6VWO 1 | Quizlet

Voedingsmiddelen

Alle producten die je eet of drinkt

Voedingstoffen

de bruikbare bestanddelen van voedingsmiddelen

zes voedingsstoffen

Eiwitten

Koolhydraten

Vetten

Water

Mineralen

Vitaminen

voedingsvezels

Alle onverteerbare stoffen in plantaardig voedsel

functies van voedingsstoffen

-dienen als bouwstof = gebruikt bij de vorming van organische moleculen, voortgezette assimilatie, cellen en weefsel, en de groei en ontwikkeling van het lichaam

-dienen als brandstof = leveren energie die nodig is voor de dissimilatie process, beweging, lichaamstemperatuur behouden, groei, ontwikkeling en herstel

eiwitten

Ketens van enkele tientallen tot meer dan duizend aminozuren

Essentieel aminozuur

aminozuur dat lichaam niet zelf kan maken en dus uit het voedsel opgenomen moet worden

Eiwitten betrokken bij

- deel uit van tussencelstof

• Reguleren processen

• Stof transport

• Cel communicatie

• chemische reacties

• Bloedstolling + immuniteit

Als je lichaam niet genoeg glucose heeft als brandstof:

Verbrand je de eiwitten uit je spieren = spiermassa neemt af

Dissimilatie van eiwitten

- ontstaat ammoniak

- in de lever wordt ammoniak omgezet tot ureum

-ureum wordt uitgescheiden met de urine

koolhydraten

Zetmeel en suikers, dit zijn brandstoffen

+ bevat veel lactase (dissacharide)

Functies van koolhydraten

Dienen als brandstof, bouwstof en reservestof

Koolhydraten (voedingsvezels) die niet kunnen verteerd worden voorbeelden :

Cellulose en pectine

Vetten

opgebouwd uit: 1 glycerolmolecuul en drie vetzuur moleculen

Deze vetten en oliën worden triglyceriden genoemd

Deze vetzuren kunnen verzadigd of onverzadigd zijn

Onverzadigd : vloeistof

Verzadigd: Vast

Belangrijke vetten

Linolzuur : essentiële vetzuren

Cholesterol: vet dat je voor een klein deel binnenkrijgt via je voeding + aangemaakt door de lever.

mineralen

Nodig om de processen in je lichaam goed te laten verlopen

Bv : calcium, fosfor, kalium en natrium

spoorelementen

mineralen waarvan je maar heel weinig nodig hebt in je dagelijkse voeding

vitaminen

organische stoffen die nodig zijn om de processen in je lichaam goed te laten verlopen

belangrijke vitaminen

A, B, C, D en K

Vitamine B complex

verzamelnaam voor verschillende vitaminen waarbij de afzonderlijke vitaminen worden aangegeven met cijfers (bijv. B1 en B6)

gebrekziekte

ziekte die ontstaat door een gebrek aan vitaminen en/of mineralen

darmkanaal

een lang kanaal van de mond tot de anus

+ vertering van voedsel vindt hier plaats

verteringsproducten

- de moleculen die het resultaat zijn van de afbraak van voedingsstoffen in het verteringsstelsel met behulp van enzymen

- via de cellen van de darmwand worden de verteringsproducten opgenomen in het bloed

-via voortgezette assimilatie worden deze moleculen weer opgebouwd tot grote moleculen

bouw van de darmkanaal

-kringspieren

-lengte spieren

Door afwisselende samentrekken van deze twee spieren ontstaat de darmperistaltiek

Darmperistaltiek

afwisselend samentrekken en ontspannen van de kringspieren en lengtespieren in de wand van het darmkanaal

+ geregeld door de autonome zenuwstelsel

+ gestimuleerd door : voedingsvezels en lichaamsbewegingen (vooral in de dikke darm)

Mechanische vertering

De eerste stap van de spijsvertering, bestaande uit het kauwen van voedsel, het mixen van voedsel met speeksel en de peristaltische bewegingen van de darmen.

Chemische vertering

Het inwerken van enzymen uit verteringssappen op het voedsel

Snijtanden en hoektanden

Dienen om stukken van het voedsel af te bijten

Process van slikken

-tong: duwt de voedsel in de keelholte (slik reflex wordt geactiveerd)

-huig : sluit je neusholte af

- strottenhoofd beweegt iets omhoog

-strotklepje kantelt naar achteren = toegang naar de luchtpijp wordt geblokkeerd

-voedsel gaat door de slokdarm

Na het slikken process

peristaltische bewegingen worden in werking gezet om het voedsel naar de maag te krijgen

-na het slikken, ontspant een kringspier van de maag, waardoor het eten van de slokdarm naar de maag kan gaan.

