een bepaalde prijs.

\
We kunnen stellen dat als de prijs stijgt → de consumenten minder bereid zullen zijn om aan te kopen.

Verschillende andere factoren die de vraag kunnen beïnvloeden:

\-       Prijs van substituten of complementaire goederen (benzine & diesel)

Substituten

= vervangers voor goederen

complementaire goederen

= goederen die samen verbruikt moeten worden vb; tandpasta en tandenborstel.



\-       Het inkomen



\-       Voorkeuren



\-       Aantal consumenten



\-       Andere factoren: reclame en het weer (vraag naar ijs)

Vraagfunctie:

stelt de relatie voor tussen prijs van goed of dienst & gevaagde hoeveelheid.

\
Als de prijs hoger wordt → zullen minder consumenten nog bereid zijn om limonade te kopen en omgekeerd. = negatief verband tussen prijs en gevraagde hoeveelheid

\
Wanneer de prijs van een product wijzigt -→ een beweging langs de vraagcurve vaststellen.

Vraagcurve kan verschuiven door een verandering van: 

\-       Preferenties van de vragers



\-       Prijzen van andere goederen



\-       Inkomens van de vragers 



\-       Aantal vragers

Aanbod:

wordt bepaald door de hoeveelheid goederen of diensten die alle producenten samen willen aanbieden in een bepaalde periode tegen een bepaalde prijs.

Marginale opbrengst afhankelijk van de marktprijs

Lagere prijs:

producent wilt dan minder aanbieden → marginale opbrengst kleiner en marginale kost verschil wordt kleiner.



Positief verband tussen prijs en aanbod.

Volgende factoren hebben ook invloed op het aanbod:

●     Prijzen van productiefactoren (kapitaal) : als gevolg van deze prijsstijging zullen we ook minder kunnen bieden. (als arbeid duurder wordt)

\
●     Prijzen van andere goederen: minder willen aanbieden

\
●     Verwachting over toekomstige prijzen: verwachten dat prijzen sterk gaan stijgen → kunnen we nu al een voorraad aanleggen zodat we straks een groter aanbod hebben.

\
●     Technologie: technologie ons toelaat om productiekosten te verminderen en efficiënter te gaan produceren → zal aanbod ook stijgen

\
●     Aantal aanbieder : veel aanbieders komen gaat aanbod ook stijgen

Aanbodfunctie:

stelt de relatie tussen de prijs van een goed of dienst en de aangeboden hoeveelheid. (Qa)



→ Hoe hoger de prijs hoe meer men bereid is te bieden.



→ Wanneer de prijs van een product wijzigt, zullen we ook bij het aanbod een beweging langs de aanbodcurve vaststellen.

Verschuiving van de aanbodcurve:

Wanneer een van deze factoren invloed uitoefent op het aanbod, zien we dat de aanbodcurve zal verschuiven.



Wanneer het aanbod stijgt → zal de aanbodcurve naar rechts verschuiven.



Wanneer het aanbod daalt → zal de aanbodcurve naar links verschuiven.

Marktevenwicht:

Wanneer we de vraag & het aanbod kennen, kunnen we spreken van marktevenwicht wanneer deze precies aan elkaar gelijk zijn.



Prijs die bij deze hoeveelheid hoort = marktprijs/evenwichtsprijs



→ Alle aangeboden goederen of diensten zullen dus verkocht worden.

Aanbodoverschot:

De producenten zullen daartegen liever meer limonade verkopen → aanbod verhogen



Gevolg: prijsstijging = er wordt veel geproduceerd die dus niet verkocht wordt.

Aanbodoverschot op verschillende manier opgelost worden:

●     Zonder tussenkomst van de overheid zullen ze bereid zijn om hun producten tegen een lagere prijs te verkopen door middel van kortingen.

→ Consumenten bereid zijn om de producten te kopen en zal het overschot weggewerkt worden. = markt zal zelf opnieuw tot een evenwicht komen. (prijs zakt tot evenwicht markt)



●     Met tussenkomst overheid

verschuivingen in het marktevenwicht:

de overheid verlaagt de werknemersbijdrage voor sociale zekerheid

verschuiving in het aanbod:

als overheid arbeid goedkoper maakt → aanbod limonade zal toenemen waardoor de aanbodcurve naar rechts verschuift.

De hoeveelheid op de markt gaat toenemen en de marktprijs gaat dalen.

Verschuiving van aanbodcurve kan een gevolg zijn van verandering van:

➔   Productiviteit 



➔   Prijzen van productiemiddelen



➔   Aantal aanbieder

Verschuiving in de vraag:

\-       we lanceren een uitgebreide promotiecampagne op de zomerfestivals:



De vraag stijgt enorm waardoor de vraagcurve naar rechts verschuift.



Als gevolg van deze toegenomen vraag zal → de verhandelde hoeveelheid stijgen & marktprijs verhogen.

