układ pokarmowy

Organiczne składniki pokarmowe

^^→ błonnik^^ - włókno pokarmowe, człowiek nie może ich strawić, np elementy ścian komórek: celuloza, hemiceluloza, pektyny.

  • znaczenie błonnika - wspomaga ruchy jelit, pęcznieje (sytość), spowalnia trawienie wielocukrów (utrzymuje stężenie glukozy), obniża ciśnienie krwi, obniża cholesterol

^^→ cukry^^ (węglowodany) - dostarczanie energii do np przewodzenia impulsów nerwowych, skurczów mięśni. dzielimy na:

^^węglowodany przyswajalne^^^^węglowodany nieprzyswajalne^^
źródło energiiorganizm nie potrafi rozłożyć
cukry proste + cukry możliwe do rozłożenia na prostenie mamy odpowiednich enzymów
wchłaniane w jelicie cienkim → transport do komorekwchodzą one w skład ^^błonnika pokarmowego^^

pełnią również funkcję zapasową - glikogen

rodzaje węglowodanów przyswajalnych:

  • monosacharydy - cukry proste takie jak glukoza, fruktoza, galaktoza. Po zjedzeniu szybko uwalniane są duże ilości glukozy
  • disacharydy - złożone z dwóch cukrów prostych, sacharoza, laktoza, maltoza. dostarczają energii szybko, ale na krótki czas
  • polisacharydy - wielocukry, wiele cząsteczek cukrów prostych np skrobia. Glukoza uwalniana powoli, źródło energii na długi czas

^^→ białka^^ - najważniejszy element budujący komórki i tkanki.

funkcje białek:

  • budulcowa - kolagen - składnik tkanek łącznych, miozyna i aktyna - składnik tkanki mięśniowej, keratyna - budulec włosów i paznokci
  • regulowanie przebiegu procesów
  • transport substancji - hemoglobina transportuje tlen i dwutlenek węgla

rodzaje aminokwasów:

  • endogenne - nasz organizm potrafi samemu syntetyzować, nie musi przyjmować z pokarmem

  • egzogenne - nie potrafi wytworzyć, musi czerpać z pokarmu

    rodzaje białek ze względu na skład i proporcje aminokwasów

^^białka pełnowartościowe^^^^białka niepełnowartościowe^^
wszystkie aminokwasy egzogenne w odpowiednich proporcjachnie zawierają wszystkich aminokwasów egzogennych
źródło to np mięso, jaja, nabiałźródła roślinne np owoce i warzywa

^^→ tłuszcze^^ - głownie materiał zapasowy kiedy zabraknie cukrów

funkcje tłuszczów:

  • termoizolacja i ochrona
  • nośnik i magazyn witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (adek)
  • BUDUJĄ BŁONY KOMÓRKOWE
  • niezbędne do syntezy niektórych hormonów

budowa tłuszczów:

imo

kwasy tłuszczowe dzielimy na nasycone

  • pojedyncze wiązania

i nienasycone

  • co najmniej jedno wiązanie podwójne

^^NNKT^^ - niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, nie są syntetyzowane w organizmie dlatego trzeba je dostarczać z pożywienia.

zapotrzebowanie w składniki pokarmowe:

niedobór cukrów:niedobór białek:niedobór tłuszczów:
- spadek stężenia glukozy we krwi- mniejsza koncentracja i senność- organizm czerpie energie z tłuszczów a nawet białek- hamuje wzrost i rozwój- niedobór NNKT
nadmiarnadmiarnadmiar
- przekształcanie się w wątrobie w tłuszcze i magazynowanie w postaci tkanki tłuszczowej- uszkodzenie nerek- rozwój chorób układu trawiennego-otyłość

Rola witamin

witaminy - związki organiczne, których organizm nie potrafi sam wytworzyć, potrzebne do reakcji biochemicznych i do procesów fizjologicznych

dzielimy je na:

