HOOFDSTUK 11.docx

HOOFDSTUK 11: HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL EN VOEDING

11.1 HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL BRENGT VOEDINGSSTOFFEN IN HET LICHAAM

-

-

Het spijsverteringsstelsel omvat

Maagdarmkanaal (holle buis)

o Lumen: ruimte binnen deze buis

o Omvat mond, keelholte, slokdarm, maag, dunne en dikke darm, rectum en anus. Hulporganen

o Speekselklieren o Lever
o Galblaas
o Alvleesklier

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

90

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

DE WANDEN VAN HET SPIJSVERTERINGSKANAAL BESTAAN UIT VIER LAGEN

• Van de slokdarm tot de anus hebben de wanden van het maagdarmkanaal gemeenschappelijke structurele kenmerken

• De wanden van het maagdarmkanaal bestaan uit vier weefsellagen.

  1. 1)  Slijmvlies: De binnenste weefsellaag (het slijmvlies dat

in contact staat met het lumen) = mucosa. Alle voedingsstoffen moeten de mucosa passeren om in het bloed te komen.

  1. 2)  Submucosa: Naast de mucosa is er een laag connec- tief weefsel dat bloedvaten, lymfevaten en zenuwen bevat. Bestanddelen van het voedsel die via het slijmvlies worden opgenomen, komen terecht in de bloed- en lymfevaten van de submucosa.
  2. 3)  Muscularis. De derde laag van het GI kanaal weefsel is verantwoordelijk voor motiliteit of beweging. De muscularis bestaat uit twee of drie sublagen van gladde spieren. In het algemeen zijn de vezels van de binnenste sublaag rond het lumen georiënteerd, buitenste in lengte gerangschikt.
  3. 4)  Serosa: De buitenste laag van de wand van het maagdarmkanaal, is een dun bindweefselschede die de andere drie lagen beschermt en hecht het spijsverteringsstelsel aan de wanden van de lichaamsholten

VIJF BASISPROCESSEN VOLTOOIEN DE WERKING VAN HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL

-

- - -

-

-

-

-

-

Mechanische verwerking en beweging

Omvat kauwen en mengen

Uitscheiding van het volgende:

Vloeistof
Spijsverteringsenzymen en hormonen Gal, zuur, alkali, slijm

Spijsvertering

Het afbreken van voedsel tot de kleinste opneembare eenheden

Omvat chemische en mechanische afbraak

Absorptie

Gebeurt via slijmvlies

Voedingsstoffen en water komen in bloed- of lymfevaten terecht

Eliminatie

Onverteerd materiaal wordt als feces uitgescheiden.

TWEE SOORTEN MOTILITEIT HELPEN BIJ DE SPIJSVERTERING

- -

Motiliteit mogelijk gemaakt door gladde spieren in de muscularis-laag Peristaltiek: stuwt voedsel naar voren
Segmentatie: mengt voedsel

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

91

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

11.2 DE MOND VERWERKT VOEDSEL VOOR HET INSLIKKEN

TANDEN BIJTEN EN VOEDSEL KAUWEN

• •

- - - -

De tanden kauwen voedsel in stukjes die klein genoeg zijn om door te slikken.
Er zijn vier soorten tanden elk met een ander functie

De scherpe snijtanden snijden voedsel
De puntige hoektanden scheuren het
De platte oppervlakken van de premolaren
Kiezen zijn goed aangepast aan het malen en pletten van voedsel.

Bestaat uit een zichtbaar gebied = de kroon (laag glazuur bedekt) daaronder is er dentine
Gebied onder de tandvleesrand = wortel.

DE TONG PLAATST EN PROEFT VOEDSEL

  • De tong bestaat uit skeletspieren omsloten door slijmvlies, dus we hebben vrijwillige controle over zijn bewegingen.
  • De tong draagt bij tot de smaakzin en is belangrijk voor de spraak.

SPEEKSEL

- - -

- - -

-

Uitgescheiden door speekselklieren Parotide klieren Submandibulaire klieren Sublinguale klieren

Samenstelling van speeksel Slijmstof

Speekselamylase: begint vertering van zetmeel Bicarbonaat: houdt pH (6,5-7,5) in stand voor optimale amylaseactiviteit
Lysozym: remt de groei van bacteriën

