PRAWO
Prawo jako przejaw woli państwa lub jako
prawa fizyki,matematyki,przyrody
Prawo to zespół norm określających postępowanie ludzi, ustanowionych lub usankcjonowanych przez państwo i zabezpieczonych aparatem przymusu państwowego.
Prawo pozytywne (prawo stanowione przez państwa)
Prawo natury (prawo natury obowiązujące niezależnie od woli ludzkiej)
Prawo przedmiotowe (wszystkie normy prawne w państwie stanowiące podstawę wydawania roztrzygnięć przez sądy i organy administracji)
Prawo podmiotowe (zespół uprawnień zabezpieczających interesy i dających swobode stosunków prawnych podmiotowi prawa)
Norma=reguła,wzorzec postępowania dzielimy na abstrakcyjna i generalna
Prawo reguluje stosunki społeczne-formuuje nakazy,zakazy,uprawnienia oraz obowiązki na terenie danego państwa
Państwo:
stanowi prawo
sankcjonuje normy postępowania a więc stają się one prawem
zabezpiecza wykonanie prawa
aparat przymusu
autorytet
Funkcje prawa:
Regulacyjna
Organizacyjna
Gwarancyjna
Ochronna
Wychowawcza
Dystrybucyjna
Represyjna
Dynamizująca
Inne normy społeczne:
obyczajowe
zwyczajowe
towarzyskie
moralne
Praworządność-idea zwiążania państwa prawem i zasada przestrzegania prawa przez organy państwowe.
Wymiary praworządności:
formalny( nieważne jakie prawo ważne by organy prawa postępowały zgodnie z nim,”prawo to prawo”,”surowe prawo ale prawo” liczy się FORMA)
materialny (“prawo powinno być dobre”,deklaorwać podstawowe wolności człowieka i zawierać gwarancje ich realizacji FORMA+TREŚĆ)
2.AKT PRAWNY
akt prawny=rozstrzygnięcie władzy publicznej
DZIELĄ SIE NA:
akty normatywne (ustalają reguły zachowania o cechach generalności)
akty indywidualne (wydawane w sprawach jednostkowych na podstawie przepisów prawa przez upoważnione organy rodzące skutki prawne)
Akt normatywny;
nazwa rodzajowa
data
tytuł
fakultatywnie preambuła
fakultatywnie wskazanie podstawy prawnej
część zasadnicza
przepisy końcowe
podpis
Przepis prawny-to co zapisaje w akcie prawnym
jest również nośnikiem treści prawnych
Uporząkowane w postaci artykułów,paragrafów,ustępów,liter
Przepisy nakazujące “Marszałek sejmu zarządza drukowanie projektów ustaw”
Przepisy zakazujące : “Nie można kandydować w wyborach samorządowych w dwóch gminach”
Przepisy uprawniające (upoważniające): “Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności”
Przepisy bezwzględnie obowiązujące imperatywne (ius cogens)-przeniesienie własności nieruchomości w postaci aktu notarialnego
Przepisy względnie obowiązujące dyspoztywne (ius dispositivum)- Jeżeli termin płatności czynszu nie jest w umowie określony powinien być płacony z góry.
Przepisy Ogólne (lex generalis)
Przepisy Szczególne (lex specialis)
“Kto zabija człowieka…”
“Matka,która zabija dizecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu”
Norma prawna=elementarna cząstka prawa-reguła postępowania usankcjonowana przez państwo,określa zachowanie ludzi
BUDOWA NORMY PRAWNEJ
**HIPOTEZA-**DYSPOZYCJA-SANKCJA
Hipoteza-określa adresata normy prawnej i precyzuje sytuacje: kto? gdzie? oraz czas
***DYSPOZYCJA-***określa zachowanie się adresata będące nakazem lub zakazem (co zabronione lub co należy robić)’
SANKCJE:
represyjne
egzekucyjne (eksmisja)
nieważnosci (nieważność testamentu)
Stosunek prawny-jeden z rodzajów stosunków społecznych-regulowany normami prawa.Dają się ująćw kategoriach uprawnienia i obowiązku
PODMIOTY stosunku prawnego (luidzie,instytucje,organizacje)
PRZEDMIOT stosunku prawnego (określone zachowanie uczestników tego stosunku)
UPRAWNIENIA( możliwość domagania się przez przedmiot uprawniony określonego zachowania)
OBOWIĄZEK (odpowiednik tego uprawnienia,nakazujący drugiej stronie stosunku postępowania zgodnie z żądaniem uprawnionego)
RODZAJE STOSUNKÓW PRAWNYCH:
stosunki cywilno -prawne
stosunki administracyjno-prawne
stosunki prawno-karne
stosunki cywilno -prawne:
równoprawność(rownorzędne strony)
