HOOFDSTUK 13.docx

HOOFDSTUK 13: VOORTPLANTINGSSYSTEMEN

13.1 HET MANNELIJKE VOORTPLANTINGSSYSTEEM LEVERT SPERMA

• Sperma, bij de vrouw af te leveren.
• Testikels produceren sperma
• Kort voor de geboorte dalen de testikels af in het scrotum, een uitstulping van huid en gladde spieren.
• Het scrotum regelt de temperatuur van het zich ontwikkelende sperma in de testikels, omdat sperma zich

het best ontwikkelt bij temperaturen een paar graden koeler dan de lichaamstemperatuur.

• Tempratuur in scrotum daalt dan trekt de gladde spier samen.
• Tempratuur opwarmt ontspannen de gladde spieren
• De zaadleiders verbinden zich tot de bijbal, een enkele opgerolde buis net buiten de testis.
• De bijbal sluit aan op de lange ductus (vas) deferens, die uiteindelijk samengaat met het kanaal van de

zaadblaas om de ejaculatiebuis te worden.

• De nieuwe gevormde zaadcellen is nog niet volledig rijp wanneer ze de zaadleiders verlaten. Hun

vermogen om te zwemmen ontwikkelt zich zowel in de bijbal als in de ductus deferens.

• De epididymis en de ductus deferens slaan ook het sperma op tot de ejaculatie.
• Wanneer de man een seksueel hoogtepunt bereikt en ejaculeert, duwen ritmische samentrekkingen van

gladde spieren het sperma door de korte ejaculatiebuis en uiteindelijk door de urethra, die door de penis

loopt.

• De penis zijn functie is om sperma intern bij de vrouw af te leveren, veilig weg van de harde externe

omgeving. De penis bevat erectiele weefsels

HULPKLIEREN HELPEN SPERMA OVERLEVEN

• Sperma moet de snelle reis van epididymis naar vagina en dan in de vrouw blijven leven gedurende vele uren.
• Sperma bevat ook afscheidingen van de zaadblaasjes, de prostaatklier en de bulbourethrale klier.
• De zaadblaasjes produceren zaadvocht, een waterig mengsel met fructose en prostaglandines dat ongeveer 60% van het volume van sperma vertegenwoordigt.
• De prostaglandines zouden spiercontracties opwekken in het vrouwelijke voortplantingssysteem die het sperma helpen efficiënter te laten reizen. De prostaatklier levert een alkalische vloeistof. De vagina is over het algemeen vrij zuur (pH 3,5-4,0), wat infecties helpt voorkomen maar te zuur is voor sperma.

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

111

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

• Tenslotte scheiden de bulbourethrale klieren slijm af in de plasbuis tijdens seksuele opwinding. Het slijm spoelt sporen van zure urine in de urinebuis weg voordat het sperma arriveert en zorgt ook voor smering bij geslachtsgemeenschap.

VOOR DE PRODUCTIE VAN SPERMA ZIJN MEERDERE CELDELINGEN NODIG

• Aan de buitenkant van elke tubulus bevinden zich ongedifferentieerde cellen= spermatogonia
• Spermatogonia zijn diploïde cellen, wat betekent dat ze 46 chromosomen hebben
• Dit zorgt ervoor dat wanneer een zaadcel en eicel zich verenigen, het embryo weer het juiste (diploïde) aantal chromosomen heeft.

TESTOSTERON BEÏNVLOEDT MANNELIJKE VOORTPLANTINGSCAPACITEIT

• Testosteron

• -  Steroïdhormoon geproduceerd door interstitiële cellen in de testes (tussen de zaadleiders)
• -  Functie:

o Regelt groei en functie van mannelijk voortplantingsweefsel
o Stimuleert agressie en seksueel gedrag
o Controleert de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken o Bepaalt snelheid van spermavorming

• De productie en afscheiding van testosteron is afhankelijk van drie hormonen:

-

- -

Gonadotropine-releasing hormoon (GnRH) uit de hypothalamus
Luteïniserend hormoon (LH) Follikelstimulerend hormoon (FSH) van de voorste hypofyse.

• Negatieve feedback lussen waarbij de hypothalamus, de hypofyse, en de testes zorgen voor een vrij constante bloedconcentratie van testosteron, en dus een constante... snelheid van sperma productie wanneer de concentraties van testosteron dalen

1. 1)  Scheidt de hypothalamus GnRH af
2. 2)  die de voorste hypofyse stimuleert om LH en

FSH af te scheiden.

