HOOFDSTUK 11: HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL EN VOEDING
11.1 HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL BRENGT VOEDINGSSTOFFEN IN HET LICHAAM
•
-
-
Het spijsverteringsstelsel omvat
Maagdarmkanaal (holle buis)
o Lumen: ruimte binnen deze buis
o Omvat mond, keelholte, slokdarm, maag, dunne en dikke darm, rectum en anus. Hulporganen
o Speekselklieren o Lever
o Galblaas
o Alvleesklier
Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com
90
Wil jij €76 per
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
maand verdienen?
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
DE WANDEN VAN HET SPIJSVERTERINGSKANAAL BESTAAN UIT VIER LAGEN
• Van de slokdarm tot de anus hebben de wanden van het maagdarmkanaal gemeenschappelijke structurele kenmerken
• De wanden van het maagdarmkanaal bestaan uit vier weefsellagen.
in contact staat met het lumen) = mucosa. Alle voedingsstoffen moeten de mucosa passeren om in het bloed te komen.
VIJF BASISPROCESSEN VOLTOOIEN DE WERKING VAN HET SPIJSVERTERINGSSTELSEL
•
-
•
- - -
•
-
-
•
-
-
•
-
Mechanische verwerking en beweging
Omvat kauwen en mengen
Uitscheiding van het volgende:
Vloeistof
Spijsverteringsenzymen en hormonen Gal, zuur, alkali, slijm
Spijsvertering
Het afbreken van voedsel tot de kleinste opneembare eenheden
Omvat chemische en mechanische afbraak
Absorptie
Gebeurt via slijmvlies
Voedingsstoffen en water komen in bloed- of lymfevaten terecht
Eliminatie
Onverteerd materiaal wordt als feces uitgescheiden.
TWEE SOORTEN MOTILITEIT HELPEN BIJ DE SPIJSVERTERING
•
- -
Motiliteit mogelijk gemaakt door gladde spieren in de muscularis-laag Peristaltiek: stuwt voedsel naar voren
Segmentatie: mengt voedsel
Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com
91
Wil jij €76 per
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
maand verdienen?
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
11.2 DE MOND VERWERKT VOEDSEL VOOR HET INSLIKKEN
TANDEN BIJTEN EN VOEDSEL KAUWEN
• •
•
•
- - - -
De tanden kauwen voedsel in stukjes die klein genoeg zijn om door te slikken.
Er zijn vier soorten tanden elk met een ander functie
De scherpe snijtanden snijden voedsel
De puntige hoektanden scheuren het
De platte oppervlakken van de premolaren
Kiezen zijn goed aangepast aan het malen en pletten van voedsel.
Bestaat uit een zichtbaar gebied = de kroon (laag glazuur bedekt) daaronder is er dentine
Gebied onder de tandvleesrand = wortel.
DE TONG PLAATST EN PROEFT VOEDSEL
SPEEKSEL
•
- - -
•
- - -
-
Uitgescheiden door speekselklieren Parotide klieren Submandibulaire klieren Sublinguale klieren
Samenstelling van speeksel Slijmstof
Speekselamylase: begint vertering van zetmeel Bicarbonaat: houdt pH (6,5-7,5) in stand voor optimale amylaseactiviteit
Lysozym: remt de groei van bacteriën
11.3 DE KEELHOLTE EN DE SLOKDARM BRENGEN HET VOEDSEL NAAR DE MAAG
receptoren die de "slikreflex" starten," een onwillekeurige handeling die niet gestopt kan worden als hij eenmaal begonnen is. Het doel van de slikreflex is de luchtwegen van en naar de keelholte af te sluiten terwijl het voedsel door de keelholte gaat. De ademhaling wordt tijdelijk gestopt tijdens de slikreflex
duwt de tong het voedsel nog verder terug, waardoor het langs het strotklepje in de slokdarm
92
Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
11.4 DE MAAG SLAAT VOEDSEL OP, VERTEERT EIWITTEN EN REGELT DE LEVERING
• Voedselopslag
MAAGSAP BREEKT EIWITTEN AF
•
- - - -
Specifieke cellen scheiden maagsap af, dat het volgende bevat
Zoutzuur
o Produceert een pH van ongeveer 2; breekt grote stukken voedsel af Intrinsieke factor
o Gemaakt door dezelfde cellen die zuur maken; nodig om vitamine B12 te absorberen. Slijm
o Beschermt het maagslijmvlies tegen zuur Pepsinogeen
o Wordt door zuur omgezet in pepsine o Begint eiwitafbraak
Maagzweren
Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com
93
Wil jij €76 per
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
maand verdienen?
