^^→ błonnik^^ - włókno pokarmowe, człowiek nie może ich strawić, np elementy ścian komórek: celuloza, hemiceluloza, pektyny.
^^→ cukry^^ (węglowodany) - dostarczanie energii do np przewodzenia impulsów nerwowych, skurczów mięśni. dzielimy na:
^^węglowodany przyswajalne^^ | ^^węglowodany nieprzyswajalne^^ |
---|---|
źródło energii | organizm nie potrafi rozłożyć |
cukry proste + cukry możliwe do rozłożenia na proste | nie mamy odpowiednich enzymów |
wchłaniane w jelicie cienkim → transport do komorek | wchodzą one w skład ^^błonnika pokarmowego^^ |
pełnią również funkcję zapasową - glikogen
rodzaje węglowodanów przyswajalnych:
^^→ białka^^ - najważniejszy element budujący komórki i tkanki.
funkcje białek:
rodzaje aminokwasów:
endogenne - nasz organizm potrafi samemu syntetyzować, nie musi przyjmować z pokarmem
egzogenne - nie potrafi wytworzyć, musi czerpać z pokarmu
rodzaje białek ze względu na skład i proporcje aminokwasów
^^białka pełnowartościowe^^ | ^^białka niepełnowartościowe^^ |
---|---|
wszystkie aminokwasy egzogenne w odpowiednich proporcjach | nie zawierają wszystkich aminokwasów egzogennych |
źródło to np mięso, jaja, nabiał | źródła roślinne np owoce i warzywa |
^^→ tłuszcze^^ - głownie materiał zapasowy kiedy zabraknie cukrów
funkcje tłuszczów:
budowa tłuszczów:
kwasy tłuszczowe dzielimy na nasycone
i nienasycone
^^NNKT^^ - niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, nie są syntetyzowane w organizmie dlatego trzeba je dostarczać z pożywienia.
zapotrzebowanie w składniki pokarmowe:
niedobór cukrów: | niedobór białek: | niedobór tłuszczów: |
---|---|---|
- spadek stężenia glukozy we krwi- mniejsza koncentracja i senność- organizm czerpie energie z tłuszczów a nawet białek | - hamuje wzrost i rozwój | - niedobór NNKT |
nadmiar | nadmiar | nadmiar |
- przekształcanie się w wątrobie w tłuszcze i magazynowanie w postaci tkanki tłuszczowej | - uszkodzenie nerek | - rozwój chorób układu trawiennego-otyłość |
witaminy - związki organiczne, których organizm nie potrafi sam wytworzyć, potrzebne do reakcji biochemicznych i do procesów fizjologicznych
dzielimy je na:
kiedy brakuje witamin w organizmie - awitaminoza
niedobór witamin - hipowitaminoza
nadmiar witamin - hiperwitaminoza
Funkcje witamin:
witamina A
niezbędna do widzenia, funkcjonowania nabłonków, wzrost i rozwój organizmu
skutki niedoboru wit. a - kurza ślepota, łuszczenie się nabłonków, zaburzenie wzrostu
źródła wit A- tran, nabiał, pom. owoce i warzywa, ciemnozielone warzywa
witamina D3
zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu
skutki niedoboru wit d3 - krzywica, osteoporoza
źródła wit d3 - tran, jaja, ryby, nabiał
witamina E
płodność, prawidłowa praca mięśni
skutki niedoboru wit. e - wczesne starzenie skóry, zaburzenia płodności, problemy z mięśniami
źródła wit. e - produkty bogate w tłuszcz np oleje, orzechy
witamina K
krzepnięcie
niedobór wit K - zaburzenia krzepnięcia, krwawienie
źródła wit k - zielone warzywa, wątroba
znaczenie wody - dobry rozpuszczalnik, ma duze ciepło właściwe, ma wysokie ciepło parowania, duże napięcie powierzchniowe
^^ruchy perystaltyczne (robaczkowe)^^ - przesuwanie się pokarmu w okładzie pokarmowym, odpowiadają za nie mięśnie gładkie tworzące ściany układu pokarmowego. Dzięki kurczeniu i rozkurczeniu mieszają one również pokarm z wydzielinami gruczołów trawiennych.