Prijs verandert t.g.v. verschuiving van marktvraag en/of -aanbod verschuiving van vraagcurve kan een gevolg zijn van verandering van:

➔   Preferenties van vragers



➔   Prijzen van andere goederen



➔   Inkomens van de vragers



➔   Aantal vragers

Verschuiving vraag en aanbod:

\-      rusland boycot de import van europese peren tijdens een hete zomer



De vraagcurve verschuift naar rechts → russische overheid beslist niet langer peren uit de EU te importeren. Belgische perenboeren blijven met groot overschot zitten. Prijs peren daalt drastisch.



→ productie wordt goedkoper en zal aanbod verhogen



→ aanbodcurve verschuift ook naar rechts als gevolg.



Deze 2 verschuivingen leiden tot een verhoging van de verhandelde hoeveelheid, gecombineerd met een prijsverhoging.

Elasticiteit

in welke mate een gevraagde hoeveelheid verandert als gevolg van een prijsverandering Probleem: producenten van goederen en diensten willen weten wat er met de verkochte hoeveelheid gebeurt als de prijs van een goed stijgt of daalt



→ probleem oplossen: prijselasticiteit van de vraag bekijken

Prijselasticiteit van de vraag:

naar een product geeft aan hoe sterk de vraag naar dat product zal wijzigen als we de prijs aanpassen.

\


\-       De prijselasticiteit van de vraag is steeds een negatief getal



\-       De verandering in de prijs en de verandering in de gevraagde hoeveelheid



→ wanneer de prijs wijzigt zal de gevraagde hoeveelheid meer dan evenredig veranderen (teller staat groter getal dan in de noemer)



 

●     Unitair prijselastische vraag



\

 Ev = -1 of |Ev| = 1

●     Prijselastische vraag

Ev < -1 of |Ev| > 1

●     Prijsinelastische vraag

\-1 < Ev < 0 of |Ev| < 1

Winstmaximalisatie:

= het nastreven van zoveel mogelijk producten te verkopen om zo het product bekend te maken en zoveel mogelijk marktaandeel te verwerven.

\-       Sociale ondernemingen hebben als voornaamste doel → het realiseren van waarde voor de maatschappij.

= totale opbrengst (omzet) & totale kosten

\
wanneer een extra eenheid productie meer kost dan ze opbrengt → maken we verlies op die extra eenheid waardoor de totale winst zal dalen.

= winst maximaal wanneer de marginale kost gelijk is aan de marginale opbrengst

Marginale kosten kunnen we berekenen vanuit de kostenstructuur.

marginale opbrengst is echter afhankelijk van de mate van concurrentie in de markt

  *perfecte concurrentie kenmerlen*

●     veel kopers en verkopers

= Afhankelijk van de vraag en aanbod zal er een evenwichtssituatie worden bereikt die de prijs en de hoeveelheid op deze markt zal bepalen.

aantal aanbieders beperkt is = sterke machtspositie

gevolg= 1 aanbieder controleert markt

\
●     het product dat verhandeld is standaardproduct (homogeen product)

\
●     transparantie = manier waarop consumenten geïnformeerd zijn

→ perfecte informatie gekenmerkt → hebben vragers en aanbieders dezelfde en volledige informatie over het product en de prijs waartegen verkocht wordt.

\
●     toetreding van de markt: vrije toetreding → weinig toetredingsdempels

drempels hoger = moeilijk om actief te worden

beperkt door → vestigingswetten, milieuwetgeving, hoge productiekosten, hoge reclamewetgeving

als markt aan deze 4 kenmerken voldoet van de perfecte concurrentie

= ontstaat er 1 prijs (marktprijs/evenwichtsprijs) → bepaalt het gedrag van alle aanbieders en vragers samen.



\-       Elke aanbieder die aan die prijs bepaalt wordt door het evenwicht tussen vraag en aanbod.



\-       Prijs verhogen heeft geen zin want → consumenten kunnen  bij andere producenten voor een lagere prijs aankopen.



\-       Welke hoeveelheid aanbieden: de hoeveelheid die maximale winst bezorgt = optimale productiegrootte



\-       bedrijven streven actief naar maximale winst → winst= maximaal



→ waar: MO = MK (marginale opbrengsten = marginale kosten)



\-       opbrengst in het bedrijf bepaalt door markt & prijs → omdat marktprijs vast is dat wil zeggen dat bij volkomen concurrentie MO = P



→ vraagcurve = horizontaler



\-       elke eenheid brengt dezelfde hoeveelheid. GO = MO = P



→ individuele aanbieder = geen enkele invloed

opbrengsten perfecte concurrentie

elasticiteit van de vraag = oneindig → omdat prijs niet verandert → zoveel aanbieden en verkopen als hij zelf wil tegen marktprijs.

kosten perfecte concurrentie

Individuele aanbieder → wel invloed: niet bepaald door de markt → want efficiënter produceren / grondstoffen goedkoper aankopen.



= kostenbesparend voordeel



GTK = winst/verlies maken



GVK = als we verlies maken → stoppen met produceren of niet

maximale winst perfecte concurrentie

\-       Zolang de marktprijs hoger blijft dan de kost om eenheid te produceren = zal resultaat (winst) hoger worden.