  • rozpuszczalne w tłuszczach - ADEK
  • rozpuszczalne w wodzie - wit z grupy B i witamina C

kiedy brakuje witamin w organizmie - awitaminoza

niedobór witamin - hipowitaminoza

nadmiar witamin - hiperwitaminoza

Funkcje witamin:

  • witamina A

    niezbędna do widzenia, funkcjonowania nabłonków, wzrost i rozwój organizmu

    skutki niedoboru wit. a - kurza ślepota, łuszczenie się nabłonków, zaburzenie wzrostu

    źródła wit A- tran, nabiał, pom. owoce i warzywa, ciemnozielone warzywa

  • witamina D3

    zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu

    skutki niedoboru wit d3 - krzywica, osteoporoza

    źródła wit d3 - tran, jaja, ryby, nabiał

  • witamina E

    płodność, prawidłowa praca mięśni

    skutki niedoboru wit. e - wczesne starzenie skóry, zaburzenia płodności, problemy z mięśniami

    źródła wit. e - produkty bogate w tłuszcz np oleje, orzechy

  • witamina K

    krzepnięcie

    niedobór wit K - zaburzenia krzepnięcia, krwawienie

    źródła wit k - zielone warzywa, wątroba

znaczenie wody - dobry rozpuszczalnik, ma duze ciepło właściwe, ma wysokie ciepło parowania, duże napięcie powierzchniowe

Budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego

^^ruchy perystaltyczne (robaczkowe)^^ - przesuwanie się pokarmu w okładzie pokarmowym, odpowiadają za nie mięśnie gładkie tworzące ściany układu pokarmowego. Dzięki kurczeniu i rozkurczeniu mieszają one również pokarm z wydzielinami gruczołów trawiennych.

^^Jama ustna^^ - amylaza ślinowa rozpoczyna trawienie wielocukrów (polisacharydów)

gardło/przełyk - nic się nie dzieje lol

^^żołądek^^ - magazynuje pokarm i dalej trawi. gruczoły w ścianie żołądka produkują sok żołądkowy, który trawi białka (dzięki pepsynie)

^^sok żołądkowy^^ -

  • w jego skład wchodzi woda, kwas solny NaCl, chlorki sodu i potasu oraz pepsyna (enzym trawiący białka.
  • ma odczyn kwasowy.
  • niskie pH jest niezbędne do prawidłowej pracy pepsyny
  • żołądek jest przed nim chroniony dzięki śluzowi

nieaktywna forma pepsyny to pepsynogen - w żołądku wydzielany jest nieaktywny enzym pepsynogen, który ulega aktywacji pod wpływem kwasu solnego i przekształca się w pepsynę

^^Jelito cienkie^^ - najdłuższy odcinek up., jego początkowy odcinek to dwunastnica łącząca się z żołądkiem. zachodzi w nim intensywne trawienie pokarmu. W jego ścianie występują gruczoły, które produkują enzymy trawienne:-

  • peptydazy jelitowe - rozkładają dipeptydy i tripeptydy na pojedyncze aminokwasy
  • enzymy kontynuujące trawienie wielocukrów - amylaza jelitowa
  • enzymy trawiące dwucukry - np maltaza
  • lipaza jelitowa - trawi tłuszcze

do dwunastnicy uchodzą przewody z trzustki i wątroby, które dostarczają tam sok trzustkowy i żółć

trzustka produkuje:

  • amylaza trzustkowa - kontynuuje trawienie skrobi
  • trypsyna i chymotrypsyna - kontynuuje trawienie białek
  • lipaza trzustkowa wraz z lipazą jelitową - trawi tłuszcze zemulgowane przez tłuszcz
  • hormony trzustki - insulina i glukagon: regulują poziom cukru we krwi

^^sok trzustkowy^^ - neutralizuje kwaśny pokarm, trawi każdy ze składników pok.,

^^żółć^^ - emulguje tłuszcze: pomaga zamieniać je w małe krople mające większą powierzchnię kontaktu z enzymami trawiennymi.

jelito cienkie wchłania proste związki organiczne (powstałe w wyniku trawienia) z jelita do krwi i limfy dzięki kosmkom jelitowym.