11.3 DE KEELHOLTE EN DE SLOKDARM BRENGEN HET VOEDSEL NAAR DE MAAG

  • Tong duwt het eten in de keelholt om door te slikken.
  • Doorslikkelen bevat reeks gebeurtenissen
    1. 1)  Eerst duwen vrijwillige bewegingen van tong en kaken een bolus voedsel in de keelholte.
    2. 2)  Spieren houden de slokdarm dicht. De aankomst van het voedsel in de keelholte stimuleert

receptoren die de "slikreflex" starten," een onwillekeurige handeling die niet gestopt kan worden als hij eenmaal begonnen is. Het doel van de slikreflex is de luchtwegen van en naar de keelholte af te sluiten terwijl het voedsel door de keelholte gaat. De ademhaling wordt tijdelijk gestopt tijdens de slikreflex

    1. 3)  Het zachte verhemelte komt omhoog om de doorgang naar de neusholte af te sluiten
    2. 4)  Het strotklepje buigt naar beneden om de luchtweg af te sluiten naar de luchtpijp. Tegelijkertijd

duwt de tong het voedsel nog verder terug, waardoor het langs het strotklepje in de slokdarm

92

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

11.4 DE MAAG SLAAT VOEDSEL OP, VERTEERT EIWITTEN EN REGELT DE LEVERING

• Voedselopslag

  • Vertering van eiwitten
  • Regeling van de afgifte van gedeeltelijk verteerd voedsel in de dunne darm

MAAGSAP BREEKT EIWITTEN AF

- - - -

Specifieke cellen scheiden maagsap af, dat het volgende bevat

Zoutzuur

o Produceert een pH van ongeveer 2; breekt grote stukken voedsel af Intrinsieke factor

o Gemaakt door dezelfde cellen die zuur maken; nodig om vitamine B12 te absorberen. Slijm

o Beschermt het maagslijmvlies tegen zuur Pepsinogeen

o Wordt door zuur omgezet in pepsine o Begint eiwitafbraak

Maagzweren

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

93

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

MAAGCONTRACTIES MENGEN VOEDSEL EN DUWEN HET NAAR VOREN

• • • • • •

Maagcontracties mengen het voedsel en duwen het naar voren.
Voedsel wordt verplaatst van de onderste slokdarmsfincter naar de pylorische sluitspier.
Chyme: waterig mengsel van gedeeltelijk verteerd voedsel en maagsap dat in de dunne darm terechtkomt. Het duurt 2-6 uur voordat de maag volledig leeg is na een maaltijd.
Maag neemt geen voedingsstoffen op
Aspirine en alcohol worden geabsorbeerd, hoewel de meeste alcohol in de dunne darm wordt opgenomen.

11.5 DE DUNNE DARM VERTEERT VOEDSEL EN ABSORBEERT VOEDINGSSTOFFEN EN WATER

-

-

-

-

Functies van de dunne darm:

Spijsvertering

o Neutraliseert het zuur van de maag
o Voegt spijsverteringsenzymen en gal toe
o Breekt eiwitten, koolhydraten en lipiden af tot

opneembare materialen (monomeren)

Absorptie

o 90% van het voedsel wordt geabsorbeerd in de dunne darm

Grote oppervlakte voor absorptie Regio's

o Duodenum: hier vindt de meeste vertering plaats o Jejunum: absorptie
o Ileum: absorptie

Slijmvliesaanpassingen vergroten oppervlakte om absorptie te vergemakkelijken

o Grote plooien
o Villi: microscopische uitsteeksels met bloed- en

melkzuurcapillairen
o Microvilli: cytoplasmatische uitsteeksels van

epitheelcellen van de villi

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

94

Wil jij €76 per

11.6 HULPORGANEN VOOR SPIJSVERTERING EN ABSORPTIE

• •

• •

Exocriene functies
Scheidt spijsverteringsenzymen en natriumbicarbonaat (NaHCO3) af.
Rol van bicarbonaat: neutraliseren van maagzuur Spijsverteringsenzymen omvatten

Proteasen: trypsine, chymotrypsine, carboxypeptidase Pancreas amylase: verteert zetmeel
Lipase: verteert lipiden

• •

-

-

Produceert gal, die lipiden emulgeert Portaalsysteem van de lever

Voert bloed af van het spijsverteringskanaal naar de lever Metabolische functies

Opslag, synthese en chemische verwerking

- - -

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

ALVLEESKLIER

LEVER

GALBLAAS

• Concentreert en slaat gal op

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

95

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

-

-

- -

-

Functies
Absorbeert voedingsstoffen en water Slaat tijdelijk afval op en elimineert het