dobrowolnośćnawiązania,swoboda kształtowania przemdiotu,uprawnień i obowiązków
rodzaj sankcji (nieważność egzekucja
regulacja przepisami względnie obowiązującymi
stosunki administracyjno-prawne:
nierównorzędność stron
organ włądzy publicznej ma pozycje nadrzędną
dobrowolność czesto wykluczona
uprawnienia określone przepisami bezwzględnie obowiązującymi
egzekucja i sankcje karne
Stosunki prawno-karne:
postawa nawiązania: popełnienie czunu zabronionego przez ustawę karną
nierównoprawnośc stron
przepisy bezwględnie obowiązujące i sankcje karne
Zdarzenia prawne-prowadzą do powstawania skutków prawnych
dzielimy je na dwa rodzaje:
działania-działanie człowieka,zależne od woli ludzkiej
Zdarzenia sensu stricto-dzieją się niezależnie od woli ludzkiej: np. osiągnięcie pełnoletnośći, opad gradu, który niszczy nasz samochów=prawo do odszkodowania (skutek)
Działania dzielą się na dwie kategorie:
czyny podejmowane przez człowieka,które nie są podejmowane w celu wywołania skutków prawnych np.ktoś dokonując kradzieży nie wyraża woli wywołania skutków prawnych
Akty są podejmowane w celu spowodowania skutków prawnych
Czyny niedozwolone-czyli takie,których dokonywanie prawo zabrania.ICh dokonanie prowadzi do powstania skutków prawnych
Czyny dozwolone-czyli takie których dokonanie nie pociąga za sobą odpowiedzialności prawnej ale prowadzi do skutków prawnych
Akty dzielą się na trzy kategorie:
Akty stanowienia prawa-akt organów władzy państwowej,czyli np. ustawy,rozporządzenia,prawo miejscowe
Akty stosowania prawa-również akty organów państwa ale o charakterze indywidualnym i konkretnym
Czynności prawne obywatela-Działania obywatela nakierowane na wywoływanie skutków prawnych,zawierające w sobie oświadczenie woli np.sporządzenie testamentu.
3.ŹRÓDŁA PRAWA
Źródła prawa w RP-III rozdział konstytucji RP
Źródła prawa powszechnie obowiązującego
Źródła prawa wewnętrznego
1)
2)
Rozporządzenie
Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji RP, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie.
Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji do wydania rozporządzenia innemu organowi.
CECHY ROZPORZĄDZENIA
Tylko wymienione w Konstytucji RP organy
Tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia w ustawie
Muszą być ogłoszone w DZ.U.
Zawsze mają charakter normatywny
Są jednocześnie źródłem prawa dla administracji jak i formą jej działania
Akty Prawa miejscowego
Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej na podstawie upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego.
Akty Prawa wewnętrznego
Służą regulacji prawnej wewnątrz administracji
Posługuja się nimi organy administracji wobec podmiotów niższego rzędu
Niepotrzebne jest każdorazowe upoważnienie w ustawie,tylko ogólne klauzule kompetencyjne
wejście do życia bez ogłoszenia
Mogą mieć charakter normatywny i indywidualny
WARUNKIEM WEJŚCIA W ŻYCIE AKTÓW PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO JEST ICH OGŁOSZENIE
Promulgacja i organy promulgacyjne
Dziennik Ustaw
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej “Monitor Poski”
Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe
4.STOSOWANIE PRAWA
Obowiązywanie prawa:
Obowiązywanie w przestrzeni
W czasie (vacatio legis, lex retro non agit(prawo nie działa wstecz)
osobowe obowiązywanie prawa.
**2)Przestrzeganie prawa,**naruszanie prawa,obchodzenie prawa, “nieposłuszeństwo obywatelskie”
3)Stosowanie prawa,domniemania faktycznie,domniemania prawne,instytucja nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy)
1.Obowiązywanie prawa
Obowiązywanie w przestrzeni
Państwo=terytorium,władza,ludzie
Prawo będąc emanacją władzy państwowej obowiązuje na terytorium tego państwa
Terytorium państwa co obejmuje:
ziemie w obrębie granic,wody wewnętrzne,wody terytorialne,stożek ziemi pod obszarem i siuuu strefe powietrzna,statki morskie lotnicze,placówki dyplomatyczne.