\-       hoeveelheid producent aanbieden: afhankelijk van zijn kosten



\-       stellen vast → aanbod individuele producent gevormd door MK

individuele aanbodcurve

= geeft voor elke producent weer hoeveel hij zou willen aanbieden aan de geldende marktprijs. ( best mogelijke resultaat )

optimale productiegrootte = winst/verlies van perfecte concurrentie

\-       volledig kostenstructuur nodig



\-       GVK & GTK = verlies/ winst



\-       winst → als P > GTK (GO=MO)



\-       verlies → als P < GTK



\-       break-even → P = GTK (MO=GO)



verlies kijken naar → GVK



P < GVK = stoppen met produceren (aanbod = O)



P > GVK = verder ondanks je verlies maakt



bodemprijs = snijpunt MK → gevormd door minimum MK

monopolie = prijszetter

\
\-       monopolist = geen concurrentie

\
rekening houden met substitutieproducten:

\-       komen voor bij overheidsdiensten NMBS, Delijn, bpost

\-       ook via patenten, octrooien, auteursrechten

\
afschermen van de markt:

→ patenten: voor ontwikkeling van nieuwe producten

\-       land/regio = exclusief eigenaar van grondstof → ook monopolie ontstaan.

\
winstmaximalisatie streven → MO = MK

\
\-       kostenverloop = vergeleken worden met volkomen concurrentie

→ verschil = opbrengsten verloop / vraagcurve

monopolie niet het geval → MO = GO = P

→ bij monopolie → P = GO # MO

\
→ MO zal worden bepaald door prijs die een monopolist voor zijn product vraagt.

\
→ prijs zelf kan bepalen → zal hij rekening moeten houden omdat hij minder zal verkopen dan bij een hogere prijs (gemiddelde opbrengst)

\
→ vraagcurve heeft dalend verloop = monopolist de MO niet meer gelijk zijn aan de prijs

oligopilie

= beperkt aantal onder actief zijn die markt beheert door een klein aantal bedrijven.



→ als ze de gevolgen van elkaar acties ondervinden en hierop reageren.

→ beslissing producenten (aanbieders): beïnvloeden andere spelers waardoor elke beslissing een strategische keuze is

\-       goed beschermen tegen concurrentie → proberen producenten moeilijk vergelijkbaar te maken (niet transparant)

\-       toetreding vrij onmogelijk

\-       bedrijven actief markt concurreren niet op prijs

ene prijs verlaagt → de andere ook moeten veranderen

\-       non -price competition: niet op prijs gespeeld → soms prijsafspraken (mag niet)

\


elasticiteit = hoger dan bij monopolie → markt is vrij toegankelijk



 

marktprijs is te laag waardoor we verlies maken

gevolg: producent stopt met zijn activiteit



\-       overheid kan ingrijpen als prijs te laag is = door invoeren van minimum prijs (garantieprijs) → gebruikt als ondersteuning van de landbouwsector



\-       reden: overheid van mening dat landbouwproductie in eigen land moet blijven → & ondersteuning zorgt ervoor dat we (weinig) nooit afhankelijk zijn van ons voedsel van het buitenland.



\-       marktprijs van landbouwproducten is regelmatig zo laag dat producenten er niet van kunnen overleven



→ overheid kan hulp aanbieden om minimumprijs vast te leggen



→ garandeert er mee voor de producent een min. prijs per product

gevolg minimumprijs

gevolg: de producten die gemaakt worden (landbouw meestal) door consument gekocht zullen worden = aanbodoverschot.



\-       producenten zitten weer met een voorraad → overheid garandeert min. prijs per product aan producenten



\-       beloft geld ook voor producten doe niet verkocht geraken



\-       overheid belofte nakomen → gaat aanbodoverschot opkopen aan de min.prijs

minimumprijs

\-       te lage marktprijs omhoog duwen om zo de producent te ondersteunen waarbij productie en werkgelegenheid beschermd worden.



\-       maar ook door hogere prijs willen consumenten minder aankopen



→ producenten willen meer produceren

overheid wat doen met deze overshot:

\-       stockeren en later op de markt gooien



\-       aanbodoverschot meeste gevallen vernietigd



\-       uitgevoerd naar armere landen = vorm van dumping



welke prijs dat alle geproduceerde producten verkocht worden → verschil min. prijs aangepast

nadeel van overschot die overheid minimumprijs

\-       oneerlijke concurrentie met de plaatselijke producent



\-       belastingbetaler moeten opdraaien voor het opkopen van het overschot



\-       consument krijgt te maken met kunstmatig verhoogde prijs



\-       producenten reageren door min. prijs meer produceren aangezien overheid toch aankoopt



→ overheid dit tegengaan door productiebeperkingen



→ producenten zijn prijsnemers die de markt moeten volgen



\-       marktprijs product te hoog → sommige consumenten onbetaalbaar



\-       overheid max. prijs leggen → betaalbaar voor consument blijven (om consument te beschermen)



→ bij brandstoffen



→ sociale huurwoningen



→ medicijnen

VRAAGOVERSCHOT

bij lagere prijs willen consumenten meer aankopen en producenten minderen produceren