^^Jama ustna^^ - amylaza ślinowa rozpoczyna trawienie wielocukrów (polisacharydów)
gardło/przełyk - nic się nie dzieje lol
^^żołądek^^ - magazynuje pokarm i dalej trawi. gruczoły w ścianie żołądka produkują sok żołądkowy, który trawi białka (dzięki pepsynie)
^^sok żołądkowy^^ -
nieaktywna forma pepsyny to pepsynogen - w żołądku wydzielany jest nieaktywny enzym pepsynogen, który ulega aktywacji pod wpływem kwasu solnego i przekształca się w pepsynę
^^Jelito cienkie^^ - najdłuższy odcinek up., jego początkowy odcinek to dwunastnica łącząca się z żołądkiem. zachodzi w nim intensywne trawienie pokarmu. W jego ścianie występują gruczoły, które produkują enzymy trawienne:-
do dwunastnicy uchodzą przewody z trzustki i wątroby, które dostarczają tam sok trzustkowy i żółć
trzustka produkuje:
^^sok trzustkowy^^ - neutralizuje kwaśny pokarm, trawi każdy ze składników pok.,
^^żółć^^ - emulguje tłuszcze: pomaga zamieniać je w małe krople mające większą powierzchnię kontaktu z enzymami trawiennymi.
jelito cienkie wchłania proste związki organiczne (powstałe w wyniku trawienia) z jelita do krwi i limfy dzięki kosmkom jelitowym.
kosmki jelitowe zwiększają powierzchnie wchłaniania (absorpcji)
jelito grube - wchłanianie wody, zagęszczanie niestrawionych resztek i formowanie kału
^^mikrobiom^^ - wszystkie mikroorganizmy zamieszkujące nasz organizm takie jak bakterie, wirusy i grzyby
wątroba - magazynuje glikogen, witaminy adek, przekształca amoniak w mocznik
enzymy | co trawią | co zostaje | gdzie trawi | narząd produkujący enzym |
---|---|---|---|---|
^^amylaza^^ ślinowa | wielocukry | mniejsze wielocukry, disacharydy | jama ustna | ślinianki |
^^amylaza^^ trzustkowa | wielocukry | dwucukry | jelito cienkie (dwunastnica) | trzustka |
^^amylaza^^ jelitowa | wielocukry | dwucukry | jelito cienkie | jelito cienkie |
di^^sachary^^dazy | dwucukry | cukry proste - głownie glukoza | jelito cienkie | jelito cienkie |
%%peps%%yna | białka | polipeptydy | żołądek | żołądek |
try%%psyn%%a; chymotry%%psyn%%a | białka, polipeptydy | polipeptydy | jelito cienkie | żołądek |
%%pep%%tydazy jelitowe | dipeptydy | dipeptydy i tripeptydy | jelito cienkie | jelito cienkie |
^^lipaza^^ trzustkowa | tłuszcze zemulgowane przez żółć | glicerol, kwasy tłuszczowe | jelito cienkie | trzustka |
^^lipaza^^ jelitowa | tłuszcze zemulgowane przez żółć | glicerol, kwasy tłuszczowe | jelito cienkie | jelito cienkie |
Trawienie pokarmu - rozkład złożonych związków organicznych na prostsze związki, które mogą być przetransportowane do wnętrza komórek
kolejność: mechaniczna obróbka pokarmu → trawienie chemiczne przy użyciu enzymów trawiennych → związki przyswajalne są wchłaniane
cukry oraz białka lecą do naczyń krwionośnych
produkty trawienia czyli glicerol i kwasy tłuszczowe w komórkach jelita cienkiego są syntezowane ponownie, tworzą potem kuliste kompleksy białko+tłuszcz = ^^chylomikron → wchłaniane do limfy ;^^ są wykorzystywane do budowy błon komórkowych i jako źródło energii
w podwzgórzu (części mózgu) znajdują się ośrodek głodu i sytości, które są odpowiedzialne za nasze odczucia na temat jedzenia. receptory rejestrują poziom glukozy we krwi - kiedy jest wysoki to pobudza ośrodek sytości i hamuje ośrodek głodu, a kiedy poziom glukozy jest niski to pobudzany jest ośrodek głodu, a hamowany ośrodek sytości
glukoza niska - ośrodek sytości pobudzony, ośrodek głodu hamowany; glukoza wysoka - ośrodek sytości hamowany, ośrodek głodu pobudzany pzdr
diagnostyka:
choroby pasożytnicze: głownie przez nieprzebadane mięso/ surowe mięso, można zapobiec dzięki czystym, przebadanym jedzeniu. Jest to np. tasiemiec, glista ludzka, włosień kręty, owsik ludzki
choroby wirusowe: wirusowe zapalenie wątroby (WZW) choroby przewlekłe, prowadzą do marskości wątroby; najgorsze jest WZW typu C, bo nie ma szczepienia
WZW A | WZW B | WZW C |
---|---|---|
drogi zakażenia: droga pokarmowa, rzadko - płciowa lub przez krew | krew i drogi płciowe | krew i drogi płciowe |
profilaktyka- zasady higieny, SZCZEPIENIA | profilaktyka - unikanie krwi, bezpieczny seks, szczepienia | profilaktyka - bezpieczny seks, unikanie krwi |
\