-de maagportier of Pylorus (uitgang van de maag) blijft tijdelijk gesloten

-kliertjes in de wand van de maag voegt maagsap toe aan het ingeslikte voedsel

=sterk zuur in de maagsap (HCL) doodt bacteriën die met het voedsel zijn binnengekomen, slijm beschermt wand van de maag van schade tegen sterk zuur

-van tijd tot tijd ontspant de maagportier, waardoor een kleine hoeveelheid voedsel door naar de twaalfvingerige darm (eerste gedeelte van de dunne darm)

-in de twaalfvingerige darm monden de afvoerbuizen van de lever en de alvleesklier uit

Gal

Geproduceerd in de lever en wordt opgeslagen in de galblaas

Gal wordt via de ... afgegeven als vethoudende voedsel de wand van de twaalfvingerige darm passeren

Galbuis

Gal bevat

Galkleurstoffen : afbraakproducten van rode bloedcellen

Galzouten : er delen grote vet druppels van voedsel in kleine druppeltjes (emulgeren)

De alvleees klier (pancreas) produceert...

Alvleessap

-in de wand van de dunne darm en bevinden zich kliertjes die darmsap afscheiden

emulgeren

van grote vetdruppels kleine vetdruppeltjes maken

Vertering bij Heterotrofe

: kunnen vrij bewegen en hebben aanpassingen om voedsel te bemachtigen, op te nemen en te verwerken.

Vertering bij eencellige organismen

-sommige : nemen voedsel op door fagocytose

De voedsingsvacuolen smelten samen met lysosomen bij amoebe en pantoffeldiertjes.

De verteringsproducten die dan ontstaan, worden via het membraan van de voedingsvacuole opgenomen in het cytoplasma.

intracellulaire vertering

vertering vindt plaats in de cel

Vertering bij eenvoudige meercellige organen

- vertering vindt meestal plaats in een speciale ruimte in het lichaam: de maagdarmholte

-

maagdarmholte

ruimte in het lichaam met maar één opening die mond en anus tegelijk is en waarin vertering van voedsel plaatsvindt

extracellulaire vertering

Enzymen breken voedseldeeltjes in kleinere deeltjes in de maagdarm

- vertering wordt afgemaakt door fagocytose de afgebroken voedseldeeltjes opneemt in de cel en daar verder verteert

Verteringsproces

Voor koolhydraten, eiwitten en vetten wordt dit proces gedaan door verteringsenzymen

De werking van enzymen wordt beïnvloed door

pH en temperatuur

37 c is optimaal voor alle enzymen

pH kan verschillen

1ste stap van vertering : SPEEKSEL EN MAAGSAP

Speeksel bevat het enzym amylase dat zetmeel afbreekt tot maltose

Amylase heeft een optimum pH van 6.6 = als voedsel terecht komt in de maag, zorgt de maagsap ervoor dat de voedselbrij ook meteen verzuurd wordt = amylase wordt inactief

2de stap van vertering : MAAGSAPKLIER

-als je voedsel ruikt of ziet : maagsap productie gestimuleerd door autonome stelsel

-voedsel komt in de maag terecht : gastrine stimuleert uit de maagwand om maagsap te produceren

MAAGSAP KLIER PROCESS

Maagsapklier bestaat uit verschillende soorten kliercellen :

-kliercellen die HCL produceren, slijm of pepsinogeen

-Pepsinogeen is een pro-enzym dat geactiveerd wordt onder invloed van zoutzuur = vormt pepsine > activeert meer pepsinogeen

Pepsine splits eiwitmoleculen tot nog vrij lange aminozuurketens + kan alleen in zeer zure milieu van 2.5

Functie van de alvleessap op het openen en sluiten van de maag portier

-openen en sluiten van de maagportier is afhankelijk van de pH in de twaalfvingerige darm

Laag pH door voedselbrij in de twaalfvingerige darm : kringspier trekt zich samen

Voedselbrij stimuleert de twaalfvingerige darm tot de productie van cholecystokinine en secretine

secretine

hormoon dat door 12-vingerige darm afgegeven kan worden en de lever stimuleert tot het produceren van gal en de alvleesklier tot het afgeven van NaHCO3

Door NAHCO3 ...

Daalt de pH van de twaalfvingerige darm

: maagportier gaat open

cholecystokinine

hormoon dat door de 12-vingerige darm afgegeven kan worden en de galblaas stimuleert tot het afgeven van gal en de alvleesklier tot de secretie van enzymen

Alvleessap: bevat verschillende enzymen

- pro-enzym : trypsinogeen

- trypsine

-peptidasen

-amylase

-lipase

-dna-ase em RNA-ase

In de wand van de twaalfvingerige darm wordt het enzym enterokinase gevormd wat is zijn functie?