Obowiązywanie prawa w czasie
Gdy idzie o czasowy czyli temporalny aspekt obowiązywania prawa, to norma prawna obowiązuje od momentu tzw. “wejścia w życie” do momentu “wygaśnięcia” bądź “uchylenia” DEROGACJI
Okres obowiązywania norm prawnych
Wejście w życie ----------------------------------→ wygaśniecie lub uchylenie
Wejście w życie aktu prawnego
Norma może obowiązywać od momentu Ogłoszenia(!!!) czyli od momentu podania jej do publicznej wiadmości w tzw. publikatorze,czyli dzienniku/organie promulgacyjnym (BEZ OGŁOSZENIA PRAWO POSZECHNE NIE OBOWIĄZUJE)
CZYLI:
Skoro prawo jest “rozkazem określonego zachowania”, to przestrzegania rozkazu można oczekiwać dopiero gdy dotrze doi adresata
vacatio legis-specjalny okres od ogloszenia prawa do wejscia go w zycie
ustawa wchodzi w 14 dni po ogloszeniu (vacatio legis moze byc wydluzany i skracany)
Wygaśnięcie akty prawnego
-następuje gdy norma mija po określonym ustanowionym czasie
Derogacja aktu prawnego
Derogacja (derogatio) “ustępstwo”- uchylenie normy prawnej lub aktu z zastąpieniem lub bez zastąpienia tej normy lub aktu nowym
Przykład przepisu derogacyjnego:
„Z dniem 01.10.2008r. traci moc ustawa z dnia 22 kwietnia 2005r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej”
Derogacja może przyjąć też postać aktu stosowania prawa, np. wyrok TK, który pozbawia normę (ustawę) bytu prawnego ze względu na jej niekonstytucyjność.
Podstawowa zasada:
Lex retro non agit (prawo nie działa wstecz)-zakaz retroaktywności prawa
wyjątki:gdy prawo jest łagodniejsze dla oskarżonego
c) Osobowe obowiązywanie prawa
Polskie Prawo obowiązuje:
polskich obywateli niezależnie od miejsca pobytu
Wszystkich przebywających na terytoriym polski (apatrydzi i cudzoziemcy)
Wyjątek:
dyplomaci
2.PRZESTRZEGANIE PRAWA
Obowiązek obywateli oraz władzy
Prawo jako przejaw woli państwa lub jako
prawa fizyki,matematyki,przyrody
Prawo to zespół norm określających postępowanie ludzi, ustanowionych lub usankcjonowanych przez państwo i zabezpieczonych aparatem przymusu państwowego.
Prawo pozytywne (prawo stanowione przez państwa)
Prawo natury (prawo natury obowiązujące niezależnie od woli ludzkiej)
Prawo przedmiotowe (wszystkie normy prawne w państwie stanowiące podstawę wydawania roztrzygnięć przez sądy i organy administracji)
Prawo podmiotowe (zespół uprawnień zabezpieczających interesy i dających swobode stosunków prawnych podmiotowi prawa)
Norma=reguła,wzorzec postępowania dzielimy na abstrakcyjna i generalna
Prawo reguluje stosunki społeczne-formuuje nakazy,zakazy,uprawnienia oraz obowiązki na terenie danego państwa
Państwo:
stanowi prawo
sankcjonuje normy postępowania a więc stają się one prawem
zabezpiecza wykonanie prawa
aparat przymusu
autorytet
Funkcje prawa:
Regulacyjna
Organizacyjna
Gwarancyjna
Ochronna
Wychowawcza
Dystrybucyjna
Represyjna
Dynamizująca
Inne normy społeczne:
obyczajowe
zwyczajowe
towarzyskie
moralne
Praworządność-idea zwiążania państwa prawem i zasada przestrzegania prawa przez organy państwowe.