1. 3)  LH zorgt ervoor dat de interstitiële cellen van de

testes om testosteron te produceren en af te

scheiden,

1. 4)  FSH bevordert indirect de vorming van sperma

door de Sertoli cellen te stimuleren.

1. 5)  Ook testosteron stimuleert de productie van

sperma.

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

112

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

13.2 HET VROUWELIJKE VOORTPLANTINGSSYSTEEM PRODUCEERT EIEREN EN ONDERSTEUNT DE ZWANGERSCHAP

• Het vrouwelijke voortplantingssysteem heeft meer functies dan het mannelijke systeem en bereidt zich elke maand voor op de mogelijkheid van bevruchting.
• Bij bevruchting past het vrouwelijke voortplantingssysteem zich aan en ondersteunt het de ontwikkeling van de foetus.
• Eierstokken zijn primaire vrouwelijke voortplantingsorganen die eicellen en hormonen afscheiden.
• Vrijgekomen eicellen bewegen naar de baarmoeder via de eileiders en als ze niet worden bevrucht, worden ze afgestoten tijdens de menstruatie.
• De baarmoeder is een hol, peervormig orgaan waarin het embryo groeit en zich ontwikkelt.
• Het endometrium is de binnenste laag van de

baarmoeder en bevat een voering van epitheelweefsel, klieren, bindweefsel en bloedvaten, waarin een bevruchte eicel zich kan implanteren en de placenta kan vormen.

• Het myometrium is de buitenste laag van de baarmoeder, die bestaat uit dikke lagen glad spierweefsel dat uitrekt tijdens de zwangerschap om de groeiende foetus te huisvesten en bij de geboorte te helpen bij de bevalling.
• De vagina is het orgaan voor seksuele gemeenschap en bevalling, en wordt verbonden met de baarmoederhals. De vulva bestaat uit de grote schaamlippen, kleine schaamlippen, clitoris en de opening van de urinebuis.

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

1. 6)  Zodra de testosteronconcentratie weer normaal is of als het boven normaal stijgt, remt testosteron de secretie van GnRH en LH. Bovendien,
2. 7)  Wanneer Sertoli cellen zeer actief zijn scheiden ze een hormoon uit dat inhibin heet en dat dat de secretie van GnRH en FSH remt.

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

113

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

• De menselijke borsten bevatten melkklieren, die gemodificeerde zweetklieren zijn en die het kind voeden.
• Bij vrouwen ondergaan de borsten veranderingen tijdens de puberteit en ondersteunen ze de ontwikkeling

van de baby, terwijl bij mannen de melkklieren rudimentair zijn.

• Hormonen zoals oestrogeen en progesteron bereiden de klieren voor op lactatie tijdens de zwangerschap,

en bij de geboorte stimuleert prolactine de lactatie en oxytocine de contracties die de melk vrijgeven tijdens het voeden.

114

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

13.3 MENSTRUATIECYCLUS BESTAAT UIT EIERSTOK- EN BAARMOEDERCYCLUS

• Bestaat uit twee gekoppelde cycli OVARISCHE CYCLE

• •

Reeks veranderingen in de eierstokken in verband met eicelrijping Gecontroleerd door FSH en LH

1. 1)  Een primaire oöcyt wordt omringd door granulosacellen om een onrijpe follikel te vormen. GnRH vanuit de hypothalamus stimuleert de secretie van FSH en LH door de adenohypofyse, wat zorgt voor follikelgroei en oestrogeenproductie.
2. 2)  FSH stimuleert de deling van granulosacellen en de secretie van een suikerachtige coating rond de oöcyt.
3. 3)  Er vormt zich een antrum, of met vocht gevulde ruimte, in de follikel, en granulosacellen beginnen oestrogeen te produceren.
4. 4)  De follikel rijpt, waarbij de primaire oöcyt fase I van meiose voltooit om een secundaire oöcyt en een niet-functionele poollichaam te produceren. LH veroorzaakt ovulatie, waarbij de secundaire oöcyt en omliggende cellen vrijkomen.
5. 5)  De overgebleven follikel wordt het corpus luteum en produceert progesteron om de baarmoeder voor te bereiden op zwangerschap.
6. 6)  Als er geen bevruchting optreedt, degeneert het corpus luteum en begint de ovariumcyclus opnieuw.

