Öflun, viðhald og breyting á hegðun lífveru vegna lífsatburða
2
New cards
Hegðun (behavior)
Allt sem lífvera gerir, þ.á.m. einka- og sýnilegir aðgerðir (t.d. að hugsa og að finna fyrir tilfinningum)
3
New cards
Sveigjanleiki (neuroplasticity)
Breytingar í heilanum sem fylgja breytingum á hegðun og taka þátt í að stjórna hegðun
4
New cards
Nálgun menningar á hegðun
Um leið og vikið er frá samþykktri hegðun fer fólk í uppnám og því er það viðfangsefni allra menninga að kenna og viðhalda hegðun
5
New cards
Forvísindalegar leiðir til að útskýra hegðun
Áhrif tungslins og aldna, uppsetning stjarnanna og það sem guðirnir ákveða að gera
* Þessar skýringar eru ekki vísindalega gildar
6
New cards
Behavior theory
Segir að öll hegðun sé tilkomin vegna flókins samspils gena og umhverfis. Kenningin byggir á áhorfi og stjórnuðum tilraunum, og veitir raunvísindalega skýringu á námi og hegðun lífvera, þ.á.m. mannfólks
7
New cards
Tilraunaatferlisgreining (experimental analysis of behavior)
Raunvísindaleg nálgun til að skilja það sem stjórnar hegðun.
Gengur út á að greina grunnferlana og -lögmálin sem stjórna hegðun lífvera.
8
New cards
Styrking (reinforcement)
Atburður eða áreiti sem fylgir hegðun og eykur hana
9
New cards
Atferlisgreining (behavior analysis)
Hegðunarvísindi (science of behavior) sem byggja á náttúrulögmálum.
Víðtæk, raunvísindaleg nálgun á rannsóknir á hegðun lífvera.
10
New cards
Helstu markmið atferlisgreiningar
1. Að **uppgötva** lögmál sem stjórna heðgun 2. Að **alhæfa** þessi lögmál yfir á aðrar tegundir 3. Að **þróa** hagnýta tækni sem nýta þessi lögmál
11
New cards
Aðgreining (discrimination)
Hegðunarlögmál.
Lífvera bregst mismunandi við í tveimur mismunandi aðstæðum ef hegðun hennar hefur verið styrkt í einum aðstæðum en ekki öðrum.
12
New cards
Tvær forsendur atferlisgreiningar
1. Hegðun verður vegna fyrri og núverandi samskipta lífveru við umhverfið, sem og vegna líffræðilegrar sögu hennar 2. Lögmálin sem hafa verið uppgötvuð í gegnum atferlisgreiningu er hægt að alhæfa, og þau eiga við allt dýralíf
Óskilyrt áreiti kallar fram óskilyrt viðbragð sem getur tengst áreitum í umhverfinu og þannig kallað fram skilyrta svörun, sem er ekki alveg nákvæmlega eins og óskilyrta svörunin en keimlík. Upphaflega óskilyrta áreitið verður því skilyrt áreiti.
16
New cards
Óskilyrt áreiti (unconditioned stimulus)
Áreiti sem kveikir svörun hjá lífveru vegna líffræðilegrar sögu hennar
17
New cards
Nálægð í tíma (temporal contiguity)
Óskilyrt áreiti fylgir ópöruðu áreiti nálægt í tíma
18
New cards
Helsti munur á mönnum og dýrum í klassískri skilyrðingu
Eru lík, en mannfólk finnur oft fyrir tilfinningaviðbrögðum við atburðum og þau viðbrögð geta parast við annað fólk sem var á staðnum þegar atburðurinn átti sér stað.
19
New cards
Virk skilyrðing (operant conditioning)
Skinner.
Nám sem byggir á afleiðingum heðgunar lífveru.
20
New cards
Virk hegðun (operant)
Hegðun lífveru sem velst úr í samspili lífverunnar við umhverfi sitt vegna styrkingarskilmála sem eru til staðar
21
New cards
Það sem gerist í virkri skilyrðingu
1. Lífvera framkvæmir hegðun sem byggir á erfðafræðilegri uppbyggingu hennar 2. Þessi virka hegðun veldur síðan áhrifum í umhverfinu sem auka eða minnka líkurnar á að hún sé framkvæmd aftur
22
New cards
Val sem byggir á afleiðingum (selection by consequences)
Virk hegðun er alltaf valin út frá afleiðingum hennar.
