Ngôn ngữ Tiếng Việt

từ đơn

từ gồm 1 tiếng

từ phức

từ gồm 2 hay nhiều tiếng gồm từ ghép và từ láy

từ đơn đa âm

từ phiên âm tiếng nước ngoài, hoặc từ thuần việt mà các từ tạo thành không có nghĩa được xếp chung với nhau

từ ghép

ghép 2 hay nhiều tiếng có nghĩa lại với nhau

từ ghép chính phụ

từ phức có tiếng chính và tiếng phụ bổ nghĩa cho tiếng chính. chính đứng trước phụ

vd: nhà tầng, sách toán, đi bộ, mưa rào, ăn sáng, tàu hỏa, bút bi,…

từ ghép đẳng lập

vd: nhà cửa, tàu thuyền, núi sông, tưới tốt, trắng trong, đỏ đen,…

từ láy

láy âm đầu, vần, cả âm và vần, toàn bộ, đặc biêt (ồn ào, inh ỏi, yên ả, im ắng, ùng ục, ỉ ôi,..)

đôi, ba , tư, tượng thanh, tượng hình

thành ngữ

• 1 cụm từ hoàn chỉnh, ko phải một câu hoàn chỉnh
• đánh giá, thể hiện tính cách, quan điểm
• xuất hiện là một vế đứng trong câu
• gieo vần lưng

tục ngữ

• một câu biểu thị một ý nghĩa cụ thể
• diễn tả trọn vẹn 1 ý nghĩa nào đó, đúc kết kinh nghiệm tăng gia sx, hiện tượng đời sống
• đứng độc lập để tạp câu
• vần liền và vần cách

ca dao

• thể thơ lục bát
• bài ca ngắn về thiên nhiên, vũ trụ, con người,.. giàu cảm xúc, tình yêu nam nữ, mqh gia đình, xã hội

ẩn dụ

• gọi svht này bằng svht khác có nét tương đồng, hai phạm trù khác nhau
• hình thức
• cách thức
• phẩm chất
• chuyển đổi cảm giác: từ hình thái cảm giác này sang hình thái cảm giác khác

hoán dụ

• liên tưởng tương cận, nói đến A ngta sẽ liên tưởng đến B
• lấy một bộ phân để gọi toàn thể
• dùng vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựng
• dùng dấu hiệu để gọi SV
• dùng cái cụ thể để nói cái trừu tượng

câu đơn

cụm CV, để kể về một sự việc sự vật

câu ghép

do nhiều vế câu ghép lại

câu đặc biệt

không cấu tạo theo C-V, nếu thời gian, liệt kê, thông báo, bộc lộ cảm xúc, gọi đáp

vd: anh đến với ai? -một mình

câu rút gọn

vd: Mưa. Gió. Bom. Lửa

vị ngữ

thường trả lời cho câu hỏi làm gì? Làm sao? Như thế nào? Là gì?

trạng ngữ

xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc

khởi ngữ

thành phần đứng trước C để nêu lên đề tài được nói đến trong câu

vd: về, còn, đối với

thành phần tình thái

thể hiện cách nhìn của người nói đối với SV được nói đến trong câu

vd: chắc chắn, có lẽ, ắt hẳn

thành phần phụ chú

giữa 2 dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, ngoặc đơn,…

văn học dân gian

12

thần thoại

tạo lập thế giới

truyện cổ tích

nv dân gian hư cấu, kể về số phận con người

→ tinh thần nhân đạo trong lao động

truyền thuyết

nv và sự kiện lquan đến lịch sử có yếu tố kì ảo

→ thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với sk và nv được kể

sử thi

sống cùng kí ức cộng đồng

truyện thơ

sáng tác bằng chữ Nôm và theo thể 68

ca dao

trữ tình dân gian, thường kết hợp với nhạc khi diễn xướng

→ diễn tả nội tâm con người

tục ngữ

câu nói dân gian ngắn gọn, ổn định có nhạc điệu

→ kinh nghiệm sống của nhân dân về mọi mặt, được nhân dân vận dụng vào đời sống.

tuồng

sân khấu kịch, trữ tình trào lộng → phê phán

vè

tự sự dân gian văn vần, lối kể mộc mạc giản dị, nói về SVHT của làng của nước mang tính thời sự

văn học hiện đại

9

bút kí

ghi chép về con người và sự kiện có thật theo một trình tự nhất định để thể hiện một tư tưởng

kí sự

ghi chép một câu chuyện có thật tương đối hoàn chỉnh, tác giả ít bộc lộ cảm xúc

tùy bút

mang đậm yếu tố trữ tình và đánh giá chủ quan của người viết

hồi kí

kể lại những sự kiện, biến cố đã xảy ra trong quá khứ tác giả tham dự hoặc chứng kiến, mang tính chủ quan đánh giá phiến diện