Bij bevruchting en zwangerschap

• -  De chorion (embryonaal weefsel) scheidt menselijk

choriongonadotrofine (hCG) af.

• -  hCG wordt gedetecteerd door zwangerschapstests
• -  hCG zorgt ervoor dat het corpus luteum nog 9-10

weken oestrogeen en progesteron blijft produceren.

• -  Na 9-10 weken neemt de placenta de productie van

progesteron en oestrogeen over.

• -  Hoge niveaus van oestrogeen en progesteron voorkomen ovulatie tijdens de zwangerschap.

•

UTERINE CYCLE

• Veranderingen in het baarmoederslijmvlies van de baarmoeder
• De uteriene cyclus bereidt de baarmoeder voor op zwangerschap en bestaat uitdrie fasen gereguleerd

door de hormonen oestrogeen en progesteron.

• PMS en dysmenorroe kunnen optreden als gevolg van hormonale en fysieke veranderingen tijdens de

cyclus.

115

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

CYCLISCHE VERANDERINGEN IN DE HORMOONSPIEGELS PRODUCEREN DE MENSTRUATIECYCLUS

• De hormonen GnRH, FSH en LH spelen een belangrijke rol in het reguleren van de ovarium- en uteriene cyclus bij vrouwen.
• Tijdens de cyclus ondergaan oestrogeen en progesteron belangrijke veranderingen en vinden er positieve en negatieve feedbacksystemen plaats, waardoor ovulatie plaatsvindt en de cyclus opnieuw begint als er geen bevruchting plaatsvindt.

13.4 MENSELIJKE SEKSUELE RESPONS, GESLACHTSGEMEENSCHAP EN BEVRUCHTING

• Opwinding: verhoogd seksueel bewustzijn en opwinding
• Plateau: intense en voortdurende opwinding
• Orgasme: hoogtepunt van seksuele sensaties
• Resolutie: vermindering van opwinding

MANNELIJKE SEKSUELE RESPONS

• Orgasme, gekenmerkt door ejaculatie, refractaire periode VROUWELIJKE SEKSUELE RESPONS

• Orgasme, gekenmerkt door ritmische spiercontracties BEVRUCHTING: ÉÉN ZAADCEL DRINGT DE EICEL BINNEN

• Tijdens de bevruchting zwemmen verschillende spermatozoa door de baarmoederhals, de baarmoeder en de eileiders om een eicel te bereiken en erdoorheen te dringen.
• Als één sperma de zona pellucida binnendringt, worden alle andere uitgesloten.
• Vruchtbaarheid kan worden gecontroleerd door anticonceptie en onvruchtbaarheid kan worden

behandeld, terwijl de ontwikkeling van een bevruchte eicel tot een baby het onderwerp is van een ander hoofdstuk.

13.5 GEBOORTEBEPERKINGSMETHODEN: VRUCHTBAARHEIDSCONTROLE

ONTHOUDING: GEEN GESLACHTSGEMEENSCHAP HEBBEN

• Als abstinence geen optie is, zijn er nog steeds veel manieren om de kans op zwangerschap te verminderen.

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

116

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

CHIRURGISCHE STERILISATIE

• Vasectomie bij mannen: afsnijden en afbinden van beide ductus deferens
• Tubale ligatie bij vrouwen: beide eileiders doorsnijden en afbinden
• Hysteroscopie bij vrouwen: dichtschroeien van de eileiders om ze af te sluiten.

GEBOORTEBEPERKINGSMETHODEN: PILLEN, INJECTIES, PLEISTERS EN RINGEN.

• Geboortebeperkingspillen (orale contraceptiva)
  • -  Combinatie van synthetisch progesteron en oestrogeen
  • -  Remt de afgifte van FSH en LH
• Hormooninjecties: Depo-Provera (duurt 3 maanden)
• Hormoonpleister: Ortho Evra
• Vaginale ring: NuvaRing
• Implantaat: Implanon en Nexplanon; progesteronhoudend staafje onder de huid
• Blokkeert de ovulatie - vrij effectief

- Voordelen:
o Kan krampen en menstruatie verminderen.
o Enige bescherming tegen eierstok- en baarmoederkanker.

