Historia XVII wiek

Nowa szlachta (Gentry)- złożona z ziemiaństwa i przedstawicieli mieszczaństwa, żyjąca na dość wysokim poziomie majątkowym, ale nie posiadająca tytułów szlacheckich.

Purytanizm- ruch religijno-społeczny w XVI i XVII-wiecznej Anglii, mający na celu „oczyszczenie” Kościoła anglikańskiego z pozostałości po katolicyzmie w liturgii i teologii.

Prezbiterianie- członkowie jednego z odłamu purytanizmu, którzy akceptowali wszelkie zasady kościoła kalwińskiego. Byli zwolennikami zorganizowania wspólnoty na zasadzie gmin wyznaniowych.

Independenci- radykalni członkowie jednego z odłamu purytanizmu wywodzący się z uboższych warstw społecznych. Uważali, że wszyscy powinni być równi wobec prawa i chcieli radykalnych reform.

Merkantylizm- doktryna ekonomiczno-polityczna, według której posiadanie kruszców szlachetnych oznaczało bogactwo kraju, a środkiem do ich zdobycia miał być dodatni bilans handlu zagranicznego.

Yeomeni- termin oznaczał wolnego chłopa, drobnego właściciela ziemskiego lub dzierżawcę gospodarstwa obłożonego obowiązkiem służby zbrojnej.

Wielka remonstracja- lista zarzutów wobec, króla o przekroczenie prawa w okresie samowolnych rządów i żądania reformy kościoła anglikańskiego w duchu purytańskim.

Rojaliści- zwolennicy króla i monarchii lub członkowie stronnictwa królewskiego.

Armia Nowego Wzoru- armia polowa, powołana II 1645 przez Parlament i walcząca w wojnie domowej w Anglii 1642–48 przeciw Karolowi I.

Dyktatura wojskowa- system rządów, w których wojskowi łączą funkcje dowódcze w armii z głównymi funkcjami w aparacie państwowym, a oparciem dla ich rządów jest wojsko.

Akt nawigacyjny- akt wydany w 1651r., na mocy którego transport towarów do Anglii miał się odbywać wyłącznie za pośrednictwem statków angielskich lub kraju, z którego dany towar pochodził.

Habeas Corpus Act- ustawa gwarantująca każdej osobie nietykalność osobistą i skuteczną ochronę prawną.

Torysi – angielskie ugrupowanie polityczne powstałe w końcu XVII wieku. Wyraziciele interesów ziemiaństwa, dworu, Kościoła.

Wigowie- angielskie stronnictwo polityczne, rywale torysów. Opowiadali się za przewagą władzy Parlamentu nad władzą królewską i gwarancjami swobód obywatelskich.

Akt tolerancyjny- wprowadził on w Anglii swobodę wyznaniową, choć dostęp do urzędów i rangi oficerskiej uzależniono od przysięgi na anglikańskie wyznanie wiary.

Monarchia parlamentarna- ustrój parlamentarny, w którym głowa państwa (monarcha) współdecyduje w sprawach kraju wraz z parlamentem, przed którym jest odpowiedzialny za podejmowane decyzje.

Unia protestancka/ewangelicka- sojusz zawarty w 1608r. na którego czele stanął Fryderyk IV. Do Unii początkowo należały tylko kraje i miasta niemieckie, z czasem zaczęto szukać zagranicznych sojuszników jak Anglia.

Liga Katolicka- utworzona w 1610r. na czele której stanął Maksymilian I. Poparcie Lidze natychmiast udzielili papież i cesarz.

List majestatyczny- dokument gwarantujący innowiercą pełną tolerancję i powoływał 30 defensorów, którzy mieli pilnować przestrzegania swobód religijnych.

Defenestracja praska- wyrzucenie przez protestantów czeskich z okna zamku na znak protestu przeciw pogwałceniu swobód religijnych. Była to bezpośrednia przyczyna wojny trzydziestoletniej.

Edykt restytucyjny- edykt nakazujący zwrot wszystkich ziem kościelnych zsekularyzowanych po 1552r.

Stany Generalne- zgromadzenie składające się z przedstawicieli trzech stanów: duchowieństwa, szlachty i stanu trzeciego (reszta społeczeństwa), zwoływane jako organ doradczy króla.

Fronda- ruch polityczny dążący do wprowadzenia większych swobód obywatelskich i osłabienia władzy centralnej.

Złota klatka- olbrzymi pałac pod Paryżem w Wersalu, w którym Ludwik XVI podporządkowywał sobie przywódców poprzesz nadawanie im urzędów i majątków.

Wysoka rada- inaczej rada stanu, w której skład wchodziło siedmiu ministrów, a przewodniczył jej król.

Kolbertyzm- system gospodarczy nazwany tak od nazwiska twórcy – Jean-Baptiste Colberta. Jego założeniem było wspieranie rodzimego przemysłu, handlu i zakładaniu licznych manufaktur państwowych, na których udzielał pożyczek mieszkańcom.

Wojna dewolucyjna- konflikt zbrojny między Francją a Hiszpanią, którego przyczyną stały się roszczenia Burbonów do tronu madryckiego.

Liga Augsburska- antyfrancuska koalicja, która została nazwana od miejsca założenia jej.

Manieryzm- styl, charakteryzujący się dążeniem do doskonałości formalnej i technicznej dzieła, a także wyrafinowaniem, wykwintnością i swobodą form.

Barok dworski- nurt mający świecki charakter, rozwijający się głównie na dworach monarszych i królewskich. Wychwalał on władców i głosił on ich wyjątkowość.

Racjonalizm- kierunek filozoficzny przeciwstawny empiryzmowi, zakładający możliwość poznania prawdy jedynie dzięki samemu rozumowi, z pominięciem doświadczenia.

Empiryzm- kierunek filozoficzny który zakłada, że prawdziwe poznanie rzeczywistości przez człowieka możliwe jest wyłącznie przez doświadczenie i zmysły, zaś wszelkie idee i teorie są w stosunku do nich wtórne.

Jansenizm- ruch teologiczno-duchowy, którego zwolennicy głosili kontrowersyjną koncepcję łaski, zgodnie z którą Bóg całkowicie określa przyszłe życie człowieka i tylko nielicznych obdarza łaską.

Klasycyzm- kierunek w muzyce, sztuce, literaturze i architekturze odwołujący się do kultury starożytnych Rzymian i Greków.

Oratorium- prezentowany w kościele utwór wokalno-instrumentalny o tematyce religijnej.

Kantata- utwór wokalno-instrumentalny w uroczystym nastroju, złożony z wielu elementów.