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
MAAGCONTRACTIES MENGEN VOEDSEL EN DUWEN HET NAAR VOREN
• • • • • •
Maagcontracties mengen het voedsel en duwen het naar voren.
Voedsel wordt verplaatst van de onderste slokdarmsfincter naar de pylorische sluitspier.
Chyme: waterig mengsel van gedeeltelijk verteerd voedsel en maagsap dat in de dunne darm terechtkomt. Het duurt 2-6 uur voordat de maag volledig leeg is na een maaltijd.
Maag neemt geen voedingsstoffen op
Aspirine en alcohol worden geabsorbeerd, hoewel de meeste alcohol in de dunne darm wordt opgenomen.
11.5 DE DUNNE DARM VERTEERT VOEDSEL EN ABSORBEERT VOEDINGSSTOFFEN EN WATER
•
-
-
•
-
-
Functies van de dunne darm:
Spijsvertering
o Neutraliseert het zuur van de maag
o Voegt spijsverteringsenzymen en gal toe
o Breekt eiwitten, koolhydraten en lipiden af tot
opneembare materialen (monomeren)
Absorptie
o 90% van het voedsel wordt geabsorbeerd in de dunne darm
Grote oppervlakte voor absorptie Regio's
o Duodenum: hier vindt de meeste vertering plaats o Jejunum: absorptie
o Ileum: absorptie
Slijmvliesaanpassingen vergroten oppervlakte om absorptie te vergemakkelijken
o Grote plooien
o Villi: microscopische uitsteeksels met bloed- en
melkzuurcapillairen
o Microvilli: cytoplasmatische uitsteeksels van
epitheelcellen van de villi
Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
maand verdienen?
94
Wil jij €76 per
11.6 HULPORGANEN VOOR SPIJSVERTERING EN ABSORPTIE
• •
• •
Exocriene functies
Scheidt spijsverteringsenzymen en natriumbicarbonaat (NaHCO3) af.
Rol van bicarbonaat: neutraliseren van maagzuur Spijsverteringsenzymen omvatten
Proteasen: trypsine, chymotrypsine, carboxypeptidase Pancreas amylase: verteert zetmeel
Lipase: verteert lipiden
• •
-
•
-
Produceert gal, die lipiden emulgeert Portaalsysteem van de lever
Voert bloed af van het spijsverteringskanaal naar de lever Metabolische functies
Opslag, synthese en chemische verwerking
- - -
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
ALVLEESKLIER
LEVER
GALBLAAS
• Concentreert en slaat gal op
Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com
95
Wil jij €76 per
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
maand verdienen?
•
-
-
•
- -
-
Functies
Absorbeert voedingsstoffen en water Slaat tijdelijk afval op en elimineert het
Structuur
Cecum, blindedarm Colon
o Opgaand, dwars, neergaand, sigmoid Rectum, anus
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
11.7 DE DIKKE DARM ABSORBEERT VOEDINGSSTOFFEN EN VERWIJDERTAFVALSTOFFEN
11.8 HOE VOEDINGSSTOFFEN WORDEN OPGENOMEN
samengevoegd tot triglyceriden
11.9 ZENUWEN EN HORMONEN REGELEN DE SPIJSVERTERING
• • •
-
-
-
Regeling afhankelijk van volume en inhoud van voedsel
Zenuwstelsel: rekreceptoren in de maag. Reflexen verhogen peristaltiek en secretie van maagsap Hormonen
Gastrine: afgegeven door de maag
o Getriggerd door uitrekking van de maag en aanwezigheid van proteïne o Veroorzaakt afgifte van maagsap
Secretine: wordt afgegeven door de twaalfvingerige darm
o Wordt geactiveerd door de aanwezigheid van zuur in chyme
o Stimuleert alvleesklier om water en bicarbonaat af te scheiden
Cholecystokinine: wordt afgegeven door de twaalfvingerige darm
o Geactiveerd door vet en eiwit in chyme
o Stuurt de alvleesklier aan om spijsverteringsenzymen af te scheiden o Stuurt de galblaas aan om gal af te geven
Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com
96
Wil jij €76 per
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
maand verdienen?