- Nadelen:
o Bijwerkingen: acne, hoofdpijn, vochtretentie, hoge bloeddruk, bloedstolsels.

- Beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's).

ANDERE GEBOORTEBEPERKINGSMETHODEN

IUDS: INTRA-UTERIENE HULPMIDDELEN

• Klein plastic of metalen stukje dat in de baarmoeder wordt ingebracht
• Zorgen voor een milde chronische ontsteking die bevruchting of implantatie voorkomt
• Mirena: bevat progesteronachtig geneesmiddel

PESSARIUMS EN BAARMOEDERHALSKAPJES

• Voorkomen dat sperma de baarmoederhals binnendringt.
• Doeltreffender in combinatie met zaaddodende middelen

CHEMISCHE ZAADDODENDE MIDDELEN

• Doodt zaadcellen CONDOOMS

• Vangt geëjaculeerd sperma op NATUURLIJKE ALTERNATIEVEN

• Ritme methode, ontwenning PILLEN VOOR NA DE GEMEENSCHAP

• Ella
- Een enkele pil, binnen vijf dagen na de geslachtsgemeenschap

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

117

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

- Voorkomt ovulatie of innesteling

• Plan B (morning after pil)
• Mifeprex (RU-486)
  • -  Voorkomt innesteling van pre-embryo
  • -  Veroorzaakt achteruitgang van het baarmoederslijmvlies
  • -  Kan worden voorgeschreven om een vroege abortus op te wekken, tot zeven weken na de

zwangerschap.

ELECTIEVE ABORTUS

• Methoden:

• -  Mifiprex kan worden gebruikt tot zeven weken na het begin van de zwangerschap
• -  Vacuüm zuigen van de baarmoeder
• -  Chirurgisch schrapen van baarmoederslijmvlies
• -  Infuus met sterke zoutoplossing

DE TOEKOMST VAN GEBOORTEREGELING

• Momenteel in onderzoek en ontwikkeling:

• -  Mannelijke geboortebeperking: vermindert de spermaproductie
• -  Vaccins voor vrouwen

o Vaccin tegen hCG (humaan choriongonadotrofine) o Vaccin tegen sperma

13.6 ONVRUCHTBAARHEID: ONVERMOGEN OM ZWANGER TE WORDEN

• Onvruchtbaarheid: onvermogen om zwanger te worden na een jaar proberen
• Vele oorzaken van onvruchtbaarheid

- Aantal en kwaliteit van het sperma
o Minder dan 60 miljoen/ejaculatie wordt als onvruchtbaar beschouwd

- Bekkenontstekingsziekte (PID)
o Getekende, geblokkeerde eileiders

VELE OORZAKEN VAN ONVRUCHTBAARHEID (VERVOLG)

• Abnormale productie van FSH en/of LH
• Onregelmatige menstruatiecycli
• Endometriose
• Sterk zure vaginale afscheidingen
• Verminderde voortplantingscapaciteit met de leeftijd
• Miskraam (spontane abortus)

VERBETERING VAN DE VRUCHTBAARHEID

KUNSTMATIGE INSEMINATIE

• Betaalbare en veel voorkomende manier om zwanger te raken door het injecteren van sperma in de vagina of baarmoeder tijdens de ovulatie.

• Het is vooral geschikt voor mannen met een laag aantal zaadcellen, mannen die geen zaadcellen produceren en voor alleenstaande vrouwen die zwanger willen worden.

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

118

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

• De kans op succes is ongeveer 20% per cyclus, maar kan toenemen tot 60-70% na meerdere pogingen, hoewel de kwaliteit van het sperma een rol kan spelen.

KUNSTMATIGE VOORTPLANTINGSTECHNOLOGIEËN (ART'S)

• Zowel sperma als eicellen worden buiten het lichaam behandeld
• Voorkeursmethode voor vrouwen met geblokkeerde of beschadigde eileiders.
• Onrijpe eicellen moeten eerst bij een vrouw worden geoogst.
• Zodra de eicellen zijn geoogst, zijn er verschillende technieken.
• In vitro bevruchting (IVF)
  • -  Bevruchting in reageerbuis buiten het lichaam
  • -  Na verschillende celdelingen wordt het embryo via de vagina in de baarmoeder geplaatst.
• GIFT (gamete intrafallopian transfer)

- Onbevruchte eicellen en sperma worden rechtstreeks in de eileider geplaatst. • ZIFT (zygote intrafallopian transfer)

- Bevruchte eicel wordt in de eileider geplaatst.