Wymiary praworządności:
formalny( nieważne jakie prawo ważne by organy prawa postępowały zgodnie z nim,”prawo to prawo”,”surowe prawo ale prawo” liczy się FORMA)
materialny (“prawo powinno być dobre”,deklaorwać podstawowe wolności człowieka i zawierać gwarancje ich realizacji FORMA+TREŚĆ)
2.AKT PRAWNY
akt prawny=rozstrzygnięcie władzy publicznej
DZIELĄ SIE NA:
akty normatywne (ustalają reguły zachowania o cechach generalności)
akty indywidualne (wydawane w sprawach jednostkowych na podstawie przepisów prawa przez upoważnione organy rodzące skutki prawne)
Akt normatywny;
nazwa rodzajowa
data
tytuł
fakultatywnie preambuła
fakultatywnie wskazanie podstawy prawnej
część zasadnicza
przepisy końcowe
podpis
Przepis prawny-to co zapisaje w akcie prawnym
jest również nośnikiem treści prawnych
Uporząkowane w postaci artykułów,paragrafów,ustępów,liter
Przepisy nakazujące “Marszałek sejmu zarządza drukowanie projektów ustaw”
Przepisy zakazujące : “Nie można kandydować w wyborach samorządowych w dwóch gminach”
Przepisy uprawniające (upoważniające): “Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności”
Przepisy bezwzględnie obowiązujące imperatywne (ius cogens)-przeniesienie własności nieruchomości w postaci aktu notarialnego
Przepisy względnie obowiązujące dyspoztywne (ius dispositivum)- Jeżeli termin płatności czynszu nie jest w umowie określony powinien być płacony z góry.
Przepisy Ogólne (lex generalis)
Przepisy Szczególne (lex specialis)
“Kto zabija człowieka…”
“Matka,która zabija dizecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu”
Norma prawna=elementarna cząstka prawa-reguła postępowania usankcjonowana przez państwo,określa zachowanie ludzi
BUDOWA NORMY PRAWNEJ
**HIPOTEZA-**DYSPOZYCJA-SANKCJA
Hipoteza-określa adresata normy prawnej i precyzuje sytuacje: kto? gdzie? oraz czas
***DYSPOZYCJA-***określa zachowanie się adresata będące nakazem lub zakazem (co zabronione lub co należy robić)’
SANKCJE:
represyjne
egzekucyjne (eksmisja)
nieważnosci (nieważność testamentu)
Stosunek prawny-jeden z rodzajów stosunków społecznych-regulowany normami prawa.Dają się ująćw kategoriach uprawnienia i obowiązku
PODMIOTY stosunku prawnego (luidzie,instytucje,organizacje)
PRZEDMIOT stosunku prawnego (określone zachowanie uczestników tego stosunku)
UPRAWNIENIA( możliwość domagania się przez przedmiot uprawniony określonego zachowania)
OBOWIĄZEK (odpowiednik tego uprawnienia,nakazujący drugiej stronie stosunku postępowania zgodnie z żądaniem uprawnionego)
RODZAJE STOSUNKÓW PRAWNYCH:
stosunki cywilno -prawne
stosunki administracyjno-prawne
stosunki prawno-karne
stosunki cywilno -prawne:
równoprawność(rownorzędne strony)
dobrowolnośćnawiązania,swoboda kształtowania przemdiotu,uprawnień i obowiązków
rodzaj sankcji (nieważność egzekucja
regulacja przepisami względnie obowiązującymi
stosunki administracyjno-prawne:
nierównorzędność stron
organ włądzy publicznej ma pozycje nadrzędną
dobrowolność czesto wykluczona
uprawnienia określone przepisami bezwzględnie obowiązującymi
egzekucja i sankcje karne
Stosunki prawno-karne:
postawa nawiązania: popełnienie czunu zabronionego przez ustawę karną
nierównoprawnośc stron
przepisy bezwględnie obowiązujące i sankcje karne
Zdarzenia prawne-prowadzą do powstawania skutków prawnych
dzielimy je na dwa rodzaje:
działania-działanie człowieka,zależne od woli ludzkiej
Zdarzenia sensu stricto-dzieją się niezależnie od woli ludzkiej: np. osiągnięcie pełnoletnośći, opad gradu, który niszczy nasz samochów=prawo do odszkodowania (skutek)
Działania dzielą się na dwie kategorie:
czyny podejmowane przez człowieka,które nie są podejmowane w celu wywołania skutków prawnych np.ktoś dokonując kradzieży nie wyraża woli wywołania skutków prawnych
Akty są podejmowane w celu spowodowania skutków prawnych
Czyny niedozwolone-czyli takie,których dokonywanie prawo zabrania.ICh dokonanie prowadzi do powstania skutków prawnych
Czyny dozwolone-czyli takie których dokonanie nie pociąga za sobą odpowiedzialności prawnej ale prowadzi do skutków prawnych
Akty dzielą się na trzy kategorie:
Akty stanowienia prawa-akt organów władzy państwowej,czyli np. ustawy,rozporządzenia,prawo miejscowe
Akty stosowania prawa-również akty organów państwa ale o charakterze indywidualnym i konkretnym
Czynności prawne obywatela-Działania obywatela nakierowane na wywoływanie skutków prawnych,zawierające w sobie oświadczenie woli np.sporządzenie testamentu.