kosmki jelitowe zwiększają powierzchnie wchłaniania (absorpcji)

jelito grube - wchłanianie wody, zagęszczanie niestrawionych resztek i formowanie kału

^^mikrobiom^^ - wszystkie mikroorganizmy zamieszkujące nasz organizm takie jak bakterie, wirusy i grzyby

wątroba - magazynuje glikogen, witaminy adek, przekształca amoniak w mocznik

Procesy trawienia i wchłaniania

enzymyco trawiąco zostajegdzie trawinarząd produkujący enzym
^^amylaza^^ ślinowawielocukrymniejsze wielocukry, disacharydyjama ustnaślinianki
^^amylaza^^ trzustkowawielocukrydwucukryjelito cienkie (dwunastnica)trzustka
^^amylaza^^ jelitowawielocukrydwucukryjelito cienkiejelito cienkie
di^^sachary^^dazydwucukrycukry proste - głownie glukozajelito cienkiejelito cienkie
%%peps%%ynabiałkapolipeptydyżołądekżołądek
try%%psyn%%a; chymotry%%psyn%%abiałka, polipeptydypolipeptydyjelito cienkieżołądek
%%pep%%tydazy jelitowedipeptydydipeptydy i tripeptydyjelito cienkiejelito cienkie
^^lipaza^^ trzustkowatłuszcze zemulgowane przez żółćglicerol, kwasy tłuszczowejelito cienkietrzustka
^^lipaza^^ jelitowatłuszcze zemulgowane przez żółćglicerol, kwasy tłuszczowejelito cienkiejelito cienkie

Trawienie pokarmu - rozkład złożonych związków organicznych na prostsze związki, które mogą być przetransportowane do wnętrza komórek

kolejność: mechaniczna obróbka pokarmu → trawienie chemiczne przy użyciu enzymów trawiennych → związki przyswajalne są wchłaniane

kocham trawienie

cukry oraz białka lecą do naczyń krwionośnych

produkty trawienia czyli glicerol i kwasy tłuszczowe w komórkach jelita cienkiego są syntezowane ponownie, tworzą potem kuliste kompleksy białko+tłuszcz = ^^chylomikron → wchłaniane do limfy ;^^ są wykorzystywane do budowy błon komórkowych i jako źródło energii

w podwzgórzu (części mózgu) znajdują się ośrodek głodu i sytości, które są odpowiedzialne za nasze odczucia na temat jedzenia. receptory rejestrują poziom glukozy we krwi - kiedy jest wysoki to pobudza ośrodek sytości i hamuje ośrodek głodu, a kiedy poziom glukozy jest niski to pobudzany jest ośrodek głodu, a hamowany ośrodek sytości

glukoza niska - ośrodek sytości pobudzony, ośrodek głodu hamowany; glukoza wysoka - ośrodek sytości hamowany, ośrodek głodu pobudzany pzdr

Choroby układu pokarmowego

diagnostyka:

  • usg
  • badania krwi np. morfologia (szuka się markerów nowotworowych lub przeciwciał)
  • badania (przesiewowe) kału
  • badania endoskopowe: kolonoskopia i gastroskopia

choroby pasożytnicze: głownie przez nieprzebadane mięso/ surowe mięso, można zapobiec dzięki czystym, przebadanym jedzeniu. Jest to np. tasiemiec, glista ludzka, włosień kręty, owsik ludzki

choroby wirusowe: wirusowe zapalenie wątroby (WZW) choroby przewlekłe, prowadzą do marskości wątroby; najgorsze jest WZW typu C, bo nie ma szczepienia

WZW AWZW BWZW C
drogi zakażenia: droga pokarmowa, rzadko - płciowa lub przez krewkrew i drogi płciowekrew i drogi płciowe
profilaktyka- zasady higieny, SZCZEPIENIAprofilaktyka - unikanie krwi, bezpieczny seks, szczepieniaprofilaktyka - bezpieczny seks, unikanie krwi

\