VRUCHTBAARHEIDSBEVORDERENDE MEDICIJNEN

• Verhoogt de productie van zich ontwikkelende eicellen
• Kan leiden tot meerlingen
• Draagmoederschap

13.7 SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN (SOA'S)

• Overgebracht door seksueel contact, waaronder - Genitaal, oraal-genitaal, anaal-genitaal

• Kan zeer schadelijk of dodelijk zijn
• Kan organen buiten het voortplantingssysteem aantasten.
• Sommige zijn niet behandelbaar
• Besmettelijke agentia zijn virussen, bacteriën, protozoa, schimmels en geleedpotigen.

BACTERIËLE SOA'S: SYFILIS

• Veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum
• Drie fasen
  • -  Primair: laesie in het genitale gebied
  • -  Secundair: huiduitslag

o Bacterie dringt bloed, lymfeklieren, zenuwstelsel en botten binnen - Tertiair: wijdverspreide schade aan zenuwstelsel en hart- en vaatstelsel

• Congenitale syfilis: overgedragen door besmette moeder op foetus
• Behandeling: penicilline

BACTERIËLE SOA'S: GONORROE

• Veroorzaakt door de bacterie Neisseria gonorrhoeae.
• Mannelijke symptomen: penisafscheiding, pijnlijk plassen
• Vrouwelijke symptomen: vaginale afscheiding, brandend gevoel bij het plassen.

- Vrouwtjes zijn vaak asymptomatisch

• Kan tijdens de geboorte op de pasgeborene worden overgedragen en een ernstige ooginfectie veroorzaken
• Indien onbehandeld, kan het leiden tot ontstekingen, littekens en onvruchtbaarheid.

119

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

• Kan meestal behandeld worden met antibiotica BACTERIËLE SOA'S: CHLAMYDIA

• Veroorzaakt door de bacterie Chlamydia trachomatis.
• Wordt vaak niet gediagnosticeerd omdat de symptomen zo mild zijn.
  • -  Mannen: penisafscheiding, branderig gevoel bij het plassen
  • -  Vrouwen: vaginale afscheiding, branderig en jeukend gevoel
• Indien onbehandeld, kan het leiden tot bekkenontstekingsziekte bij vrouwen
• Kan pasgeborene besmetten tijdens de geboorte
• Behandeling: antibiotica

VIRALE SOA'S: HIV EN HEPATITIS B

HIV: EEN VAN DE GEVAARLIJKSTE SOA'S

• Vernietigt langzaam het immuunsysteem en veroorzaakt AIDS (acquired immunodeficiency syndrome)
• Behandeling kan leiden tot remissie, maar geen genezing

HEPATITIS B-VIRUS

• Besmettelijker dan HIV, maar niet zo dodelijk
• Tast de lever aan
• Vaccin beschikbaar ter preventie

VIRALE SOA'S: GENITALE HERPES EN HUMAAN PAPILLOMAVIRUS (HPV).

GENITALE HERPES: HERPES SIMPLEX VIRUS

• Pijnlijke blaasjes kunnen periodiek terugkomen
• Medicijnen onderdrukken uitbraken en besmettelijke fase, maar geen genezing
• Kan zuigelingen tijdens de geboorte besmetten

HUMAAN PAPILLOMAVIRUS (HPV)

• Vele stammen kunnen wratten in de genitaliën veroorzaken
• Twee typen veroorzaken baarmoederhalskanker
• Vaccins om baarmoederhalskanker te voorkomen: Gardasil, Cervarix
• CDC beveelt aan dat alle kinderen (meisjes en jongens) op 11 of 12-jarige leeftijd (vóór het eerste seksuele

contact) worden gevaccineerd.

ANDERE SOA'S: GISTINFECTIES

• Candida albicans (gist): normaal aanwezig, maar kan overwoekeren.

• -  Pijn, ontsteking, afscheiding
• -  Kan seksueel worden overgedragen
• -  Kan volgen op een antibioticabehandeling voor bacteriële infecties
• -  Behandeling: lokale of orale antischimmelmedicatie