Structuur
Cecum, blindedarm Colon

o Opgaand, dwars, neergaand, sigmoid Rectum, anus

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

11.7 DE DIKKE DARM ABSORBEERT VOEDINGSSTOFFEN EN VERWIJDERTAFVALSTOFFEN

11.8 HOE VOEDINGSSTOFFEN WORDEN OPGENOMEN

  • Aminozuren (afbraakproducten van eiwitten) worden geabsorbeerd door actief transport
  • Monosacchariden (afbraakproducten van koolhydraten) worden geabsorbeerd door actief transport
  • Lipiden: worden afgebroken tot monoglyceriden en vetzuren, geabsorbeerd en in epitheelcellen weer

samengevoegd tot triglyceriden

  • Water: geabsorbeerd door osmose
  • Vitaminen en mineralen: worden op verschillende manieren opgenomen

11.9 ZENUWEN EN HORMONEN REGELEN DE SPIJSVERTERING

• • •

-

-

-

Regeling afhankelijk van volume en inhoud van voedsel
Zenuwstelsel: rekreceptoren in de maag. Reflexen verhogen peristaltiek en secretie van maagsap Hormonen

Gastrine: afgegeven door de maag
o Getriggerd door uitrekking van de maag en aanwezigheid van proteïne o Veroorzaakt afgifte van maagsap

Secretine: wordt afgegeven door de twaalfvingerige darm
o Wordt geactiveerd door de aanwezigheid van zuur in chyme
o Stimuleert alvleesklier om water en bicarbonaat af te scheiden

Cholecystokinine: wordt afgegeven door de twaalfvingerige darm
o Geactiveerd door vet en eiwit in chyme
o Stuurt de alvleesklier aan om spijsverteringsenzymen af te scheiden o Stuurt de galblaas aan om gal af te geven

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

96

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

11.10 VOEDING: JE BENT WAT JE EET

• Voeding: interactie tussen een organisme en zijn voedsel
CHOOSEMYPLATE.ORG BIEDT EEN AANGEPASTE AANPAK VOOR VOEDINGSPLANNING

• • •

- - - - - -

Verdeelt voedsel in vijf groepen en geeft aanbevelingen over wat te eten uit elke groep
De gebruiker kan invoeren: Leeftijd, Geslacht, Lengte, Gewicht, Niveau van fysieke activiteit Algemene aanbevelingen voor een gezonde voeding:

Eet gevarieerd voedsel
Behoud een gezond gewicht
Eet voldoende fruit, groenten en volle granen
Eet suiker met mate
Gebruik zout en natrium met mate (minder dan 2.300 milligram of ongeveer 1 theelepel zout per dag). Als u alcoholische dranken drinkt, doe dat dan met mate.

KOOLHYDRATEN: EEN BELANGRIJKE ENERGIEBRON

  • Voornaamste energiebron van het lichaam
  • Van de calorie-inname moet 45 tot 65% bestaan uit koolhydraten
  • Enkelvoudige koolhydraten: suikers
  • Complexe koolhydraten: zetmeel, glycogeen, vezels
  • Hele voedingsmiddelen die complexe koolhydraten leveren hebben de voorkeur boven die met

enkelvoudige koolhydraten.

LIPIDEN: ESSENTIËLE CELBESTANDDELEN EN ENERGIEBRONNEN

-

-

- - - -

- -

Verzadigde vetten
Vlees, zuivelproducten, palmpitolie
Hebben de neiging het LDL ("slechte") cholesterol te verhogen

Onverzadigde vetten
Plantaardige bronnen, zoals olijf-, saffloer-, maïs- en koolzaadolie. Bepaalde koudwatervis (omega-3 vetzuren)
Hebben de neiging het LDL-cholesterol ("slecht") te verlagen. Verbonden met een verminderd risico op hart- en vaatziekten

Transvetten
Geproduceerd door hydrogenering van plantaardige oliën Verhogen de LDL-cholesterol

COMPLETE EIWITTEN BEVATTEN ELK AMINOZUUR

-

-

-

-

-

Twintig verschillende aminozuren
Twaalf kunnen door het menselijk lichaam worden aangemaakt Acht essentiële aminozuren moeten in voedsel worden opgenomen

Complete eiwitten: bevatten alle 20 aminozuren De meeste dierlijke eiwitten
Soja-eiwit

Onvolledige eiwitten: missen één of meer essentiële aminozuren Veel plantaardige eiwitten

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

97

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

VITAMINEN ZIJN ESSENTIEEL VOOR NORMAAL FUNCTIONEREN

• •

- -

Ten minste 13 verschillende vitaminen Twee groepen

Vetoplosbaar
o Geabsorbeerd met vetten en opgeslagen in vetweefsel

In water oplosbaar
o Slechts kort opgeslagen
o Moeten regelmatig worden geconsumeerd

MINERALEN: ESSENTIËLE ELEMENTEN VOOR LICHAAMSPROCESSEN

• •

- - -

-

Eenentwintig essentiële mineralen Rollen

Ionen in bloedplasma en celcytoplasma (natrium, kalium, chloride, enz.) Chemische structuur van botten (calcium, fosfor)
Zenuw- en spieractiviteit (natrium, kalium, calcium)

Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)
Geeft aan hoeveel van elke vitamine en elk mineraal iemand dagelijks nodig heeft.