Virkar á þremur stigum:
1. Náttúruval: Val yfir kynslóðir á genum sem tengjast afkomu og fjölgun tegundar 2. Val virkrar skilyrðingar: Val hegðunar á lífsleið stakrar lífveru 3. Menningarlegt val: Val hegðunarmynstra hjá hópum af manneskjum sem halda áfram eftir lífslok einstaklings
23
New cards
Tafarlaus orsök (immediate causation)
Orsök sem verður tafarlaust og er rannsökuð af vísindagreinum eins og eðlis- og efnafræði
24
New cards
Einangruð orsök (remote causation)
Orsök dregin af einstaka atburðum sem hafa átt sér stað og gerðu niðurstöðuna líklega
25
New cards
Virknigreining (functional analysis)
Útskýring sem byggir á einangraðri orsök t.d. lögmálið um val út frá afleiðingum (selection by consequences)
26
New cards
Taugavísindi hegðunar (behavioral neuroscience)
Innleiðing hegðunarvísinda inn í taugavísindi.
Skoðar:
* Lyf og vímuefni og áhrif þeirra á hegðun * Neural imaging við flókin áreitatengsl * Val og tengsl þess við taugavirkni * Heilasvæði sem tengjast námi og fíkn
27
New cards
Þróun náms
1. Náttúruval valdi þá einstaklinga sem hægt var að skilyrða 2. Þessi sveigjanleiki í hegðun hlýtur að endurspegla undirliggjandi líffræði hjá lífverum 3. Munur á uppbyggingu lífvera sýnir okkur hvers vegna það er munur í hegðunarstjórn 4. Getan til að læra er erfð
28
New cards
Capacity for reinforcement
Allir eru eitthvað móttækilegir fyrir styrkingu, en uppstilling umhverfisins á líftíma lífveru ákvarðar hegðun hennar í ákveðnum aðstæðum.
Dæmi: Hæning andarunga
29
New cards
Umframerfðir (epigenetics)
Svið líffræði sem skoðar breytingar sem erfast og eru virkar í genamenginu, og hafa ekki með breytingar á sjálfu geninu að gera
30
New cards
John B. Watson
Var með stimulus-response sálfræði þar sem áreiti þvingar fram svörun. Vélfræðileg og ekki jafn nytsamleg þegar viljastýrð hegðun er skoðuð.
Byggði sálfræði sína á náttúruvali Darwins.
Hafnaði öllu sem fólk sagði um hugsanir og tilfinningar, vildi bara skoða sjáanlega hegðun.
31
New cards
Menning (culture)
Ástand, atburðir og áreiti stillt upp af öðru fólki sem stjórna mannlegri hegðun
32
New cards
Þróun menningarlegra hefða (cultural practices)
Eins og virk hegðun þá veljast menningarlegar hefðir út frá afleiðingunum sem þær hafa haft í fortíðinni.
Breytingar á menningu hafa áhrif á félagslega skilyrðingu einstaklingshegðunar.
33
New cards
B.S. Skinner
Hegðun lífvera er sýnileg og mælanleg, og er útkoma genauppbyggingar og umhverfis.
Hann vildi að jákvæð styrking væri notuð frekar en refsingar og bjó til einstaklingsmiðuð kerfi fyrir námsmenn.
Bjó til air crib.
34
New cards
Air crib
Skinner.
Lokað rúm sem stjórnar loftþrýstingnum og -hitanum. Þarfnast ekki teppa og barnið getur hreyft sig frjálslega. Engin hætta á að barnið kafni.
35
New cards
Skilyrt viðbragð (conditioned reflex)
Pavlov.
Pælingin er að sérstakt áreiti kveikir á sérstakri svörun. Þessar aðgerðir byggja á skilyrðingu sem varð í lífi lífveru.
Til að einhverju leyti í dýrum en algengara hjá mannfólki.