Organiczne składniki pokarmowe

→ błonnik - włókno pokarmowe, człowiek nie może ich strawić, np elementy ścian komórek: celuloza, hemiceluloza, pektyny.

• znaczenie błonnika - wspomaga ruchy jelit, pęcznieje (sytość), spowalnia trawienie wielocukrów (utrzymuje stężenie glukozy), obniża ciśnienie krwi, obniża cholesterol

→ cukry (węglowodany) - dostarczanie energii do np przewodzenia impulsów nerwowych, skurczów mięśni. dzielimy na:

pełnią również funkcję zapasową - glikogen

rodzaje węglowodanów przyswajalnych:

• monosacharydy - cukry proste takie jak glukoza, fruktoza, galaktoza. Po zjedzeniu szybko uwalniane są duże ilości glukozy

• disacharydy - złożone z dwóch cukrów prostych, sacharoza, laktoza, maltoza. dostarczają energii szybko, ale na krótki czas

• polisacharydy - wielocukry, wiele cząsteczek cukrów prostych np skrobia. Glukoza uwalniana powoli, źródło energii na długi czas

→ białka - najważniejszy element budujący komórki i tkanki.

funkcje białek:

• budulcowa - kolagen - składnik tkanek łącznych, miozyna i aktyna - składnik tkanki mięśniowej, keratyna - budulec włosów i paznokci

• regulowanie przebiegu procesów

• transport substancji - hemoglobina transportuje tlen i dwutlenek węgla

rodzaje aminokwasów:

• endogenne - nasz organizm potrafi samemu syntetyzować, nie musi przyjmować z pokarmem

• egzogenne - nie potrafi wytworzyć, musi czerpać z pokarmu

  rodzaje białek ze względu na skład i proporcje aminokwasów

→ tłuszcze - głownie materiał zapasowy kiedy zabraknie cukrów

funkcje tłuszczów:

• termoizolacja i ochrona

• nośnik i magazyn witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (adek)

• BUDUJĄ BŁONY KOMÓRKOWE

• niezbędne do syntezy niektórych hormonów

budowa tłuszczów:

kwasy tłuszczowe dzielimy na nasycone

• pojedyncze wiązania

i nienasycone

• co najmniej jedno wiązanie podwójne

NNKT - niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, nie są syntetyzowane w organizmie dlatego trzeba je dostarczać z pożywienia.

zapotrzebowanie w składniki pokarmowe:

Rola witamin

witaminy - związki organiczne, których organizm nie potrafi sam wytworzyć, potrzebne do reakcji biochemicznych i do procesów fizjologicznych

dzielimy je na:

• rozpuszczalne w tłuszczach - ADEK

• rozpuszczalne w wodzie - wit z grupy B i witamina C

kiedy brakuje witamin w organizmie - awitaminoza

niedobór witamin - hipowitaminoza

nadmiar witamin - hiperwitaminoza

Funkcje witamin:

• witamina A

  niezbędna do widzenia, funkcjonowania nabłonków, wzrost i rozwój organizmu

  skutki niedoboru wit. a - kurza ślepota, łuszczenie się nabłonków, zaburzenie wzrostu

  źródła wit A- tran, nabiał, pom. owoce i warzywa, ciemnozielone warzywa

• witamina D3

  zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu

  skutki niedoboru wit d3 - krzywica, osteoporoza

  źródła wit d3 - tran, jaja, ryby, nabiał

• witamina E

  płodność, prawidłowa praca mięśni

  skutki niedoboru wit. e - wczesne starzenie skóry, zaburzenia płodności, problemy z mięśniami

  źródła wit. e - produkty bogate w tłuszcz np oleje, orzechy

• witamina K

  krzepnięcie

  niedobór wit K - zaburzenia krzepnięcia, krwawienie

  źródła wit k - zielone warzywa, wątroba

znaczenie wody - dobry rozpuszczalnik, ma duze ciepło właściwe, ma wysokie ciepło parowania, duże napięcie powierzchniowe

Budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego

ruchy perystaltyczne (robaczkowe) - przesuwanie się pokarmu w okładzie pokarmowym, odpowiadają za nie mięśnie gładkie tworzące ściany układu pokarmowego. Dzięki kurczeniu i rozkurczeniu mieszają one również pokarm z wydzielinami gruczołów trawiennych.

