Woordenschat vwo-5

alea jacta est

de teerling is geworpen

a priori

vooraf aangenomen als een vaststaand feit

ad hoc

specifiek voor een bepaald geval

carpe diem

Letterlijk Pluk de dag, van het leven genieten.

casu quo

in welk geval; in het zich voordoende geval

conditio sine qua non

noodzakelijke/absolute voorwaarde

cum suis (c.s)

met de zijnen

errare humanum est

vergissen is menselijk

in vino veritas

dronken mensen spreken de waarheid

in-vitro

in het glas/reageerbuis

mutatis mutandis

met de verandering die nodig zijn bij toepassing in een andere situatie

nomen est omen

een naam is een voorteken

primus inter pares

de eerste onder zijn gelijken

quod erat demonstrandum (q.e.d.)

(dat is of was) wat aangetoond moest worden

quod non

wat niet het geval is

sub rosa

vertrouwelijk, in vertrouwen

tabula rasa

schone lei; onbeschreven blad

terra incognita

onbekend land; zaak waarvan men niets weet

veni, vidi, vici

ik kwam, ik zag, ik overwon

verba volant, scripta manent

woorden vervliegen, het geschrevene blijft

apathisch

zonder gevoel of hartstocht; wezenloos

aristocratie

heerschappij van adelijke of voorname families

canon

lijst van werken die als maatgevend worden beschouwd

demoniseren

doelbewust afschilderen als zeer slecht

egocentrisch

zichzelf tot middelpunt makend

euthanasie

zachte, pijnloze dood

filantroop

mensenvriend; weldoener

fysisch

natuurkundig

hypothetisch

denkbeeldig; verondersteld

kosmopoliet

wereldburger

latent

verborgen; niet waarneembaar

lectuur

leesvoer

liquideren

doden; uit de weg ruimen

metamorfose

gedaanteverandering

narcistisch

met een ziekelijke bewondering/liefde voor zichzelf

nihilisme

filosofisch standpunt, waarbij geen enkele waarheid wordt aangenomen

pandemonium

hels lawaai

pantheon

een aan goden gewijd heiligdom

paradoxaal

schijnbare tegenstelling

psychosomatisch

heeft betrekking op de relatie tussen het geestelijke en het lichamelijke

radicaal

helemaal, grondig

utopisch

als ideaal gefantaseerd en onbereikbaar

versus

tegen; tegenover

vice versa

heen en weer

vitaliseren

levenskracht geven; bezielen

imago

beeld dat mensen van iets of iemand hebben

verkeren

regelmatig omgaan met

manipuleren

iets ongeoorloofd veranderen/vervalsen/verzinnen

significante

statistisch overtuigend; veelbetekenend

gefundeerde

gegronde; goed onderbouwde

ondermijnen

verzwakken; aantasten; beschadigen

in essentie

wezenlijk; in diepste wezen

onmiskenbaar

heel duidelijk; waarbij geen vergissing mogelijk is

speculaties

vermoedens; veronderstellingen

corresponderen met

overeenkomen met

dilemma

lastige beslissing waarbij je tussen twee ongunstige mogelijkheden moet kiezen

cynisme

sterke vorm van sarcasme

relevantie

waarde en nut van iets; belang

validiteit

geldigheid

kanttekeningen

opmerkingen; commentaar

academische

wetenschappelijke

discipline

tak van wetenschap

gedijen

voorspoedig, rijkelijk groeien

behaviorisme

richting in de wetenschap die alleen waarneembaar gedrag bestudeert

gedetemineerd

bepaald

cognitieve

wat betrekking heeft op kennis en mentale processen

vervreemding

je niet meer vertrouwd voelen bij je directe omgeving of samenleving

polarisatie

verscherping van politieke en maatschappelijke tegenstellingen

empirisch

proefondervindelijk; gebaseerd op waarneming en ervaring.

concept

wijsgerig begrip; idee

dogma

regel in de leer of geloof waarover niet te discussiëren valt

domein

gebied

entiteit

wezenlijkheid; eenheid; geheel

falsifiëren

aantonen dat een vooronderstelling onjuist is

idealisme

opvatting dat alleen ideeën de ware werkelijkheid zijn.

idee-fixe

dwangmatige gedachte, dwangvoorstelling

impliceren

ook inhouden dat

moreel

overeenstemmend met wat als goed en netjes beschouwd

notie

besef; denkbeeld; benul

pavlovreactie

onwillekeurige respons op een bepaalde prikkel

percipiëren

waarnemen

perverteren

verdorven maken; bederven

postmodernisme

cultuurstroming die principieel eclecticisme nastreeft (elementen uit tal van stijlen, genres, media combineert)

rationalisme

manier van denken waarbij je alleen aanvaardt wat met de rede te achterhalen is

reflecteren

overdenken

reveil

opwekking tot vernieuwing

taboe

iets waarover men niet mag spreken of wat men niet hoort te doen

waanidee

hardnekkig, ongegrond denkbeeld

zinsbegoocheling

misleidende waarneming door de zintuigen

recessie

economische teruggang

gepreoccupeerd

in beslag genomen door een gedachte; vooringenomen

adagium

spreuk die gebruikt wordt als leus

staat haaks op

is radicaal anders

ideologie

manier van denken vanuit een vaststaande theorie; geheel van ideeën dat de basis vormt van een stelstel

duurzaam

lang goed blijvend; geproduceerd met weinig schade voor natuur/milieu

concept

begrip; idee

adequaat

passend; precies als nodig

protocol

kort verslag van een internationale overeenkomst; gedragsovereenkomst meestal in uit te voeren stappen

emissie

uitstoot

drastisch

doortastend; krachtig en direct