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
11.10 VOEDING: JE BENT WAT JE EET
• Voeding: interactie tussen een organisme en zijn voedsel
CHOOSEMYPLATE.ORG BIEDT EEN AANGEPASTE AANPAK VOOR VOEDINGSPLANNING
• • •
- - - - - -
Verdeelt voedsel in vijf groepen en geeft aanbevelingen over wat te eten uit elke groep
De gebruiker kan invoeren: Leeftijd, Geslacht, Lengte, Gewicht, Niveau van fysieke activiteit Algemene aanbevelingen voor een gezonde voeding:
Eet gevarieerd voedsel
Behoud een gezond gewicht
Eet voldoende fruit, groenten en volle granen
Eet suiker met mate
Gebruik zout en natrium met mate (minder dan 2.300 milligram of ongeveer 1 theelepel zout per dag). Als u alcoholische dranken drinkt, doe dat dan met mate.
KOOLHYDRATEN: EEN BELANGRIJKE ENERGIEBRON
enkelvoudige koolhydraten.
LIPIDEN: ESSENTIËLE CELBESTANDDELEN EN ENERGIEBRONNEN
•
-
-
•
- - - -
•
- -
Verzadigde vetten
Vlees, zuivelproducten, palmpitolie
Hebben de neiging het LDL ("slechte") cholesterol te verhogen
Onverzadigde vetten
Plantaardige bronnen, zoals olijf-, saffloer-, maïs- en koolzaadolie. Bepaalde koudwatervis (omega-3 vetzuren)
Hebben de neiging het LDL-cholesterol ("slecht") te verlagen. Verbonden met een verminderd risico op hart- en vaatziekten
Transvetten
Geproduceerd door hydrogenering van plantaardige oliën Verhogen de LDL-cholesterol
COMPLETE EIWITTEN BEVATTEN ELK AMINOZUUR
•
-
-
•
-
-
•
-
Twintig verschillende aminozuren
Twaalf kunnen door het menselijk lichaam worden aangemaakt Acht essentiële aminozuren moeten in voedsel worden opgenomen
Complete eiwitten: bevatten alle 20 aminozuren De meeste dierlijke eiwitten
Soja-eiwit
Onvolledige eiwitten: missen één of meer essentiële aminozuren Veel plantaardige eiwitten
Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com
97
Wil jij €76 per
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.
maand verdienen?
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
VITAMINEN ZIJN ESSENTIEEL VOOR NORMAAL FUNCTIONEREN
• •
- -
Ten minste 13 verschillende vitaminen Twee groepen
Vetoplosbaar
o Geabsorbeerd met vetten en opgeslagen in vetweefsel
In water oplosbaar
o Slechts kort opgeslagen
o Moeten regelmatig worden geconsumeerd
MINERALEN: ESSENTIËLE ELEMENTEN VOOR LICHAAMSPROCESSEN
• •
- - -
•
-
Eenentwintig essentiële mineralen Rollen
Ionen in bloedplasma en celcytoplasma (natrium, kalium, chloride, enz.) Chemische structuur van botten (calcium, fosfor)
Zenuw- en spieractiviteit (natrium, kalium, calcium)
Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)
Geeft aan hoeveel van elke vitamine en elk mineraal iemand dagelijks nodig heeft.
VEZELS ZIJN GOED VOOR DE DIKKE DARM
• • •
- -
Groenten, fruit, volle granen
Onverteerbaar materiaal - voegt massa toe aan de ontlasting Problemen met een vezelarm dieet
Draagt bij tot chronische constipatie, aambeien, diverticulose
Kan in verband worden gebracht met een hoger risico op darmkanker
11.12 ENERGIEBALANS
• Basaal metabolisme (BMR)
activiteit.
o Geslacht en lichaamssamenstelling
o Leeftijd: BMR neemt af met de leeftijd o Gezondheid en Voedselinname
o Genetica
- De dagelijkse energie-uitgaven van de meeste mensen zijn 50-100% hoger dan hun BMR, als gevolg van fysieke activiteit
ENERGIEBALANS, LICHAAMSGEWICHT EN LICHAAMSBEWEGING
is om gewicht te verliezen.
vet.
98
Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per
Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
GEZOND GEWICHT VERBETERT ALGEHELE GEZONDHEID
OBESITAS
en calorie-uitgaven
11.13 EETSTOORNISSEN
• Vaak zijn er onderliggende complexe emotionele problemen
11.14 AANDOENINGEN VAN DE SPIJSVERTERINGSORGANEN
• Hepatitis: ontsteking van de lever
- Drie veel voorkomende typen veroorzaakt door virussen
o Hepatitis A: overgedragen door voedsel, water
o Hepatitis B: overgedragen door lichaamsvloeistoffen, bloed o Hepatitis C: overgedragen door besmet bloed
• Galstenen: kristallen kunnen zich in de galblaas vormen en de galstroom belemmeren