Jama ustna - amylaza ślinowa rozpoczyna trawienie wielocukrów (polisacharydów)

gardło/przełyk - nic się nie dzieje lol

żołądek - magazynuje pokarm i dalej trawi. gruczoły w ścianie żołądka produkują sok żołądkowy, który trawi białka (dzięki pepsynie)

sok żołądkowy -

• w jego skład wchodzi woda, kwas solny NaCl, chlorki sodu i potasu oraz pepsyna (enzym trawiący białka.

• ma odczyn kwasowy.

• niskie pH jest niezbędne do prawidłowej pracy pepsyny

• żołądek jest przed nim chroniony dzięki śluzowi

nieaktywna forma pepsyny to pepsynogen - w żołądku wydzielany jest nieaktywny enzym pepsynogen, który ulega aktywacji pod wpływem kwasu solnego i przekształca się w pepsynę

Jelito cienkie - najdłuższy odcinek up., jego początkowy odcinek to dwunastnica łącząca się z żołądkiem. zachodzi w nim intensywne trawienie pokarmu. W jego ścianie występują gruczoły, które produkują enzymy trawienne:-

• peptydazy jelitowe - rozkładają dipeptydy i tripeptydy na pojedyncze aminokwasy

• enzymy kontynuujące trawienie wielocukrów - amylaza jelitowa

• enzymy trawiące dwucukry - np maltaza

• lipaza jelitowa - trawi tłuszcze

do dwunastnicy uchodzą przewody z trzustki i wątroby, które dostarczają tam sok trzustkowy i żółć

trzustka produkuje:

• amylaza trzustkowa - kontynuuje trawienie skrobi

• trypsyna i chymotrypsyna - kontynuuje trawienie białek

• lipaza trzustkowa wraz z lipazą jelitową - trawi tłuszcze zemulgowane przez tłuszcz

• hormony trzustki - insulina i glukagon: regulują poziom cukru we krwi

sok trzustkowy - neutralizuje kwaśny pokarm, trawi każdy ze składników pok.,

żółć - emulguje tłuszcze: pomaga zamieniać je w małe krople mające większą powierzchnię kontaktu z enzymami trawiennymi.

jelito cienkie wchłania proste związki organiczne (powstałe w wyniku trawienia) z jelita do krwi i limfy dzięki kosmkom jelitowym.

kosmki jelitowe zwiększają powierzchnie wchłaniania (absorpcji)

jelito grube - wchłanianie wody, zagęszczanie niestrawionych resztek i formowanie kału

mikrobiom - wszystkie mikroorganizmy zamieszkujące nasz organizm takie jak bakterie, wirusy i grzyby

wątroba - magazynuje glikogen, witaminy adek, przekształca amoniak w mocznik

Procesy trawienia i wchłaniania

Trawienie pokarmu - rozkład złożonych związków organicznych na prostsze związki, które mogą być przetransportowane do wnętrza komórek

kolejność: mechaniczna obróbka pokarmu → trawienie chemiczne przy użyciu enzymów trawiennych → związki przyswajalne są wchłaniane

cukry oraz białka lecą do naczyń krwionośnych

produkty trawienia czyli glicerol i kwasy tłuszczowe w komórkach jelita cienkiego są syntezowane ponownie, tworzą potem kuliste kompleksy białko+tłuszcz = chylomikron → wchłaniane do limfy ; są wykorzystywane do budowy błon komórkowych i jako źródło energii

w podwzgórzu (części mózgu) znajdują się ośrodek głodu i sytości, które są odpowiedzialne za nasze odczucia na temat jedzenia. receptory rejestrują poziom glukozy we krwi - kiedy jest wysoki to pobudza ośrodek sytości i hamuje ośrodek głodu, a kiedy poziom glukozy jest niski to pobudzany jest ośrodek głodu, a hamowany ośrodek sytości

glukoza niska - ośrodek sytości pobudzony, ośrodek głodu hamowany; glukoza wysoka - ośrodek sytości hamowany, ośrodek głodu pobudzany pzdr

Choroby układu pokarmowego

diagnostyka:

• usg

• badania krwi np. morfologia (szuka się markerów nowotworowych lub przeciwciał)

• badania (przesiewowe) kału

• badania endoskopowe: kolonoskopia i gastroskopia

choroby pasożytnicze: głownie przez nieprzebadane mięso/ surowe mięso, można zapobiec dzięki czystym, przebadanym jedzeniu. Jest to np. tasiemiec, glista ludzka, włosień kręty, owsik ludzki

choroby wirusowe: wirusowe zapalenie wątroby (WZW) choroby przewlekłe, prowadzą do marskości wątroby; najgorsze jest WZW typu C, bo nie ma szczepienia