📚 Shëndeti Psikik dhe Sëmundja

❓ Pyetje të Rëndësishme në Psikopatologji

• Çfarë sjellje është patologjike?

• Kur sjellja normale kalon në patologjike?

🤔 Shëndeti Psikik ose Sjellja Normale

• Gjendja normale psikike përbëhet nga katër aspekte:

  • Normale si shëndeti

  • Normale si utopi

  • Normale si mesatare

  • Normale si proces (Taylor, Vaidya, 2009)

• Psikika "normale":

  • Jo vetëm funksionimi i sistemit nervor qendror

  • Ndikon formimi dhe zhvillimi i individit

• Elementet kryesore:

  • Ndjenjat subjektive të individit

  • Mjedisi përkatës

Adaptimi dhe Përgjigja në Kërkesat

• Adaptohet dhe përgjigjet në kërkesat e tjerëve dhe mjedisit

• Ndjenja e lumturisë është një përbërës, por nuk mjafton për një definim të plotë

🔍 Sjellja Abnormale ose Patologjike

Definicioni i Sjelljes Patologjike

• Kompleks dhe përbërë prej më shumë elementeve

• Elementet përcaktojnë sjelljen normale nga ajo patologjike

Karakteristikat

1. Paraqitja e rrallë:

   • Jo cdo sjellje e rrallë është patologjike.

2. Mosrespektimi i normave:

   • Shkelja e normave shoqërore, kulturore, fetare etj.

3. Vuajtja e individit:

   • Subjektivisht ndjen dhimbje dhe shqetësim

4. Kritika:

   • Aftësia e pacientit për të kuptuar gjendjen e tij

5. Rreziku:

   • Rrezik për veten dhe të tjerët

6. Çrregullimi i funksionimit:

   • Vlerësim përmes DSM (Diagnostic and Statistical Manual)

7. Befasia:

   • Ndryshime të shpejta dhe të befasishme në sjellje

8. Mosekzistimi i faktorëve që ndikojnë në paraqitjen e sëmundjes

🩺 Normale-patologjike, e Shëndetshme e Sëmurë

Kriteret për dallimin:

• Në mjekësinë somatike, dallimi është më i qartë dhe i saktë

• Në psikiatri dhe psikopatologji, dallimi është më i vështirë dhe jo gjithmonë qartë

• Termat "shëndet - sëmundje" janë zëvendësuar me normale-patologjike

🌐 Etiologjia e Çrregullimeve Mentale

Faktorët Etiologjikë

• Direktë: Predisponues, perceptivë, mbështetës, përsëritës

• Indirektë: Nuk marrin pjesë direkt në paraqitjen e ndryshimeve psikike

Faktorët Predisponues

• Gjenetikë, somatikë, konstituivë, të mjedisit

• P.sh. predispozita gjenetike për skizofreninë

Faktorët Perceptivë

• Shfaqen në mënyrë indirekte

• P.sh. lëndimi tek alkoholicarët

Faktorët Mbështetës

• Ndihmojnë në ruajtjen e sëmundjes ose çrregullimit

• P.sh. stigma sociale për pacientët me skizofreni

Faktorët Përsëritës

• Kontribon në paraqitjen e përsëritur të simptomave të sëmundjes

🧠 Baza Fiziologjike e Funksioneve Psikike

Receptorët

1. Eksteroreceptorët: Informacion nga shqisat për shije, erë, të parit, të dëgjimit, prekjen, dhimbjen, nxehtësinë dhe ftohtësinë.

2. Proprioreceptorët: Gjenden në muskuj, gilcë, nyje dhe veshi i mesëm.

3. Interoreceptorët: Mbaresa nervore në organet e brendshme.

Efektorët

• Muskujt:

  • Skeletorë: Nën ndikimin e vullnetit

  • Lëmuar: Nën ndikimin e sistemit nervor vegjetativ

• Gjëndrat:

  • Egzokrine

  • Endokrine

Sistemi Nervor

1. Ngacmueshmëria: Aftësi për të pranuar informacionet nga mjedisi

2. Përçueshmëria: Aftësi për të përcjellë impulset

3. Integrimi: Aftësi për formimin e përjetimeve dhe perceptimin e mjedisit

4. Kujtesa: Formimi i engrameve ose fotografive mentale

Sistemi i Rrjetit Nervor në Tru

• Rrugët nervore:

  • Aferente (sensitive)

  • Eferente (motorike)

• Sistemi nervor qendror (SNQ):

  • Truri i madh, truri i vogël, boshti truror, boshti kurizor

  • Pjesa kortikale: Aktivitetet e larta intelektuale

  • Pjesa subkortikale: Aktivitetet emocionale

• Sistemi nervor vegjetativ (SNV):

  • Funksionet e organeve të brendshme, autonomi ndaj vullnetit

  • Ndahen në simpatik dhe parasimpatik

Filterizimi i Informacioneve dhe Përgjigja

• Tri procese kryesore:

  • Pranimi i informacioneve

  • Përpunimi i informacioneve

  • Përgjigjja ndaj botës së jashtme