3.ŹRÓDŁA PRAWA
Źródła prawa w RP-III rozdział konstytucji RP
Źródła prawa powszechnie obowiązującego
Źródła prawa wewnętrznego
1)
2)
Rozporządzenie
Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji RP, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie.
Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji do wydania rozporządzenia innemu organowi.
CECHY ROZPORZĄDZENIA
Tylko wymienione w Konstytucji RP organy
Tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia w ustawie
Muszą być ogłoszone w DZ.U.
Zawsze mają charakter normatywny
Są jednocześnie źródłem prawa dla administracji jak i formą jej działania
Akty Prawa miejscowego
Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej na podstawie upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego.
Akty Prawa wewnętrznego
Służą regulacji prawnej wewnątrz administracji
Posługuja się nimi organy administracji wobec podmiotów niższego rzędu
Niepotrzebne jest każdorazowe upoważnienie w ustawie,tylko ogólne klauzule kompetencyjne
wejście do życia bez ogłoszenia
Mogą mieć charakter normatywny i indywidualny
WARUNKIEM WEJŚCIA W ŻYCIE AKTÓW PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO JEST ICH OGŁOSZENIE
Promulgacja i organy promulgacyjne
Dziennik Ustaw
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej “Monitor Poski”
Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe
4.STOSOWANIE PRAWA
Obowiązywanie prawa:
Obowiązywanie w przestrzeni
W czasie (vacatio legis, lex retro non agit(prawo nie działa wstecz)
osobowe obowiązywanie prawa.
**2)Przestrzeganie prawa,**naruszanie prawa,obchodzenie prawa, “nieposłuszeństwo obywatelskie”
3)Stosowanie prawa,domniemania faktycznie,domniemania prawne,instytucja nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy)
1.Obowiązywanie prawa
Obowiązywanie w przestrzeni
Państwo=terytorium,władza,ludzie
Prawo będąc emanacją władzy państwowej obowiązuje na terytorium tego państwa
Terytorium państwa co obejmuje:
ziemie w obrębie granic,wody wewnętrzne,wody terytorialne,stożek ziemi pod obszarem i siuuu strefe powietrzna,statki morskie lotnicze,placówki dyplomatyczne.
Obowiązywanie prawa w czasie
Gdy idzie o czasowy czyli temporalny aspekt obowiązywania prawa, to norma prawna obowiązuje od momentu tzw. “wejścia w życie” do momentu “wygaśnięcia” bądź “uchylenia” DEROGACJI
Okres obowiązywania norm prawnych
Wejście w życie ----------------------------------→ wygaśniecie lub uchylenie
Wejście w życie aktu prawnego
Norma może obowiązywać od momentu Ogłoszenia(!!!) czyli od momentu podania jej do publicznej wiadmości w tzw. publikatorze,czyli dzienniku/organie promulgacyjnym (BEZ OGŁOSZENIA PRAWO POSZECHNE NIE OBOWIĄZUJE)
CZYLI:
Skoro prawo jest “rozkazem określonego zachowania”, to przestrzegania rozkazu można oczekiwać dopiero gdy dotrze doi adresata
vacatio legis-specjalny okres od ogloszenia prawa do wejscia go w zycie
ustawa wchodzi w 14 dni po ogloszeniu (vacatio legis moze byc wydluzany i skracany)
Wygaśnięcie akty prawnego
-następuje gdy norma mija po określonym ustanowionym czasie
Derogacja aktu prawnego
Derogacja (derogatio) “ustępstwo”- uchylenie normy prawnej lub aktu z zastąpieniem lub bez zastąpienia tej normy lub aktu nowym
Przykład przepisu derogacyjnego:
„Z dniem 01.10.2008r. traci moc ustawa z dnia 22 kwietnia 2005r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej”
Derogacja może przyjąć też postać aktu stosowania prawa, np. wyrok TK, który pozbawia normę (ustawę) bytu prawnego ze względu na jej niekonstytucyjność.
Podstawowa zasada:
Lex retro non agit (prawo nie działa wstecz)-zakaz retroaktywności prawa
wyjątki:gdy prawo jest łagodniejsze dla oskarżonego
c) Osobowe obowiązywanie prawa
Polskie Prawo obowiązuje:
polskich obywateli niezależnie od miejsca pobytu
Wszystkich przebywających na terytoriym polski (apatrydzi i cudzoziemcy)
Wyjątek:
dyplomaci
2.PRZESTRZEGANIE PRAWA
Obowiązek obywateli oraz władzy