VEZELS ZIJN GOED VOOR DE DIKKE DARM

• • •

- -

Groenten, fruit, volle granen
Onverteerbaar materiaal - voegt massa toe aan de ontlasting Problemen met een vezelarm dieet

Draagt bij tot chronische constipatie, aambeien, diverticulose
Kan in verband worden gebracht met een hoger risico op darmkanker

11.12 ENERGIEBALANS

• Basaal metabolisme (BMR)

  • -  De energie die het lichaam nodig heeft om essentiële activiteiten uit te voeren, behalve fysieke

activiteit.

  • -  Bepaalt de dagelijkse caloriebehoefte
  • -  Beïnvloedende factoren

o Geslacht en lichaamssamenstelling
o Leeftijd: BMR neemt af met de leeftijd o Gezondheid en Voedselinname
o Genetica

- De dagelijkse energie-uitgaven van de meeste mensen zijn 50-100% hoger dan hun BMR, als gevolg van fysieke activiteit

ENERGIEBALANS, LICHAAMSGEWICHT EN LICHAAMSBEWEGING

  • Moet energie-inname in evenwicht brengen met energie-uitgaven
  • Overtollige calorie-inname leidt tot verhoogde vetopslag en gewichtstoename
  • Aantal vetcellen is waarschijnlijk bepaald op volwassen leeftijd.
  • Vet verliezen doet de cellen krimpen, maar ze kunnen zich gemakkelijk weer vullen, waardoor het moeilijk

is om gewicht te verliezen.

  • Elke 3.500 calorieën die tijdens fysieke activiteit worden verbruikt, staat gelijk aan het verlies van een pond

vet.

98

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

GEZOND GEWICHT VERBETERT ALGEHELE GEZONDHEID

  • Obesitas verhoogt het risico op hartziekten, diabetes, kanker, artritis en andere gezondheidsproblemen.
  • Gezond gewicht verbetert de gezondheid
  • BMI: body mass index
    • -  BMI tussen 18,5 en 25 is gezond
    • -  BMI van 25-30 wordt beschouwd als overgewicht
    • -  BMI >30 wordt beschouwd als zwaarlijvig
  • Onnauwkeurigheden BMI
    • -  Kan lichaamsvet overschatten bij zeer gespierde of zwaargebouwde personen
    • -  Kan lichaamsvet onderschatten bij mensen die spiermassa hebben verloren

OBESITAS

  • De incidentie van obesitas is gestegen van 13% (1990) naar 36% (2010).
  • Onderliggend probleem: we leven in een omgeving die een onevenwicht bevordert tussen calorie-inname

en calorie-uitgaven

    • -  Overvloed aan goedkoop, calorierijk voedsel beschikbaar
    • -  Verminderde fysieke activiteit

11.13 EETSTOORNISSEN

  • Gekenmerkt door abnormale eetgewoonten die de gezondheid van een individu schaden.
  • Komt het meest voor bij jonge vrouwen in geïndustrialiseerde landen.
  • Drie soorten eetstoornissen:
    • -  Anorexia nervosa: buitensporig diëten, mogelijk tot uithongering en dood.
    • -  Boulimia nervosa: eetbuien gevolgd door purgeren (braken en/of gebruik van laxeermiddelen).
    • -  Eetbuienstoornis

• Vaak zijn er onderliggende complexe emotionele problemen
11.14 AANDOENINGEN VAN DE SPIJSVERTERINGSORGANEN

  • Lactose-intolerantie: moeite om melk te verteren door onvoldoende lactase-enzym
  • Peptische zweren: veroorzaakt door infectie met Helicobacter pylori
  • Coeliakie: intolerantie voor gluten (tarwe-eiwit)
  • Diverticulose: zwakte in de wand van de dunne darm
  • Colonpoliepen: niet-kankerachtige gezwellen op het slijmvlies. AANDOENINGEN VAN BIJKOMSTIGE ORGANEN

• Hepatitis: ontsteking van de lever
- Drie veel voorkomende typen veroorzaakt door virussen

o Hepatitis A: overgedragen door voedsel, water
o Hepatitis B: overgedragen door lichaamsvloeistoffen, bloed o Hepatitis C: overgedragen door besmet bloed

• Galstenen: kristallen kunnen zich in de galblaas vormen en de galstroom belemmeren