Activeert trysinogeen tot trypsine

Trypsine

splitst moleculen van lange polypeptiden tot korte polypeptiden

Peptidasen

breken korte polypeptiden af tot dipeptiden en tripeptiden

Amylase breekt ... af

zetmeel tot maltose

Lipase (enzym)

Splitst triglyceriden tot glycerol moleculen, vetzuurmoleculen en monoglyceriden

DNA-ase en RNA-ase

splitsen DNA en RNA in nucleotiden

darmsap

sap dat enzymen bevat die de vertering van eiwitten en koolhydraten voltooien

dunne darm vertering

-pH 7

Enzymen :

Maltase: splitst maltose in twee glucosemoleculen

Sacharase: verteert sacharose

Lactase: verteert lactose

Peptidasen: resterende tri- en dipeptiden tot aminozuren

resorptie

opname van stoffen uit de darmwand

-meestal in de dunne darm

darmplooien

de darmwand van de dunne darm is geplooid. Deze darmplooien zorgen voor een enorme oppervlaktevergroting. Op de plooien bevinden zich talrijke uitstulpingen, de darmvlokke

darmepitheel

buitenste laag cellen van de darmvlokken

Microvillus (mv. microvilli)

Kleine uitstulpingen op de darmepitheel

De opname van stoffen door de darmepitheelcellen vindt plaats door diffusie via de :

fosfolipiden, porie-eiwitten of transporteiwitten in het celmembraan

+actief transport via transporteiwitten = kan selectief stoffen opnemen uit de voedselbrij tegen de concentratieverval in

Werking van een transporteiwit

kan draaien naar darmholte(buitenkant) of cytoplasma van de darmepitheelcel

• buitenkant : glucose en ionen (natrium) kan binden aan het transport eiwit

zodra de binding plaatsen vol zijn, veranderd de transporteiwit van vorm en worden de stoffen aan de binnenzijde van de cel afgegeven.

De drijvende kracht voor dit proces zijn de natrium-kalium pompen : natrium voortdurend naar buiten gepompt

De poortader

-aanwezig tussen de maag tot en met de dikke darm

-afvoerende bloedvat dat bloed naar de lever stroomt : neemt stoffen mee

Vorming van lipoprotein

-Uit de monoglyceriden, vetzuren en glycerol die de darmepitheelcellen opnemen, wordt opnieuw triglyceriden gevormd. (ER > golgisysteem)

-vervolgens wordt de triglyceride omhuld door een manteltje fosfolipiden en eiwitten = vormt een lipoprotein

-deze lipoproteïnen worden afgegeven aan de intracellulaire ruimte tussen de darmepitheelcellen en vervolgens getransporteerd door de lymfevaten.

Onverteerde voedselresten komen terecht in de

Dikke darm

dikkedarm

-onverteerde voedselresten

-resterende water en minerale uit de brij wordt geresorbeerd

blinde darm

stukje van de dikke darm zonder functie; bevat wormvormig aanhangsel, dat kan gaan ontsteken (dit heet een blinde darmontsteking).

Appendix (Wormvormig aanhangsel)

uitstulping aan de onderkant van de blindedarm

De dikke darm bevat veel darmbacterien : de darmflora

-sommige produceren enzymen voor de vertering van stoffen die niet door de verteringsenzymen van de mens wordt verteerd bv cellulase : cellulose verteerd

-sommige produceren vitaminen

endeldarm

verzamelen en tijdelijk opslaan van onverteerde voedselresten

+ hier kan ook nog resorptie plaatsvinden

de anus

-kringspier dat de endeldarm afsluit

hierlangs verlaten voedingsresten ons lichaam.

de ontlasting

Onverteerde voedselresten, water en zeer veel bacteriën

preventie

maatregel om iets ernstigs te voorkomen

Risico's van obesitas

Hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, type 2 diabetes en kanker

Cholesterol te veel:

Beschadiging aan de binnenwand van je bloedvaten veroorzaakt door roken , verhoogde bloeddruk of ouderdom.

Vormen van cholesterol

VLDL: Gevormd door de lever en wordt afgegeven aan het bloed

LDL: ontstaan uit VLDL en wordt merendeel opgenomen door de lever, bijnieren, teelballen en eierstokken. Kan zich afzetten tegen de binnenwand van de bloedvaten

HDL: gevormd door de lever. Neemt LDL op en neemt het maar de lever + kan zelf afgezette cholesterol afbreken

Verzadigde vetten zorgen voor

Toename van LDL-cholesterol

Onverzadigde vetten zorgen voor

Toename van HDL-cholesterol

Cholesterol meting

Hoe lager hoe beter